Động lực cho cam kết Sendai

6 giờ trướcBài gốc

Lũ lụt do bão gây ra tại bang Kentucky, Mỹ ngày 16/2/2025. Ảnh tư liệu: AP/TTXVN

Câu chuyện gần 1 ngày mắc kẹt trong nước lũ của Schoepf không chỉ là ký ức ám ảnh của một cá nhân, mà còn là nỗi lo chung của hàng triệu người trên thế giới đang phải đối mặt với những đợt thiên tai ngày càng khốc liệt.

Những tháng gần đây, thiên tai diễn biến vượt ngoài tưởng tượng – từ châu Mỹ, châu Âu đến châu Á. Trung Quốc, Philippines, Thái Lan, Việt Nam… vừa hứng chịu ba cơn bão mạnh liên tiếp Ragasa, Bualoi và Matmo từ cuối tháng 9 đến đầu tháng 10, gây thiệt hại nặng nề. Lũ lụt tồi tệ nhất trong nhiều thập niên cũng tàn phá Australia, Hàn Quốc, Ấn Độ, trong khi mưa lớn và lũ quét bất thường từ cuối tháng 6 đến nay đã khiến hơn 540 người thiệt mạng ở Pakistan.

Cùng với bão lũ, nắng nóng và hạn hán cực đoan đang lan rộng toàn cầu. Phân tích của Dịch vụ Biến đổi khí hậu Copernicus của Liên minh châu Âu (EU) cho thấy hơn một nửa diện tích đất liền châu Âu và Địa Trung Hải đã chịu hạn hán kỷ lục trong tháng 8, gây cháy rừng ở Bồ Đào Nha, Hy Lạp, Italy… Nhiều khu vực khác cũng ghi nhận nhiệt độ không khí và nhiệt độ đại dương cao kỷ lục, kéo theo những hệ lụy nghiêm trọng.

Thiệt hại sau động đất tại Mandalay, Myanmar. Ảnh: THX/TTXVN

Một trong những thảm họa tàn khốc nhất nửa đầu năm 2025 là trận động đất độ lớn 7,9 tại Myanmar hồi tháng 3, khiến ít nhất 3.835 người thiệt mạng, hơn 5.000 người bị thương và hơn 100 người mất tích. Dư chấn lan tới Thái Lan, Ấn Độ và Trung Quốc, cho thấy không quốc gia nào “miễn nhiễm” trước thiên tai trong bối cảnh khí hậu cực đoan gia tăng.

Các chuyên gia nhận định biến đổi khí hậu cùng bất cập trong quy hoạch đô thị đang làm gia tăng tần suất và mức độ tàn phá của thiên tai. Theo Giáo sư Sonia Seneviratne (Đại học ETH Zurich), nhiệt độ và lượng mưa bất thường đang xuất hiện ngày càng thường xuyên và dữ dội hơn. Còn theo chuyên gia Fred Hattermann (Viện Nghiên cứu tác động khí hậu Potsdam – PIK), “cứ mỗi mức tăng nhiệt, nguy cơ xảy ra các hiện tượng thời tiết cực đoan với cường độ lớn hơn lại tăng theo”.

Văn phòng LHQ về Giảm thiểu rủi ro thiên tai (UNDRR) cảnh báo thế giới vẫn đang đánh giá thấp tác động của thiên tai – không chỉ gây tổn thất vật chất, mà còn để lại hệ lụy lâu dài về y tế, giáo dục và cơ hội phát triển.

Theo Báo cáo Đánh giá toàn cầu 2025 của UNDRR, thiệt hại trực tiếp do thiên tai gây ra trên toàn cầu ước khoảng 202 tỷ USD/năm, nhưng nếu tính cả thiệt hại gián tiếp về kinh tế – xã hội, con số có thể lên tới 2.300 tỷ USD, tức cao gấp 11 lần. Theo công ty tái bảo hiểm Swiss Re của Thụy Sĩ, các thảm họa thiên nhiên trong nửa đầu năm nay đã gây thiệt hại 135 tỷ USD cho kinh tế toàn cầu, cao hơn con số 123 tỷ USD cùng kỳ năm ngoái.

Thiên tai và biến đổi khí hậu vừa gây thiệt hại vật chất vừa đe dọa tăng trưởng và thu hẹp cơ hội phát triển – đặc biệt ở các nước đang phát triển. Hệ quả là làm chậm tiến độ thực hiện nhiều Mục tiêu phát triển bền vững của LHQ như y tế, giáo dục, nước sạch, vệ sinh và hành động về khí hậu.

Cảnh ngập lụt tại Narathiwat, Thái Lan. Ảnh tư liệu: THX/TTXVN

Trước thực tế đó, UNDRR kêu gọi các quốc gia tăng cường đầu tư cho công tác giảm thiểu rủi ro thiên tai, bảo đảm mọi khoản đầu tư phát triển đều lồng ghép yếu tố rủi ro ngay từ đầu. Đây cũng là thông điệp của Ngày Quốc tế Giảm nhẹ rủi ro thiên tai 13/10 năm nay với chủ đề: “Đầu tư cho khả năng chống chịu, thay vì trả giá cho thảm họa.”

