Đột phá theo Nghị quyết 57: Không quốc gia nào mạnh về khoa học công nghệ mà không có trường đại học danh tiếng

một ngày trướcBài gốc

Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Hoàng Minh Sơn. Ảnh: Phạm Kiên/TTXVN

Kỳ vọng sự phát triển bứt phá của hệ thống giáo dục đại học

Thưa Thứ trưởng, Bộ Chính trị vừa ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Theo ông, Nghị quyết này có ý nghĩa, tác động như thế nào đối với giáo dục và đào tạo?

Các cơ sở giáo dục đại học không chỉ là nơi đào tạo nguồn nhân lực phục vụ phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, mà còn đóng vai trò là các tổ chức khoa học và công nghệ quan trọng, nơi tập trung phần lớn đội ngũ các nhà khoa học của đất nước. Không quốc gia nào mạnh về khoa học và công nghệ mà lại không có các trường đại học danh tiếng, không có hệ thống giáo dục phổ thông tốt; ngược lại, không quốc gia nào có hệ thống giáo dục phổ thông tốt và có nhiều trường đại học danh tiếng mà lại không mạnh về khoa học và công nghệ.

Có thể nói, những quan điểm chỉ đạo, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp đề ra trong Nghị quyết 57 đều có ý nghĩa hết sức quan trọng, tác động trực tiếp hoặc gián tiếp tới hệ thống giáo dục và đào tạo nói chung và các cơ sở giáo dục đại học nói riêng. Đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý ở các cơ sở giáo dục đại học rất phấn khởi, đặt niềm tin và kỳ vọng rất nhiều vào sự phát triển bứt phá của hệ thống giáo dục đại học từ triển khai Nghị quyết 57 trong giai đoạn tới đây.

Thứ trưởng có thể chia sẻ về những công việc ngành Giáo dục và Đào tạo sẽ triển khai trong thời gian tới để hoàn thành các mục tiêu đề ra trong Nghị quyết 57 liên quan đến phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao các ngành kỹ thuật - công nghệ?

Thời gian qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng toàn ngành đã chuẩn bị những tiền đề quan trọng cho phát triển hệ thống giáo dục đại học, chú trọng đào tạo nhân lực chất lượng cao, nhân tài trong các ngành khoa học, kỹ thuật, công nghệ và toán (STEM). Chính phủ đã ban hành chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 57, trong đó giao Bộ Giáo dục và Đào tạo một số nhiệm vụ lớn cũng như xây dựng kế hoạch triển khai cụ thể. Qua tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục - đào tạo, Bộ Chính trị đã ban hành Kết luận số 91-KL/TW, sắp tới Chính phủ cũng sẽ thống nhất ban hành chương trình hành động. Chiến lược phát triển giáo dục tới năm 2030, tầm nhìn 2045 vừa được Thủ tướng phê duyệt cuối năm 2024. Trước đó, Chiến lược phát triển ngành công nghiệp bán dẫn và Chương trình phát triển nguồn nhân lực cho ngành công nghiệp bán dẫn cũng đã được Thủ tướng phê duyệt. Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã trình Thủ tướng dự thảo Quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học và sư phạm, Đề án đào tạo nguồn nhân lực phục vụ phát triển công nghệ cao và một số đề án đầu tư, nâng cấp các cơ sở giáo dục đại học.

Các chương trình, chiến lược, quy hoạch và đề án nêu trên đã xác định rất nhiều nhiệm vụ, giải pháp cụ thể mà toàn ngành phải triển khai trong thời gian tới, liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp tới phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực STEM. Tóm lại, toàn ngành sẽ phải nỗ lực làm rất nhiều việc để ngày càng có nhiều người giỏi theo học và hành nghề trong các lĩnh vực STEM, ngày càng có nhiều giảng viên giỏi giảng dạy và nghiên cứu trong các lĩnh vực STEM, ngày càng có nhiều trường đại học tốt, có danh tiếng tầm cỡ khu vực, thế giới về các lĩnh vực STEM.

Sinh viên trường Đại học Công nghệ tham quan và học tập tại phòng thí nghiệm ở cơ sở Hòa Lạc. Ảnh: VNU

Tăng cường học hỏi, đẩy mạnh hợp tác đào tạo, nghiên cứu

Về phía các cơ sở đào tạo, các trường cần làm gì để bắt kịp xu hướng của thế giới trong đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao lĩnh vực khoa học – công nghệ, đảm bảo quy mô và chất lượng, thưa Thứ trưởng?

Nguồn nhân lực STEM là lực lượng chủ yếu và nòng cốt của nhân lực công nghệ cao, là yếu tố phản ánh năng lực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo hay là năng lực cạnh tranh cốt lõi của của mỗi quốc gia. Nhu cầu nhân lực STEM gia tăng nhanh hơn so với mức chung trong nhiều năm qua và dự báo trong nhiều năm tới, đồng thời mức thu nhập trung bình của nhân lực STEM cao hơn mức chung của toàn lực lượng lao động. Với xu thế toàn cầu hóa và dịch chuyển tự do trong thị trường lao động, các cường quốc đều có chiến lược rõ ràng, hành động mạnh mẽ và nguồn lực hỗ trợ rất lớn cho cạnh tranh, thu hút và phát triển đội ngũ nhân lực tài năng STEM. Xu thế này mở cơ hội lớn cho các trường đại học có thế mạnh về khoa học – công nghệ mở rộng quy mô đào tạo và cung cấp nguồn nhân lực STEM cho thị trường trong nước, khu vực và toàn cầu, nhưng đồng thời cũng đặt ra thách thức lớn về nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo.

