"Điều này thật bất thường và rất đáng nói… Trong một môi trường mà đáng lẽ đồng đô la phải hoạt động như một nơi trú ẩn an toàn thì lại không như vậy", John Sidawi, nhà quản lý quỹ tại Federated Hermes cho biết.
Điều này cũng như rất nhiều biến động đã làm đảo lộn thị trường toàn cầu gần đây có thể có liên quan tới những chính sách của Tổng thống Donald Trump.
Chỉ hai tháng trong nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống Trump, loạt đòn thuế quan leo thang và nỗ lực đảo ngược hàng thập kỷ toàn cầu hóa của ông đang làm lung lay niềm tin vào đồng đô la - vốn đã có một vị trí đặc quyền tại trung tâm của hệ thống tài chính thế giới trong tám thập kỷ.
Đồng USD đã giảm giá so với các đồng tiền của các nước phát triển từ đầu năm tới nay
Đồng đô la đã giảm giá so với hầu hết 31 loại tiền tệ chính trong ba tháng qua, khiến chỉ số đô la của Bloomberg giảm gần 3%, khởi đầu năm tệ nhất kể từ năm 2017, trong khi giá vàng đã tăng vọt lên mức cao kỷ lục hơn 3.000 USD/ounce. Đến giữa tháng 3, lo ngại đồng đô la giảm đã gia tăng trong bối cảnh lo ngại những thay đổi chính sách của ông có thể đẩy nền kinh tế lớn nhất thế giới vào suy thoái.
“Trái ngược với việc là thành trì ổn định thông thường và là nơi trú ẩn đầu tiên được các nhà giao dịch thị trường ngoại hối lựa chọn, đồng đô la hiện đang hoàn toàn ngược lại”, Michael Brown, chiến lược gia nghiên cứu cấp cao tại London của Pepperstone cho biết.
Tuy nhiên, đợt giảm giá gần đây không làm xói mòn đáng kể sức mạnh của đồng đô la khi xét đến mức tăng trước đó của tiền tệ này nhờ nền kinh tế mạnh mẽ của Mỹ và lãi suất tăng cao, và nó có thể phục hồi nếu lo ngại về sự suy thoái toàn cầu khiến các nhà đầu tư nước ngoài đổ xô vào trái phiếu Kho bạc Mỹ. Đồng đô la cũng vẫn là đồng tiền thống trị của thế giới, được sử dụng cho phần lớn dự trữ của ngân hàng trung ương và để thanh toán các hàng hóa như dầu, phần lớn là do không có sự thay thế đáng kể nào xuất hiện.
“Sự tăng giảm của các đồng tiền không phải là điều xảy ra chỉ vì có một vị tổng thống bất ngờ đang cố gắng hết sức để loại bỏ toàn cầu hóa…Đồng đô la đã không vượt qua đồng bảng Anh để trở thành đồng tiền dự trữ chỉ sau một đêm”, Carmen Reinhart, giáo sư Đại học Harvard và cựu kinh tế trưởng của Ngân hàng Thế giới (WB) cho biết.
Nhưng hành động của Tổng thống Trump đang khơi lại những cuộc thảo luận đã âm ỉ từ lâu về việc liệu các chính phủ nước ngoài có đẩy nhanh nỗ lực giảm sự phụ thuộc vào đồng đô la hay không. Ở châu Âu, các nhà lãnh đạo cho đây là cơ hội để củng cố vai trò của đồng euro bằng cách tạo ra các thị trường tích hợp và thanh khoản hơn, cho phép đồng euro cạnh tranh tốt hơn với đồng đô la. Ở các nước đang phát triển, một số ít quốc gia cũng đã đưa ra ý tưởng hợp tác với nhau để thách thức sự thống trị của đồng đô la.
Tổng thống Trump đã nói rằng ông muốn duy trì vai trò trung tâm của đồng đô la trên toàn cầu, từng dọa sẽ trả đũa bất kỳ quốc gia nào cố gắng tách thương mại khỏi đồng tiền của Mỹ. Đồng thời, trong chiến dịch tranh cử của mình, ông đã chỉ ra rằng ông sẽ hoan nghênh đồng đô la yếu hơn vì nó sẽ khiến hàng hóa của Mỹ trở nên cạnh tranh hơn. Điều đó đã thúc đẩy suy đoán rằng ông có thể sử dụng cuộc chiến thương mại để buộc các chính phủ phải đưa ra một thỏa thuận lớn có thể thực hiện được điều đó, mặc dù Nhà Trắng chưa công khai đưa ra bất kỳ kế hoạch nào như vậy.
