Đừng để doanh nghiệp ngành đồ gỗ rơi vào vòng xoáy 'khó chồng khó'

7 giờ trướcBài gốc

Trong báo cáo mới đưa ra vào thượng tuần tháng 10/2025 của Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam về khó khăn của doanh nghiệp (DN) đồ gỗ trong hoàn thuế Giá trị gia tăng (VAT) có nêu rõ vấn đề thời gian xử lý hồ sơ kéo dài. Theo đó, nhiều hồ sơ hoàn thuế bị yêu cầu bổ sung, giải trình nhiều lần, dẫn đến thời gian giải quyết vượt quá quy định.

Từ hệ lụy chậm hoàn thuế kéo dài

Nguyên nhân chính của tình trạng chậm hoàn thuế là do ngành thuế xếp gỗ vào nhóm mặt hàng có rủi ro cao, áp dụng quy trình “kiểm tra trước – hoàn thuế sau”.

Trước rào cản thuế quan mới từ Mỹ thì các DN đồ gỗ và nội thất đang tính đường quay về thị trường “sân nhà”, tuy vậy việc chuyểnhướng cũng không hề dễdàng.

Bên cạnh đó, yêu cầu truy xuất nguồn gốc đến từng hộ trồng rừng là không khả thi trên thực tế, do đặc thù ngành gỗ trong nước hiện nay phần lớn là mua bán qua nhiều khâu trung gian. Việc xác minh kéo dài đã dẫn đến ách tắc trong giải quyết hồ sơ hoàn thuế, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến dòng tiền của DN.

Không chỉ vậy, mặc dù quy định kiểm tra chặt chẽ nhưng chưa thống nhất. Theo Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, một số cơ quan thuế địa phương áp dụng tiêu chí xét duyệt, xác minh hóa đơn hoặc đối chiếu nguồn gốc nguyên liệu khác nhau, gây lúng túng cho DN.

Nhất là có quá nhiều bất cập trong truy xuất, xác minh nguồn gốc gỗ vì theo quy định phải xác minh tới tận hộ trồng rừng. Trong khi đó, một lô hàng xuất khẩu của DN được mua của vài chục hộ trồng rừng tại rất nhiều các địa phương khác nhau.

Vướng mắc về thuế VAT trên thực tế đã ảnh hưởng đến vốn lưu động đến các DN ngành gỗ. DN xuất khẩu phải ứng trước chi phí thuế VAT đầu vào (10%) trong khi chờ hoàn, làm giảm khả năng quay vòng vốn, đặc biệt với các đơn vị quy mô vừa và nhỏ.

Phía hiệp hội này cho biết DN ngành gỗ chưa được hoàn thuế VAT là 6.100 tỷ đồng (số liệu điều tra sơ bộ từ cách đây 2 năm). Với lãi suất 9%/năm, chi phí lãi vay phát sinh là 500–600 tỷ đồng/năm.

Hơn thế nữa, hệ lụy của việc chậm hoàn thuế đã ảnh hưởng tới tiến độ thanh toán, giao hàng và niềm tin của khách hàng quốc tế. Bên cạnh đó là ảnh hưởng đến lợi nhuận (biên lợi nhuận ngành gỗ chỉ 5–7%) và thiệt hại 500–600 tỷ đồng/năm (tương đương 2–3% lợi nhuận toàn ngành).

Ngoài ra, xét về tình trạng pháp lý và chuỗi cung gỗ hợp pháp, các DN và doanh nhân ngành đồ gỗ còn rơi vào rủi ro vi phạm pháp luật, thậm chí vướng lao lý do rất khó truy xuất chuỗi cung ứng nhiều chủ thể tham gia, rủi ro hóa đơn, chứng từ không cao, dễ vướng lao lý, bế tắc dòng vốn.

Thêm vào đó là tâm lý e ngại sử dụng gỗ rừng trồng trong nước. DN buộc phải nhập khẩu nguyên liệu gỗ để né tránh hoàn thuế, dẫn đến việc hàng triệu hộ nông dân mất thị trường tiêu thụ và mất động lực trồng rừng. Chính phủ có thể phải đối mặt với tình huống “giải cứu rừng trồng thương mại” – đi ngược lại mục tiêu phát triển lâm nghiệp bền vững

Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam còn chỉ rõ nguy cơ quốc tế liên quan đến việc chậm hoàn thuế. Đó là EU có thể áp dụng “thẻ vàng, thẻ đỏ” theo EUDR (Quy định về Chống Phá Rừng của EU). Các DN gỗ Việt Nam có thể bị đối tác quốc tế tẩy chay vì không thực hiện đầy đủ trách nhiệm giải trình (DDS) và truy xuất gỗ nguyên liệu.

