Dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo: Lấy con người là trung tâm, quản trị cân bằng và hài hòa

2 giờ trướcBài gốc

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại phiên họp

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan điều hành phiên họp

Chiều 17/11, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Trí tuệ nhân tạo.

Quản lý dựa trên rủi ro, phân loại AI thành bốn cấp độ

Trình bày tóm tắt Tờ trình dự án Luật, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, dự thảo Luật gồm 8 chương, 36 điều quy định về thúc đẩy hoạt động nghiên cứu, phát triển, cung cấp, triển khai và sử dụng hệ thống trí tuệ nhân tạo; quyền, nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân có liên quan và quản lý nhà nước đối với các hoạt động trí tuệ nhân tạo tại Việt Nam.

Trong đó, Chương II của dự thảo Luật về phân loại và quản lý hệ thống trí tuệ nhân tạo theo rủi ro trình bày cách tiếp cận quản lý dựa trên rủi ro, phân loại trí tuệ nhân tạo thành bốn cấp độ và áp đặt nghĩa vụ tương ứng. Theo đó, hệ thống trí tuệ nhân tạo được phân loại theo rủi ro, với 4 mức độ rủi ro gồm: rủi ro không chấp nhận được: hệ thống có khả năng gây tổn hại nghiêm trọng, không thể khắc phục; rủi ro cao: hệ thống có thể gây thiệt hại đến tính mạng, sức khỏe, quyền, lợi ích hợp pháp; rủi ro trung bình: hệ thống có nguy cơ gây nhầm lẫn, thao túng hoặc lừa dối người sử dụng; rủi ro thấp: các trường hợp còn lại.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng trình bày tóm tắt Tờ trình dự án Luật Trí tuệ nhân tạo

Nhà cung cấp phải tự phân loại hệ thống trước khi lưu hành và chịu trách nhiệm về kết quả phân loại. Đối với hệ thống rủi ro trung bình và cao, nhà cung cấp phải thông báo cho Bộ Khoa học và Công nghệ qua Cổng thông tin một cửa. Cơ quan có thẩm quyền được quyền kiểm tra, đánh giá lại việc phân loại.

Dự thảo Luật quy định trách nhiệm minh bạch, gắn nhãn và giải trình. Cụ thể, bên triển khai phải thông báo rõ và gắn nhãn đối với nội dung tạo ra hoặc chỉnh sửa có yếu tố giả mạo, mô phỏng người thật (deepfake) có thể gây hiểu lầm, hoặc nội dung do trí tuệ nhân tạo tạo ra nhằm mục đích truyền thông, quảng cáo. Nhà cung cấp và bên triển khai phải giải trình về kết quả xử lý của hệ thống rủi ro cao khi người bị ảnh hưởng yêu cầu.

Về xử lý sự cố, dự thảo Luật xác định, các bên có trách nhiệm kịp thời khắc phục, tạm dừng hoặc thu hồi hệ thống và báo cáo qua Cổng thông tin một cửa.

Việc xây dựng Luật Trí tuệ nhân tạo là rất cần thiết, cấp bách. Do đó, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ đề xuất, dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ Mười.

Trình bày tóm tắt Báo cáo thẩm tra dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải cho rằng, các nội dung của dự thảo Luật cơ bản phù hợp với quy định của Hiến pháp và thống nhất với hệ thống pháp luật.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải trình bày tóm tắt Báo cáo thẩm tra dự án Luật Trí tuệ nhân tạo

Tuy nhiên, đề nghị cơ quan thẩm tra tiếp tục rà soát tính đồng bộ với một số luật như Bộ Luật Dân sự, Luật Chất lượng sản phẩm hàng hóa, Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật…; làm rõ mối quan hệ giữa Luật này với các luật chuyên ngành có liên quan (trong lĩnh vực giáo dục, y tế, giao thông, báo chí...; dự thảo Luật Sở hữu trí tuệ (về vấn đề bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ đối với các sản phẩm do AI tạo ra, về nội dung chương trình giáo dục phổ thông, đại học, giáo dục nghề nghiệp về AI).

Về tính tương thích với các điều ước quốc tế, đề nghị tiếp tục rà soát, đặc biệt cập nhật nội dung Công ước của Liên Hợp Quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội) vừa được ký kết tại Hà Nội.

Về phân loại và quản lý hệ thống AI theo rủi ro, từ kinh nghiệm quốc tế và thực tế Việt Nam, Ủy ban tán thành phân loại rủi ro của hệ thống trí tuệ nhân tạo theo 4 mức (rủi ro không chấp nhận được; rủi ro cao; rủi ro trung bình; rủi ro thấp).

Tuy nhiên, dự thảo Luật chưa xác định rõ tiêu chí định lượng hoặc định tính để xác định và phân loại rủi ro. Thực tế cho thấy, còn thiếu biện pháp quản lý, công cụ và phương pháp đánh giá rủi ro khiến việc phân loại gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là “rủi ro không chấp nhận được” dẫn tới những lo ngại về trách nhiệm pháp lý trong triển khai.

Về tự phân loại và quản lý rủi ro, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị cần nghiên cứu bổ sung quy định nguyên tắc mở trong phân loại để các bộ, cơ quan quản lý chuyên ngành ban hành hướng dẫn chi tiết phù hợp với từng lĩnh vực; bổ sung các nguyên tắc về xác định mức độ rủi ro căn cứ vào mức độ tự chủ của hệ thống, quy mô tác động, khả năng lan truyền, nguy cơ ảnh hưởng đến quyền con người, an ninh, an toàn xã hội; khẩn trương xây dựng lộ trình, bộ tiêu chí định lượng, công cụ đo lường và hướng dẫn kỹ thuật có tham khảo các ISO quốc tế để đưa ra các tiêu chí phù hợp hơn.