Tuy nhiên, những mục tiêu này dường như không đồng bộ với chương trình nghị sự và cách tiếp cận theo chủ nghĩa cô lập của Tổng thống Trump đã khiến các đồng minh xa lánh.
Jane Foley, chiến lược gia tại London của Rabobank cho biết các chính sách thương mại của Tổng thống Trump, việc rút khỏi các liên minh quân sự và những tuyên bố về tiếp quản Canada hoặc Greenland đã làm suy yếu lòng tin vào Mỹ theo cách có thể đẩy nhanh xu hướng phi đô la hóa và làm suy yếu giá trị của đồng đô la.
George Saravelos, người đứng đầu toàn cầu về chiến lược FX của Deutsche Bank đã cảnh báo rằng việc đồng đô la mất đi vị thế trú ẩn an toàn khi thị trường điều chỉnh theo trật tự địa chính trị mới "cần phải được thừa nhận là một khả năng".
Trên thị trường, những cân nhắc dài hạn như vậy đang lùi lại phía sau để nhường chỗ cho những hậu quả tức thời hơn.
Cổ phiếu Mỹ lại trượt dốc trong tuần này, trong đó chỉ số S&P 500 giảm thêm 2% vào thứ Sáu (28/3) sau khi Tổng thống áp thuế lên các nhà sản xuất ô tô nước ngoài. Các nhà đầu tư hiện đang trông chờ vào kế hoạch công bố động thái thuế quan đối ứng có thể là đòn tấn công lớn nhất của ông cho đến nay vào ngày 2/4 dựa trên niềm tin của tổng thống rằng việc tăng rào cản đối với hàng nhập khẩu sẽ tạo ra việc làm khi các công ty sản xuất nhiều hơn trong nước.
Về lý thuyết, việc tăng thuế sẽ làm tăng giá trị đồng tiền bằng cách giảm nhu cầu nhập khẩu và thúc đẩy sản lượng của nhà máy trong nước. Nhưng thay vào đó, đồng tiền mất giá vì quy mô tăng thuế của Tổng thống Trump có nguy cơ làm bùng phát lại lạm phát và làm chậm tăng trưởng. Các quan chức đã hạ thấp những lo ngại như vậy như một tác dụng phụ tiềm ẩn của một chương trình nghị sự bao gồm cắt giảm biên chế của chính phủ và cắt giảm chi tiêu, cuối cùng sẽ trẻ hóa nền kinh tế.
Đó cũng là điều khiến Phố Wall lo lắng. Sau khi ghi nhận một trong những đợt tăng trưởng mạnh nhất trong hai năm kể từ bong bóng dotcom của những năm 1990, chỉ số S&P 500 đã giảm 9% kể từ giữa tháng 2 do bị đè nặng bởi những lo ngại về nền kinh tế và định giá cao ngất ngưởng của cổ phiếu công nghệ sau sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI).
Đồng thời, các cuộc đụng độ của Tổng thống Trump với các quốc gia châu Âu về chi phí quốc phòng đã gây ra một đợt tăng chi tiêu của Đức có thể thúc đẩy nền kinh tế của khu vực. Điều đó đã thúc đẩy một đợt tăng giá cổ phiếu châu Âu trong năm nay, và có thể khiến các nhà đầu tư chuyển tiền mặt từ Mỹ sang đó.
Thierry Wizman, chiến lược gia vĩ mô tại Macquarie Group cho biết: "Nếu số tiền đó biến mất khi mọi người bắt đầu nghi ngờ các yếu tố cơ bản về địa chính trị và kinh tế của Mỹ, chúng ta có thể gặp phải sự gián đoạn sẽ buộc thị trường chứng khoán Mỹ giảm và đồng đô la cũng vậy".
Mặt khác, vai trò trung tâm của đồng đô la - cho phép đất nước tránh được loại khủng hoảng nợ như những nơi khác bằng cách hỗ trợ nhu cầu về trái phiếu Kho bạc Mỹ - sẽ không dễ dàng bị thay thế vì quy mô của thị trường nợ Mỹ khiến nó trở thành thị trường thanh khoản nhất thế giới, cho phép các nhà đầu tư giao dịch các khối lượng lớn mà không ảnh hưởng đến giá.
Tuy nhiên, rủi ro dài hạn vẫn không thể bị loại trừ. "Đồng đô la vẫn chưa mất đi vị thế là nơi trú ẩn an toàn…Nhưng chúng ta phải nghiêm túc cân nhắc khả năng này", Barry Eichengreen, nhà kinh tế tại Đại học California cho biết.
Hạc Hiên / Theo báo chí nước ngoài