Cây me chua trên 600 tuổi ở xã Núi Tô (huyện Tri Tôn)
Đến Tri Tôn, hầu như ai cũng phải ngỡ ngàng với cây me chua cổ thụ hơn 600 năm thường được người dân nơi đây gọi là “Cây me lớn” ở xã Núi Tô. Theo các cụ cao niên, chẳng ai nhớ nổi “Cây me lớn” có từ bao giờ, ai trồng hay tự nhiên mọc cũng chẳng rõ. Chỉ biết từ nhỏ họ đã thấy cây me cao to như vậy rồi. “Cây me lớn” có lớp da xù xì, bề hoành 6 vòng tay người lớn ôm không hết, cao trên 20m. Bộ rễ của cây to, nổi lên mặt đất tạo ra đủ các hình thù độc đáo. Cây có tán rất rộng, có thể che mát cho hàng trăm người. Phía trên cành cây còn là nơi sinh sống của rất nhiều loài chim. Năm nào, “Cây me lớn” cũng ra hoa kết trái đều đặn và rất nhiều.
Nhiều người kể, trong thời kỳ chiến tranh, “Cây me lớn” đã giúp che chắn, bảo vệ cán bộ, chiến sĩ cách mạng và người dân an toàn trước các cuộc hành quân, càn quét của địch. Trải qua hàng trăm năm với những khắc nghiệt của thời gian và không biết bao nhiêu vết đạn, pháo hằn trên thân cây. Nhưng cây vẫn có sức sống mãnh liệt và vẫn sừng sững trường tồn. “Cây me lớn” được xem là báu vật của người dân nơi đây. Không chỉ mang giá trị lịch sử, văn hóa, “Cây me lớn” còn tạo nên lối sống quần cư, tính cố kết cộng đồng của người dân trong quá trình chung sống.
Trong nét văn hóa, đời sống tâm linh, đồng bào dân tộc thiểu số Khmer luôn xem cây me cổ thụ là tài sản quý, một biểu tượng của đất mẹ, của tình làng nghĩa xóm, như chỗ dựa tinh thần, bảo vệ phum, sóc an lành. Chị Neáng Sóc Phol (xã Núi Tô) chia sẻ: “Người dân rất quý “Cây me lớn”, vì nó đã có từ rất lâu đời. Ai cũng rất ý thức trong việc bảo vệ, giúp cây phát triển. Mấy đứa nhỏ trong xóm lâu lâu lại ra tưới nước, nhổ cỏ quanh gốc… Việc chăm sóc “Cây me lớn” cứ truyền từ đời này qua đời khác”.
Giống như “Cây me lớn”, nhưng được xem là Cây di sản Việt Nam lâu năm nhất trên địa bàn tỉnh, cây dầu ở ấp Tô An (xã Cô Tô, huyện Tri Tôn) đã tỏa bóng mát hơn 700 năm qua. Cây dầu không có nhiều nhánh, thân cây to, cao hơn 30m vươn thẳng lên trời. Đứng từ xa đã thấy bóng của cây dầu che mát cả một khoảng sân rộng. Trải qua hàng trăm năm, vỏ cây dầu khô cứng như đá bao bọc thân cây... Thiên nhiên cũng đã ban tặng cho người dân xã An Tức (huyện Tri Tôn) 2 cây vải thiều hơn 300 năm tuổi, nhưng vẫn cho trái ngọt thanh đến lạ kỳ. Mỗi cây vải có thân to lớn đến 3 người ôm mới giáp, cao trên 15m, tán rộng che mát cả một khoảng sân chùa Svay-Ta-Hon. Theo lời kể của các sư trong chùa và người dân, 2 cây vải này rất đặc biệt, năm nào cả 2 cây vải ra trái, thì năm đó thời tiết thuận lợi, mùa màng bội thu...
Xuôi về đồng bằng còn có cụm 3 cây bằng lăng nước cổ thụ hơn 300 tuổi ở thị trấn Chợ Vàm (huyện Phú Tân) vừa được công nhận Cây di sản Việt Nam thuộc loại rất hiếm. Không ai biết cụm 3 cây bằng lăng nước này được trồng hay mọc tự nhiên từ khi nào, mà nằm rất thẳng hàng và cách đều nhau. Trong đó, có một cây trên 215 tuổi, 2 cây còn lại trên 300 tuổi. Gốc cây to, hình thành những bọng rỗng bên trong, người lớn có thể chui vào dễ dàng. Theo các cụ cao niên, khu vực 3 cây bằng lăng nước sinh trưởng từng là nơi cán bộ cách mạng lẩn tránh và cất giấu tài liệu trong thời kỳ chiến tranh. Vì vậy, cụm 3 cây bằng lăng nước cổ thụ này không những quan trọng trong đời sống văn hóa, tâm linh, mà còn mang giá trị lịch sử quý báu đối với người dân địa phương. Tất cả người dân nơi đây rất trân quý, bảo vệ và chăm sóc những cây bằng lăng nước này.
TRỌNG TÍN