Đổi mới cơ chế quản lý, quyết toán kinh phí: Đẩy nhanh tiến độ giải ngân, minh bạch từng đồng vốn nông thôn mới

10 giờ trướcBài gốc

Huyện Hải Hậu (nay là xã Hải Hậu) lồng ghép 3 nguồn vốn để xây dựng hệ thống điện chiếu sáng thông minh.

“Một hồ sơ – nhiều nguồn vốn”

Trong giai đoạn 2025–2030, nhu cầu vốn cho chương trình NTM ước tính trên 600 nghìn tỷ đồng, trong đó hơn một nửa từ ngân sách nhà nước. Để sử dụng hiệu quả nguồn lực khổng lồ này, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 55/2023/TT-BTC (về quản lý, sử dụng và quyết toán kinh phí sự nghiệp) và Thông tư 75/2024/TT-BTC (về hướng dẫn lồng ghép, tổng hợp và quyết toán vốn đầu tư công trong chương trình mục tiêu quốc gia). Hai thông tư này được xem là khung pháp lý thống nhất, thay thế cho nhiều quy định rời rạc trước đây. Phạm vi điều chỉnh bao gồm: quản lý, phân bổ và sử dụng kinh phí sự nghiệp của Chương trình NTM; cơ chế lồng ghép vốn giữa các chương trình mục tiêu quốc gia (NTM, Giảm nghèo, Phát triển vùng DTTS...); quy trình lập dự toán, hạch toán, kiểm soát chi và quyết toán kinh phí.

Đáng chú ý, cả hai thông tư đều khẳng định rõ nguyên tắc “phân cấp – công khai – minh bạch”, tạo điều kiện để các địa phương tự chủ tài chính, đồng thời nâng cao trách nhiệm giải trình của từng cấp trong quản lý vốn ngân sách. Một trong những điểm đột phá của Thông tư 75/2024/TT-BTC là cho phép “một bộ hồ sơ – nhiều nguồn vốn”, nghĩa là cùng một dự án hạ tầng có thể tổng hợp, lồng ghép vốn từ nhiều chương trình khác nhau mà không phải lập lại hồ sơ riêng cho từng nguồn. Điều này giúp giảm 30–40% thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian phê duyệt và tăng tốc giải ngân. Các địa phương giờ đây có thể chủ động kết nối nguồn vốn đầu tư công, vốn sự nghiệp, vốn đối ứng địa phương và nguồn xã hội hóa trong cùng một kế hoạch tài chính. Cụ thể: vốn sự nghiệp được dùng cho các hoạt động “mềm” như tập huấn, chuyển giao khoa học kỹ thuật, tuyên truyền; vốn đầu tư công tập trung vào hạ tầng thiết yếu: giao thông, thủy lợi, trường học, cơ sở sản xuất; vốn xã hội hóa, PPP được khuyến khích tham gia trong các hạng mục dịch vụ công cộng. Theo Thông tư 55/2023, việc quyết toán các khoản chi sự nghiệp được thực hiện qua Kho bạc Nhà nước trên nền tảng số, bảo đảm mọi chứng từ đều có thể tra cứu, đối chiếu trực tuyến. Từ đó, hạn chế thất thoát, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng từng đồng vốn.

Đại diện Vụ Tài chính hành chính sự nghiệp (nay Vụ Tài chính kinh tế ngành - Bộ Tài chính) cho biết: “Cơ chế mới giúp chuyển từ quản lý thủ công sang quản lý theo kết quả đầu ra. Địa phương không chỉ được cấp vốn, mà còn phải chứng minh hiệu quả của đồng vốn qua sản phẩm, công trình và tác động thực tế.” Vai trò của ngành tài chính được thể hiện qua việc chủ trì xây dựng định mức phân bổ, ưu tiên 70% kinh phí cho vùng khó khăn, tích hợp chuyển đổi số (5% tổng kinh phí NTM) và kinh tế xanh, góp phần giảm hộ nghèo nông thôn 1-1,5%/năm.

Tại Nam Định (nay là Ninh Bình) – địa phương đi đầu, tỉnh đã ban hành quy trình nội bộ 5 bước từ lập kế hoạch đến quyết toán trên phần mềm tài chính công điện tử. Huyện Hải Hậu (nay là xã Hải Hậu) lồng ghép 3 nguồn vốn để xây dựng hệ thống điện chiếu sáng thông minh tại 23 xã với 72 tỷ đồng, trong đó chỉ 49% vốn nhà nước. Dự án phê duyệt chỉ 18 ngày, giải ngân 98,1%, tiết kiệm 4,3 tỷ đồng. Lãnh đạo Sở Tài chính chia sẻ: “Trước đây, mỗi nguồn vốn một hồ sơ khiến công tác tổng hợp chồng chéo. Nay với Thông tư 75, tất cả hợp nhất – giảm thủ tục, minh bạch quyết toán.”

Tương tự, Hà Tĩnh áp dụng “Bảng niêm yết ngân sách xã” công khai thu chi hàng quý tại UBND xã và cổng thông tin điện tử. Năm 2024, tiết kiệm chi thường xuyên 8,7% (hơn 120 tỷ đồng) tái đầu tư sinh kế môi trường.

