Văn hóa bản địa luôn thu hút sự quan tâm của người dân và du khách
Vùng đất của những giá trị đặc biệt
Với diện tích đề cử hơn 4.700 km2, CVĐC toàn cầu UNESCO Đắk Nông là vùng đất có sự đa dạng về di sản địa chất, đa dạng sinh học, đa dạng xã hội và hội tụ những tiêu chí của một CVĐC toàn cầu. Điểm nổi bật nhất trong CVĐC toàn cầu UNESCO Đắk Nông là hệ thống hang động trong đá bazan, phân bố ở khu vực Đ’ray Sáp - Chư R’lúh được phát hiện từ năm 2007 và được Hiệp hội Hang động núi lửa Nhật Bản xác lập kỷ lục Đông Nam Á về cả quy mô, độ dài cũng như tính độc đáo. Trong các hang động còn ẩn chứa nhiều bí mật về sự thành tạo, các tổ hợp khoáng vật, đa dạng sinh học và di chỉ khảo cổ. Đặc biệt, trong các hang động núi lửa ở khu vực Krông Nô, các nhà khoa học đã phát hiện các dấu tích cư trú của các bộ lạc thời tiền sử cách đây khoảng 6.000 - 7.000 năm.
Bên cạnh đó, CVĐC toàn cầu UNESCO Đắk Nông còn đa dạng và phong phú các mỏ, quặng, điểm khoáng sản bô xít, antimon, thiếc sa khoáng, puzơlan, đá bán quý opal - chalcedon kích thước lớn… Ngoài ra, khu vực này còn có bề dày văn hóa lịch sử với những giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể như: cồng chiêng Tây Nguyên, Ót N’drong, cùng hệ thống các di tích, danh thắng cấp quốc gia, cấp tỉnh… Khu bảo tồn thiên nhiên Nâm Nung, Khu bảo tồn thiên nhiên Tà Đùng, rừng đặc dụng - cảnh quan Đ’ray Sáp và một phần phía Nam Vườn quốc gia Yôk Đôn (Đắk Lắk) là nơi lưu giữ các giá trị đặc trưng về đa dạng sinh học của khu vực CVĐC toàn cầu UNESCO Đắk Nông.
Du lịch trải nghiệm hang động núi lửa ở CVĐC toàn cầu UNESCO Đắk Nông
Du lịch địa chất - hướng phát triển bền vững
Khác với loại hình du lịch đại trà, du lịch địa chất (DLĐC) đặt trọng tâm vào việc khám phá, tìm hiểu và giáo dục về thiên nhiên, địa chất, văn hóa, từ đó nâng cao ý thức bảo tồn cho cả cộng đồng và du khách. Mỗi điểm đến trong CVĐC không chỉ để tham quan, chụp ảnh mà còn là bài học sống động về lịch sử Trái đất, về sự thích ứng của con người với môi trường.
Những năm qua, tỉnh Lâm Đồng đã đẩy mạnh đầu tư hạ tầng, mở các tuyến du lịch kết nối hang động núi lửa, thác nước, hồ tự nhiên với các buôn làng bản địa. Các mô hình du lịch cộng đồng được khuyến khích nhằm tạo sinh kế cho người dân, đồng thời giữ gìn văn hóa truyền thống.
Một trong những mô hình tiêu biểu trong phát triển du lịch cộng đồng gắn với CVĐC là nhóm du lịch cộng đồng Yok Nâm Nung ở xã Nâm Nung. Nhóm du lịch cộng đồng này được thành lập từ năm 2022 và do chính người dân bản địa tham gia và tổ chức, hiện đã chia thành nhiều tiểu nhóm phụ trách các hoạt động riêng biệt như: đón tiếp, hướng dẫn khách tham quan, biểu diễn nghệ thuật dân gian, chế biến món ăn truyền thống và dịch vụ lưu trú. Đến với nhóm du lịch cộng đồng Yok Nâm Nung, du khách có cơ hội trải nghiệm các hoạt động văn hóa đặc sắc như: biểu diễn cồng chiêng, một loại hình nghệ thuật thiêng liêng của đồng bào Tây Nguyên, thưởng thức ẩm thực truyền thống với các món ăn dân dã đậm bản sắc địa phương như: rượu cần, cơm lam, thịt nướng… Ngoài ra, du khách cũng có thể nghỉ qua đêm tại những ngôi nhà sàn truyền thống, hòa mình vào không gian sinh hoạt thường nhật của người dân bản địa, mới lạ, cuốn hút du khách gần xa.
Bằng cách mời du khách tham gia vào đời sống thường ngày của cộng đồng, hoạt động du lịch cộng đồng không chỉ mang lại thu nhập mà còn góp phần nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc bảo tồn môi trường và văn hóa địa phương. Chị H’Thương - Trưởng nhóm du lịch cộng đồng Yok Nâm Nung chia sẻ: “Từ khi thành lập đến nay, nhóm đã đón nhiều đoàn khách trong và ngoài tỉnh đến tham quan, trải nghiệm. Việc phát triển du lịch cộng đồng không chỉ tạo việc làm, tăng thu nhập cho các thành viên mà còn góp phần gìn giữ, bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Nhóm cũng thường xuyên được tập huấn, nâng cao kỹ năng đón tiếp, giới thiệu văn hóa nhằm phục vụ du khách tốt hơn”.
Du khách trải nghiệm thực tế tại CVĐC toàn cầu UNESCO Đắk Nông
Cần sự chung tay phát triển lâu dài
Theo lãnh đạo Trung tâm Văn hóa, Điện ảnh và Quản lý CVĐC toàn cầu UNESCO Đắk Nông thì DLĐC là loại hình du lịch bền vững, mang tính giáo dục và mang lại lợi ích cho cộng đồng địa phương dựa trên những tiềm năng DLĐC được xem là một trong những yêu cầu bắt buộc để phát triển CVĐC.
Đối với tỉnh Lâm Đồng, khi bắt tay vào xây dựng thành công mô hình CVĐC toàn cầu UNESCO thì việc phát triển loại hình DLĐC sẽ là một nhiệm vụ tất yếu trong chiến lược phát triển địa phương nhằm hướng đến mục tiêu phát triển bền vững. Để DLĐC trở thành hướng đi bền vững, Lâm Đồng cần tiếp tục chú trọng đến công tác bảo tồn, quản lý chặt chẽ các di sản địa chất và văn hóa; đào tạo nguồn nhân lực am hiểu về CVĐC; tăng cường quảng bá hình ảnh đến bạn bè quốc tế. Quan trọng hơn cả là nâng cao nhận thức của cộng đồng địa phương - những “chủ nhân” trực tiếp của di sản.
Hiện nay, Lâm Đồng đã xây dựng được 3 tuyến du lịch vùng CVĐC gồm 41 điểm di sản. Nhưng, để vận hành tốt các điểm đến này cũng như thúc đẩy loại hình DLĐC phát triển bền vững thì rất cần sự chung tay của cả hệ thống chính trị các cấp, các ngành, của toàn xã hội, có sự lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ của các cấp ủy đảng, sự quản lý thống nhất của Nhà nước.
Mỹ Hằng.