Các trường đào tạo sẽ có rất nhiều việc phải làm, từ tăng cường hỗ trợ người học, phát triển đội ngũ giảng viên, đổi mới chương trình đào tạo, phương pháp giảng dạy cho tới tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, gắn kết đào tạo với nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo. Cách tốt nhất để bắt kịp xu hướng của thế giới không gì khác chính là tăng cường học hỏi, đẩy mạnh hợp tác đào tạo, nghiên cứu với trường đại học danh tiếng và các tập đoàn công nghệ lớn trên thế giới.

Một trong các nhiệm vụ được nêu trong Nghị quyết 57 là xây dựng một số trường, trung tâm đào tạo tiên tiến chuyên sâu về trí tuệ nhân tạo. Theo Thứ trưởng, cần có cơ chế, giải pháp như thế nào để hiện thực hóa mục tiêu này?

Một trường, trung tâm đào tạo tiên tiến phải là nơi thu hút những người giỏi nhất chọn theo học, nơi hội tụ những giảng viên, nhà khoa học tài năng và là nơi thu hút được nhiều tài trợ nghiên cứu từ Nhà nước và doanh nghiệp.

Muốn vậy, trước hết phải lựa chọn được những cơ sở đào tạo có năng lực và uy tín cao nhất về đào tạo và nghiên cứu trong các ngành khoa học máy tính, trí tuệ nhân tạo và khoa học dữ liệu. Tiếp theo, cần có các cơ chế, chính sách hỗ trợ các cơ sở đào tạo này triển khai các chương trình đào tạo tài năng từ trình độ đại học đến tiến sĩ theo các tiêu chuẩn quốc tế như hỗ trợ kinh phí đầu tư tăng cường cơ sở vật chất phục vụ đào tạo và nghiên cứu, hỗ trợ học bổng, học phí cho người học đại học và sau đại học, hỗ trợ kinh phí tuyển dụng, đào tạo và trả thu nhập tăng thêm cho đội ngũ giảng viên, tài trợ các nhiệm vụ nghiên cứu gắn với đào tạo sau đại học, khuyến khích hợp tác với doanh nghiệp…

Hơn nữa, cần phải có các giải pháp thu hút các tập đoàn công nghệ lớn trên thế giới vào đầu tư xây dựng trung tâm dữ liệu lớn, trung tâm nghiên cứu và phát triển tại Việt Nam, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển thị trường nhân lực công nghệ cao, qua đó tác động trở lại hoạt động đào tạo, nghiên cứu của các trường đại học, trung tâm đào tạo tiên tiến.

Thời gian qua, quy mô đào tạo sau đại học đối với các lĩnh vực kỹ thuật và công nghệ then chốt ở Việt Nam còn rất thấp so với các quốc gia trên thế giới. Vậy theo Thứ trưởng, Nhà nước cần có cơ chế, chính sách như thế nào để thu hút học sinh, sinh viên giỏi theo học những ngành này, nhất là ở các trình độ sau đại học?

Như đã đề cập trên đây, việc đầu tư tập trung và hỗ trợ triển khai các chương trình đào tạo tài năng gắn với nghiên cứu, đổi mới sáng tạo tại các cơ sở đào tạo có uy tín sẽ tạo ra môi trường học tập, nghiên cứu hấp dẫn để thu hút cả giảng viên và sinh viên, học viên tài năng. Đặc biệt, cần tăng cường chính sách hỗ trợ học bổng, học phí và tín dụng ưu đãi cho người học từ ngân sách nhà nước, nhất là đối với học viên sau đại học.

Sự đầu tư sâu của các tập đoàn công nghệ lớn vào công đoạn nghiên cứu và phát triển sẽ kéo theo nhu cầu nhân lực trình độ cao gia tăng, mở rộng cơ hội việc làm và thúc đẩy người giỏi theo học. Chúng ta cũng cần triển khai các giải pháp tăng cường giáo dục và hướng nghiệp STEM, đưa công nghệ sớm vào trường phổ thông, tiếp tục quan tâm phát triển các trường chuyên về khoa học tự nhiên, tạo nguồn học sinh giỏi, đam mê khoa học công nghệ cho bậc đại học và sau đại học.

Một giải pháp cũng rất quan trọng đó là cần tăng cường tuyên truyền, thay đổi nhận thức chung trong toàn xã hội để khuyến khích nhiều nữ sinh theo học các ngành kỹ thuật và công nghệ. Bởi thực tế cho thấy, ngày nay nữ giới không hề thua kém nam giới cả trong học tập, nghiên cứu và làm việc ở lĩnh vực này nhưng tỉ lệ sinh viên là nữ theo học các ngành này còn rất thấp.

Trân trọng cảm ơn Thứ trưởng!

Việt Hà/TTXVN (Thực hiện)

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/giao-duc/dot-pha-theo-nghi-quyet-57-khong-quoc-gia-nao-manh-ve-khoa-hoc-cong-nghe-ma-khong-co-truong-dai-hoc-danh-tieng-20250129091405369.htm