Theo báo cáo, trên thế giới hiện có hơn 7.000 khu kinh tế đặc biệt và khu TMTD đang hoạt động, giữ vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển của nhiều quốc gia. Mô hình TMTD hiện đại không chỉ giới hạn trong thương mại mà còn mở rộng sang công nghiệp, đô thị, tài chính, công nghệ cao và đổi mới sáng tạo, nhờ đó thu hút mạnh mẽ các nguồn lực đầu tư.
Ở Việt Nam, hệ thống pháp luật hiện hành chưa có quy định điều chỉnh toàn diện đối với mô hình TMTD. Trong thời gian qua, Quốc hội đã cho phép thí điểm một số cơ chế đặc thù tại Đà Nẵng và Hải Phòng, bao gồm nội dung liên quan đến TMTD. Do đó, việc xây dựng đề án mang tính cấp bách nhằm hoàn thiện khung pháp lý và tạo điều kiện triển khai mô hình mới.
Ủy viên Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cho ý kiến về đề án khu thương mại tự do. Ảnh: Nhật Bắc
Theo Bộ Tài chính, dự kiến năm 2026 sẽ thành lập các khu TMTD đầu tiên tại TP.HCM, Đà Nẵng và Hải Phòng. Đến năm 2030, cả nước có khoảng 6 - 8 khu TMTD và mô hình tương tự tại các địa phương có lợi thế. Xa hơn, mục tiêu đến năm 2045 là phát triển 8–10 khu TMTD đạt chuẩn quốc tế, đủ sức cạnh tranh trong khu vực và đóng góp 15 - 20% GDP.
Kết luận cuộc họp, Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định việc xây dựng khu TMTD là chủ trương mới, cần triển khai bài bản, có trọng tâm và bảo đảm hiệu quả. Ông yêu cầu làm rõ khái niệm TMTD, phân biệt với trung tâm thương mại quốc tế, từ đó xây dựng cơ chế, chính sách phù hợp, linh hoạt và có khả năng tạo đột phá.
Thủ tướng nhấn mạnh việc lựa chọn địa điểm thí điểm phải cân đối vùng miền, đáp ứng tinh thần thí điểm với số lượng giới hạn và thời gian cụ thể để đánh giá hiệu quả. Các cơ quan liên quan cần tham khảo kinh nghiệm quốc tế và căn cứ điều kiện trong nước để xây dựng khung chính sách vượt trội, cạnh tranh nhưng vẫn giữ ổn định môi trường đầu tư chung.
Bên cạnh đó, ông yêu cầu triển khai đầy đủ các bước từ quy hoạch, xây dựng hạ tầng, thu hút nguồn lực đến ứng dụng công nghệ cao, phát triển quản lý thông minh và đào tạo nhân lực. Yếu tố dân cư, an sinh xã hội, môi trường xanh - sạch - đẹp và mô hình quản trị tinh gọn, hiệu quả cũng phải được đặt lên hàng đầu.
Liên quan đề xuất cơ chế phát triển trung tâm lọc hóa dầu và năng lượng quốc gia tại Khu kinh tế Dung Quất, Thủ tướng đánh giá Nhà máy lọc dầu Dung Quất hiện hoạt động ổn định, đã có chủ trương mở rộng giai đoạn 2 và phù hợp với nhu cầu phát triển năng lượng của đất nước. Ông đề nghị các bộ, ngành, địa phương và Tập đoàn Petrovietnam rà soát toàn diện chính sách hiện hành, đồng thời nghiên cứu cơ chế mới mang tính đột phá để đề xuất cấp thẩm quyền xem xét.
Thủ tướng nhấn mạnh việc xây dựng chính sách phải đảm bảo tổng thể, khả thi và hiệu quả, phục vụ mục tiêu phát triển trung tâm lọc hóa dầu quốc gia, đóng góp vào tăng trưởng kinh tế, bảo đảm an ninh năng lượng và đáp ứng các mục tiêu chiến lược dài hạn của đất nước.
Nhật Hùng