Đến “tự thân vận động” trước áp lực thuế quan

Trước nhiều hệ lụy như kể trên, Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam kiến nghị công nhận gỗ rừng trồng và sản phẩm trung gian (gỗ tròn, gỗ bóc vỏ, gỗ xẻ, gỗ sấy, gỗ lạng/veneer…) là nông sản sơ chế từ cây trồng, không chịu thuế VAT.

Mặt khác, nên bỏ thu thuế sản phẩm gỗ sơ chế, DN chế biến – xuất khẩu không phải khấu trừ thuế và không được hoàn thuế. Việc này nhằm giảm bớt gánh nặng thủ tục, chi phí vốn cho DN, cũng như ngăn chặn rủi ro pháp lý, hạn chế thất thoát ngân sách do gian lận, mua bán hóa đơn chứng từ. Và đó cũng là cách để bảo vệ sinh kế cho hàng triệu hộ nông dân trồng rừng, giữ vững uy tín quốc gia, tránh nguy cơ bị EU áp “thẻ vàng, thẻ đỏ” theo EUDR, cũng như nâng cao sức cạnh tranh quốc tế, đưa ngành gỗ trở thành trụ cột kinh tế xanh, tuần hoàn, bền vững.

Bên cạnh vướng mắc về thuế VAT vẫn đang chậm tháo gỡ thì áp lực từ rào cản thuế quan ở thị trường Mỹ tiếp tục là thách thức rất lớn cho các DN ngành đồ gỗ. Nhất là mới đây Hoa Kỳ quyết định áp thuế 10% đối với gỗ xẻ từ gỗ mềm và 25% đối với tủ bếp, tủ phòng tắm cùng đồ nội thất bọc nệm. Các mức thuế này sẽ có hiệu lực từ 14/10/2025 và tăng mạnh từ 1/1/2026, trong đó, thuế với tủ bếp, bàn trang điểm có thể lên đến 50%, còn thuế với đồ nội thất bọc nệm khoảng 30%.

Ông Vũ Quang Huy, Giám đốc CTCP Tekcom – một trong những DN sản xuất và xuất khẩu gỗ dán lớn nhất Việt Nam, cho biết gỗ dán không chịu sắc lệnh thuế 232 của Mỹ nhưng lại đang phải chịu điều tra chống bán phá giá. Nếu gỗ dán chịu thuế chống bán phá giá thì sẽ bị cộng dồn lên mức thuế đối ứng 20%. Dự kiến, kết quả điều tra chống bán phá giá sẽ được công bố vào cuối năm 2025.

Còn theo ông Nguyễn Ngọc Thanh, Tổng giám đốc Công ty TNHH Thiên Phát, hiện tại DN phải tự độc lập xoay sở thích ứng với biến động thị trường trong khi các hỗ trợ từ các bộ, ngành chưa có nhiều và chưa hiệu quả.

Ông Thanh mong rằng Chính phủ sẽ xây dựng chiến lược phát triển toàn diện cho cả ngành gỗ để đảm bảo các ngành chế biến hoạt động hiệu quả, hài hòa, đảm bảo nguồn nguyên liệu đầu vào bền vững.

Đứng ở góc độ là một chuyên gia chính sách thương mại ở Mỹ, ông Joseph Damond khuyến nghị Chính phủ và DN Việt Nam cần khẩn trương rà soát, cung cấp dữ liệu, bằng chứng để có một thông điệp chung nhằm thuyết phục chính phủ Mỹ xem xét lại quyết định này và đưa ra các phán quyết có lợi cho Việt Nam.

Theo giới chuyên gia, nếu mức thuế tăng lên 30–50% từ đầu năm 2026, nhiều DN đồ gỗ buộc phải tính toán lại chiến lược, tuy nhiên việc tìm thị trường thay thế cho Mỹ trong ngắn hạn là gần như bất khả thi.

Trước rào cản thuế quan từ bên ngoài thì nhiều DN trong ngành đồ gỗ đang tính đường quay về thị trường “sân nhà”, tuy vậy việc này cũng không hề dễ dàng. Như lưu ý của ông Nguyễn Chánh Phương, Phó chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ Tp.HCM (Hawa), khác với xuất khẩu, nơi DN dễ tiếp cận vốn nhờ đơn hàng và bộ chứng từ, kinh doanh trong nước phần lớn phải “tự thân vận động”. Chi phí phân phối cao, mặt bằng bán lẻ đắt đỏ, thiếu vắng các trung tâm nội thất chuyên biệt quy mô lớn khiến không ít DN ngần ngại đầu tư.

Thế Vinh

Nguồn Vnbusiness : https://vnbusiness.vn/viet-nam/dung-de-doanh-nghiep-nganh-do-go-roi-vao-vong-xoay-kho-chong-kho-1110086.html