Tăng tốc bằng công nghệ và phối hợp liên thông

Một trong những mục tiêu trọng tâm của Thông tư 75/2024 là giải quyết tình trạng chậm giải ngân vốn đầu tư công – “nút thắt” từng làm trì trệ nhiều chương trình NTM. Bộ Tài chính chỉ đạo đưa quy trình kiểm soát chi và quyết toán lên môi trường số, kết nối dữ liệu Sở Tài chính – Kho bạc – Ban điều phối NTM. Hồ sơ luân chuyển trực tuyến 100%, giảm thời gian kiểm soát từ 7 ngày xuống 2-3 ngày.

Bên cạnh đó, phân định trách nhiệm rõ: cấp xã lập hồ sơ chứng từ; cấp huyện kiểm tra tổng hợp; Sở Tài chính và Kho bạc giám sát phê duyệt trực tuyến. Ứng dụng AI thử nghiệm tại 8 tỉnh phát hiện sai lệch, cảnh báo chi bất thường, theo dõi giải ngân thực thời. Lãnh đạo Vụ Ngân sách nhà nước nhấn mạnh: “Giải ngân nhanh nhưng an toàn – vốn đến đúng nơi, đúng lúc, hiệu quả thực chất.”

Sự ra đời của Thông tư 55 và 75 đánh dấu hoàn thiện cơ chế tài chính NTM, chuẩn hóa số hóa quản lý chi tiêu công. Khi vốn quản lý theo kết quả đầu ra, xã huyện chủ động quyết toán công khai, dữ liệu liên thông, hiệu quả nhân lên gấp bội. Cải cách tiết kiệm ngân sách, xây dựng niềm tin tài chính công, nền tảng NTM bền vững.

Đại diện Bộ Tài chính chia sẻ: “Chuyển từ ‘chi đúng’ sang ‘chi hiệu quả’. Mỗi đồng vốn đầu tư nông thôn phải tạo giá trị thật – cho người dân, cộng đồng, tương lai nông thôn Việt Nam.” Với cơ chế mới, ngành tài chính không chỉ “gác cổng” nguồn lực mà còn dẫn dắt địa phương huy động 20-30% vốn xã hội hóa, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nông thôn 4,5-5%/năm, tạo việc làm cho 3 triệu lao động, thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII về nông thôn hiện đại, thịnh vượng.

Để khắc phục tình trạng chậm giải ngân vốn đầu tư công – “nút thắt” từng khiến tỷ lệ giải ngân NTM chỉ đạt 70% năm 2024, Bộ Tài chính cùng các địa phương đã triển khai đồng bộ các giải pháp chiến lược theo Thông tư 56/2025/TT-BTC và Chỉ thị 14/CT-TTg. Đầu tiên là mô hình “một cửa” đấu thầu điện tử qua Hệ thống mạng đấu thầu NTM, yêu cầu 100% gói thầu dưới 20 tỷ đồng phải đăng tải online, giúp rút ngắn thời gian từ 45 ngày xuống chỉ 18 ngày, giảm tối đa thủ tục hành chính và tăng tính cạnh tranh. Song song đó, chương trình đào tạo “cầm tay chỉ việc” được đẩy mạnh với 2.500 lớp học dành cho 45.000 cán bộ xã, đạt tỷ lệ 92% chủ đầu tư cấp xã nhận chứng chỉ quản lý vốn, nâng cao năng lực lập dự toán và thực hiện dự án ngay tại cơ sở.

Bộ Tài chính còn ban hành cơ chế “không sợ sai”, quy định rõ, các dự án chậm tiến độ do nguyên nhân khách quan (thiên tai, biến động giá...) sẽ không bị truy cứu trách nhiệm nếu đã thực hiện đầy đủ công khai minh bạch theo TABMIS và báo cáo định kỳ. Cơ chế này đã giải tỏa tâm lý e ngại, khuyến khích cán bộ mạnh dạn đẩy nhanh tiến độ. Đồng thời, các tỉnh áp dụng quỹ thưởng giải ngân sớm với mức 0,5% vốn tiết kiệm dành thưởng cho xã hoàn thành trước hạn – kết quả, 1.240 xã đã nhận thưởng trong năm 2024, tạo động lực lan tỏa mạnh mẽ.

Đột phá công nghệ được thể hiện qua phần mềm “Dòng tiền NTM AI”, tự động cảnh báo khi vốn “nằm im” quá 60 ngày. Hệ thống đã phát hiện 1.800 trường hợp bất thường, kịp thời thu hồi 4.200 tỷ đồng vốn ùn ứ, chuyển sang các dự án cấp bách như hạ tầng giao thông nông thôn và thủy lợi. Các giải pháp này không chỉ đảm bảo kỷ luật tài chính theo Luật Ngân sách Nhà nước 2015 (sửa đổi 2022) mà còn góp phần nâng tỷ lệ giải ngân NTM lên 85-90% trong năm 2025, tạo nền tảng vững chắc để đạt mục tiêu 95% xã chuẩn NTM vào 2028.

Hồng Hải

Nguồn TCDN : https://taichinhdoanhnghiep.net.vn/doi-moi-co-che-quan-ly-quyet-toan-kinh-phi-day-nhanh-tien-do-giai-ngan-minh-bach-tung-dong-von-nong-thon-moi-d62452.html