Đồng thời, đề nghị rà soát, cắt giảm các quy định tiền kiểm như hồ sơ kỹ thuật, nhật ký hoạt động trước khi đưa vào lưu hành, có thể tăng chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp, làm chậm quá trình đổi mới và ứng dụng AI, làm giảm tính cạnh tranh và thu hút đầu tư, chuyển mạnh sang cơ chế hậu kiểm.

Cần có khung pháp lý kịp thời để kiểm soát và triển khai hiệu quả AI

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nêu rõ, Luật Công nghiệp Công nghệ số được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ Chín, có hiệu lực ngày 1/5/2026, đã có Chương IV quy định về trí tuệ nhân tạo (AI), định nghĩa nguyên tắc phát triển, quản lý rủi ro. Đây là khung pháp lý đầu tiên về AI ở Việt Nam nhưng chưa phải luật độc lập; Luật Trí tuệ nhân tạo sẽ là đạo luật để phát triển, quản lý AI trong thời gian tới.

Theo Chủ tịch Quốc hội, trí tuệ nhân tạo đang trở thành một động lực cốt lõi của sự phát triển kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng và hội nhập quốc tế. Tuy nhiên, thứ gì là cơ hội cũng sẽ có nhiều thách thức, vì vậy cần có khung pháp lý kịp thời để kiểm soát và triển khai hiệu quả.

Chủ tịch Quốc hội đề nghị, dự thảo Luật cần bảo đảm 4 trụ cột chính: thứ nhất là, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, tạo hành lang pháp lý thông thoáng cho nghiên cứu, ứng dụng thương mại hóa AI. Thứ hai là phải bảo đảm về quyền con người, minh bạch, công bằng, trách nhiệm, giải trình trong các hệ thống AI. Thứ ba là quản lý rủi ro theo 4 mức độ ảnh hưởng của AI như dự thảo Luật quy định. Thứ tư là hợp tác quốc tế và hài hòa với các tiêu chuẩn toàn cầu, đồng thời giữ vững chủ quyền dữ liệu quốc gia.

Đồng thời, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, dự thảo Luật cần bảo đảm nét riêng là: Lấy con người là trung tâm, bảo đảm an toàn an ninh mạng, tự chủ quốc gia và hội nhập quốc tế, phát triển bao trùm bền vững, quản trị cân bằng và hài hòa.

Cho rằng việc phân loại quản lý AI theo mức độ rủi ro là một điểm nhấn sáng tạo, giúp kiểm soát hiệu quả hệ thống AI có khả năng ảnh hưởng đến an ninh quốc gia, quyền con người và trật tự xã hội, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, chúng ta cần vừa làm vừa rút kinh nghiệm, vừa làm vừa nâng cấp, vừa làm vừa học tập.

Chủ tịch Quốc hội cũng nêu rõ, nhiều doanh nghiệp trong nước đã tiến vào lĩnh vực AI này nên cần có một luật khung để quản lý; giao Chính phủ hướng dẫn thực hiện để phù hợp với từng thời điểm, từng giai đoạn.

Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị cần chú ý tăng cường các quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân, quyền riêng tư; bảo đảm hài hòa với Luật An ninh mạng năm 2018; cập nhật các quy định trong cam kết quốc tế mà nước ta tham gia như Công ước ở Budapest về tội phạm, hay mới nhất là Công ước Hà Nội về phòng, chống tội phạm mạng. Bổ sung cơ chế liên ngành giữa Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng và các bộ có liên quan, vì quản lý mạng internet, bảo đảm an toàn, an ninh mạng không phải trách nhiệm của một bộ, ngành riêng biệt.

Về kỹ thuật lập pháp, Chủ tịch Quốc hội lưu ý, dự thảo Luật cần tiếp tục rà soát để bảo đảm tính khả thi, có các điều khoản chuyển tiếp rõ ràng, tránh chồng chéo với các luật chuyên ngành.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan phát biểu kết luận phiên họp

Phát biểu kết luật về nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan ghi nhận, dự án Luật có nhiều nội dung mới, phức tạp, chuyên sâu, thời gian chuẩn bị rất gấp. Tuy nhiên, Chính phủ, Bộ Khoa học và Công nghệ, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường, các cơ quan của Quốc hội đã rất cố gắng, nỗ lực để thực hiện nhiệm vụ được giao.

Để đảm bảo chất lượng dự thảo Luật trình Quốc hội xem xét thông qua, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chính phủ chỉ đạo cơ quan chủ trì soạn thảo các cơ quan hữu quan rà soát, nghiên cứu tiếp thu, giải trình đầy đủ, phù hợp với ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và các ý kiến thẩm định của Hội đồng Dân tộc và các cơ quan của Quốc hội. Theo đó, thống nhất luật này là luật khung để trình trước Quốc hội.

Trên cơ sở đó, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị, tiếp tục rà soát để bảo đảm thể chế hóa đầy đủ các chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước; thống nhất, đồng bộ với hệ thống pháp luật, nhất là Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, Luật Công nghiệp Công nghệ số, Luật Dữ liệu, Luật An ninh mạng… và các dự án luật mà đang được trình tại Kỳ họp lần này. Thực hiện nghiêm quy định của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật.

Thanh Hải; Ảnh: Lâm Hiển

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/du-thao-luat-tri-tue-nhan-tao-lay-con-nguoi-la-trung-tam-quan-tri-can-bang-va-hai-hoa-10395999.html