Trong bối cảnh viện trợ quốc tế thu hẹp, thông điệp này càng nhấn mạnh yêu cầu cấp bách phải chuyển từ tư duy phản ứng – khắc phục hậu quả – sang đầu tư chủ động để xây dựng khả năng chống chịu, giảm thiểu rủi ro và ngăn ngừa tổn thất ngay từ đầu. Theo Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres, “đầu tư cho khả năng chống chịu không chỉ là biện pháp bảo vệ trước cơn thịnh nộ của thiên nhiên, mà còn là khoản đầu tư cho một tương lai an toàn và công bằng hơn cho tất cả mọi người”.

Sau thảm họa kép động đất – sóng thần năm 2011, Nhật Bản ban hành Kế hoạch cơ bản về khả năng chống chịu quốc gia (2013), thúc đẩy hợp tác công – tư nhằm xây dựng hệ thống kinh tế – xã hội linh hoạt để không tê liệt khi thảm họa xảy ra. Sau trận động đất ở Bán đảo Noto đầu 2024, chính phủ nước này tiếp tục thông qua kế hoạch 5 năm tăng cường khả năng chống chịu hạ tầng quốc gia với kinh phí 20.000 tỷ yen (139 tỷ USD).

Australia – một quốc gia thường xuyên chịu thiên tai – đã lập Quỹ Sẵn sàng ứng phó thiên tai (DRF) năm 2023, phân bổ 1 tỷ AUD (656 triệu USD) trong 5 năm để hỗ trợ các dự án tăng khả năng chống chịu và giảm tác động xã hội của thiên tai.

Cây cầu bị sập do mưa lũ tại Darjeeling, Ấn Độ, ngày 5/10/2025. Ảnh: ANI/TTXVN

Ấn Độ triển khai Chương trình quốc gia về quản lý rủi ro thiên tai (2021–2026) với ngân sách 1.600 tỷ rupee (19 tỷ USD), đồng thời đóng vai trò chủ chốt trong Liên minh Cơ sở hạ tầng chống chịu thiên tai (CDRI) nhằm nâng cao khả năng phục hồi trước rủi ro khí hậu.

Ở khu vực Caribe, Barbados áp dụng mô hình “đổi nợ lấy đầu tư cho khả năng chống chịu”, được coi là giải pháp hiệu quả để huy động nguồn lực ứng phó biến đổi khí hậu.

Tại Đông Nam Á, Thái Lan triển khai Kế hoạch quản lý rủi ro thiên tai quốc gia (2019) theo Khung hành động Sendai, tập trung giảm thiểu rủi ro và tăng cường phối hợp liên ngành. Indonesia, nằm trong “Vành đai lửa” Thái Bình Dương, cũng đang đẩy mạnh lồng ghép quản lý thiên tai vào các kế hoạch phát triển, đầu tư hạ tầng chống chịu và ứng dụng công nghệ như bản đồ rủi ro kỹ thuật số Geo-AI.

Với đặc điểm thường xuyên chịu lũ lụt, hạn hán và xâm nhập mặn, Việt Nam đã xây dựng Chiến lược quốc gia phòng, chống thiên tai đến năm 2030, tầm nhìn 2050, chú trọng đầu tư công trình phòng chống, nghiên cứu ứng dụng công nghệ số và tăng cường hợp tác quốc tế nhằm giải quyết các vấn đề thiên tai xuyên biên giới.

Tại Diễn đàn toàn cầu về giảm nhẹ rủi ro thiên tai tổ chức tháng 6 vừa qua với chủ đề “Mỗi ngày đều quan trọng – Hành động ngay hôm nay để tăng cường khả năng chống chịu", Việt Nam đã đưa ra đề xuất xây dựng một nền tài chính bền vững để ứng phó với thiên tai, phù hợp với các mục tiêu của Khung hành động Sendai. Thứ nhất là thúc đẩy đầu tư vào cơ sở hạ tầng chống chịu thiên tai và hoàn thiện dữ liệu rủi ro thiên tai nhằm xác định các giải pháp tài chính phù hợp cho các khu vực dễ bị tổn thương. Thứ hai là tăng cường hợp tác quốc tế để huy động nguồn lực đầu tư cho phòng, chống thiên tai, nhân rộng các sáng kiến tài chính chuyển giao rủi ro thiên tai, hỗ trợ các quốc gia dễ bị tổn thương tiếp cận tốt hơn với các quỹ đa phương và toàn cầu, giúp tăng cường khả năng chống chịu của cộng đồng trước tác động ngày càng lớn của thiên tai và biến đổi khí hậu.

Chủ động trong việc xây dựng các giải pháp tài chính bền vững nhằm giảm nhẹ rủi ro thiên tai và bảo vệ sinh kế của người dân chính là cách tiếp cận toàn diện, tạo động lực để hiện thực hóa các cam kết của Khung hành động toàn cầu Sendai về giảm thiểu rủi ro thiên tai đến năm 2030, hướng tới một tương lai an toàn và ổn định hơn trước những thách thức thiên tai hiện nay. Đó cũng chính là tinh thần chuyển đổi từ “thụ động ứng phó” sang “chủ động phòng ngừa” trong quản lý rủi ro thảm họa thiên tai.

Nguyên Hà (TTXVN)

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/phan-tichnhan-dinh/dong-luc-cho-cam-ket-sendai-20251013063321113.htm