Thu nhập - Yếu tố quyết định giữ chân thuyền viên
Dù sở hữu đội tàu hùng hậu với hàng trăm con tàu và lực lượng thuyền viên lên tới hàng nghìn người, nhưng Công ty TNHH Vận tải Việt Thuận vẫn liên tục phải tuyển dụng bổ sung. Theo ông Phan Thúc Trân, Phó Giám đốc công ty, tâm lý gắn bó lâu dài với doanh nghiệp không còn phổ biến trong đội ngũ thuyền viên hiện nay, đặc biệt là với những người có tay nghề cao.
Nghề thuyền viên có những đặc thù nên doanh nghiệp luôn cần có những chế độ phúc lợi riêng để giữ chân nguồn nhân lực chất lượng cao.
Lý do cốt lõi, theo ông Trân, nằm ở vấn đề thu nhập. Trong thời điểm dịch Covid-19 bùng phát, khi việc thay thế thuyền viên quốc tế gặp khó khăn, các chủ tàu nước ngoài sẵn sàng trả mức lương hấp dẫn hơn để thu hút thuyền viên Việt Nam, khiến cục diện thị trường dần thay đổi.
Ghi nhận thực tế cho thấy mức lương thuyền viên Việt Nam đã tăng mạnh trong những năm gần đây. Chức danh thủy thủ trực ca AB hiện có thể nhận lương từ 15-17 triệu đồng/tháng, còn với thuyền trưởng, tùy theo tuyến và loại tàu, thu nhập có thể vượt mốc 150 triệu đồng/tháng. Điều này tạo áp lực lớn cho các chủ tàu trong nước.
“Doanh nghiệp hàng hải Việt Nam còn nhỏ bé trên thị trường quốc tế, khả năng khai thác và vận hành đội tàu chưa thể sánh với các chủ tàu ngoại, dẫn đến doanh thu kém hơn. Việc trả lương ngang bằng quốc tế cho thuyền viên là điều rất khó khăn”, ông Trân chia sẻ. Ông khẳng định, thu nhập chính là yếu tố then chốt quyết định sự gắn bó của người lao động với doanh nghiệp.
Trong khi đó, nghề thuyền viên vốn dĩ tiềm ẩn nhiều hiểm nguy giữa biển khơi, phải thường xuyên xa gia đình, nên họ luôn mong đợi được hưởng các chính sách phúc lợi xứng đáng. Ngoài lương bổng, nhiều người kỳ vọng được hỗ trợ các chế độ như bảo hiểm đầy đủ, lương dự phòng trong thời gian nghỉ bờ 3-4 tháng, hay các chính sách hỗ trợ hậu phương để an tâm làm việc.
“Không ít thuyền viên cảm thấy bị bỏ rơi khi nghỉ trên bờ mà không có chính sách hỗ trợ thu nhập hay bảo hiểm từ phía doanh nghiệp”, một thuyền trưởng lâu năm tâm sự.
Đa dạng giải pháp phúc lợi để giữ chân nhân lực
Gần đây, Tổ chức Lao động Hàng hải Quốc tế (ILO) đã thống nhất nâng mức lương tối thiểu cho thuyền viên từ năm 2026, đồng thời tiếp tục vận động các quyền lợi khác như nghỉ phép, thay thủy thủ đoàn, chăm sóc y tế… Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp cho biết mức lương thực tế hiện nay đã vượt xa mức tối thiểu ILO đưa ra. Dù vậy, bài toán thu nhập vẫn luôn khiến các doanh nghiệp "đau đầu" khi muốn giữ chân nguồn nhân lực chất lượng cao.
Đặc thù nghề thuyền viên với tính chất "nay đây mai đó" cũng khiến tư tưởng ổn định lâu dài của lực lượng này có phần khác biệt. Ngoài ra, hạn chế về ngoại ngữ khiến không phải thuyền viên nào cũng đủ tự tin làm việc cho chủ tàu nước ngoài, nhiều người vẫn ưu tiên làm việc cho các doanh nghiệp nội địa.
Nắm bắt được tâm lý đó, mỗi doanh nghiệp áp dụng những chiến lược riêng để giữ người, từ ràng buộc bằng hợp đồng, nâng quỹ phúc lợi, tạo môi trường làm việc thoải mái với điều kiện sinh hoạt, văn hóa, kết nối internet trên tàu…
Ông Đặng Hồng Trường, Phó Tổng giám đốc Công ty CP Vận tải biển Việt Nam (Vosco) nhận định: “Chỉ dựa vào thu nhập để giữ chân lao động là điều không tưởng nếu muốn cạnh tranh với chủ tàu quốc tế. Ngoài yếu tố lương, môi trường làm việc thân thiện, chế độ chăm sóc sức khỏe, đào tạo kỹ năng, đặc biệt là ngoại ngữ, mới giúp thuyền viên gắn bó lâu dài.”
Ông Trường cho biết thêm, nhiều thuyền viên chấp nhận mức lương thấp hơn nếu doanh nghiệp tạo được sự an tâm và đáp ứng các nhu cầu thiết yếu. Dù vậy, ông cũng khẳng định: “Muốn giữ chân được đội ngũ chất lượng, quan trọng nhất vẫn là nỗ lực nâng cao năng lực khai thác, tăng doanh thu để dần nâng mức thu nhập tiệm cận với quốc tế.”
Hoàng Anh