Hiện nay ở nước ta, hoạt động khai thác khoáng sản, nhất là đối với các kim loại như vàng, quặng thiếc... vẫn diễn biến phức tạp. Các khu vực khai thác khoáng sản không theo quy hoạch và trái phép thường ở vùng sâu vùng xa, nơi hạ tầng kém, đi lại hết sức khó khăn nên việc tiếp cận rất khó.
Trong khi đó, trở ngại lớn hiện nay là lực lượng cơ quan thực hiện chức năng thanh tra, kiểm tra chuyên ngành còn khá mỏng; phương tiện, thiết bị cũng hết sức hạn chế, không đáp ứng được yêu cầu... nên việc phát hiện kịp thời và xử lý hoạt động khai thác khoáng sản trái phép thường gặp trở ngại, bị động.
Kết hợp ảnh viễn thám vệ tinh và ảnh UAV
Điều này khiến công tác thanh tra, kiểm tra đang diễn ra rất phức tạp, các vùng khai thác khoáng sản tràn lan, rộng khắp các tỉnh. Hiện trạng khai thác khoảng sản còn nhiều bất cập. Công nghệ còn chưa được ứng dụng để hỗ trợ cho công tác thanh tra, kiểm tra.
Từ thực tế trên, Cục Thông tin, thống kê (Bộ Khoa học - Công nghệ) cho biết nhóm nghiên cứu của ThS Lê Minh Huệ tại Đài Viễn thám trung ương đã thực hiện đề tài "Giám sát, kiểm soát hoạt động khai thác khoáng sản tại một số tỉnh trọng điểm phía bắc bằng công nghệ kết hợp ảnh viễn thám và ảnh chụp từ thiết bị bay không người lái" trong thời gian từ năm 2020 đến năm 2022.
Đề tài hướng đến thực hiện mục tiêu sau: Kiểm chứng và đánh giá hiệu quả ứng dụng công nghệ sử dụng kết hợp ảnh viễn thám và ảnh chụp từ thiết bị máy bay không người lái (UAV) trong việc giám sát, kiểm soát hoạt động khai thác khoảng sản, hỗ trợ công tác quản lý nhà nước về khoáng sản; ban hành được quy trình kết hợp ảnh viễn thám và ảnh chụp từ thiết bị bay không người lái trong việc giám sát, kiểm soát hoạt động khai thác khoáng sản tại một số tỉnh trọng điểm phía bắc Việt Nam.
Sau hai năm nghiên cứu, đến nay đề tài đã sử dụng ảnh viễn thám vệ tinh có phân giải trung bình (ảnh Sentinel-2) cho việc phân tích, trích xuất thông tin về hoạt động khai thác khoáng sản trên phạm vi 28 tỉnh phía bắc Việt Nam.
Sử dụng ảnh viễn thám phân giải cao (ảnh VNREDSat-1 hoặc ảnh SPOT6, 7...) có độ phân giải tới 2,5m hoặc 1,5m để xác định diễn biến tại những vùng mà ảnh viễn thám phân giải trung bình không phân biệt được rõ. Dự án đã thực hiện tại một số vùng thuộc 5 tỉnh: Lào Cai, Yên Bái, Phú Thọ, Quảng Ninh và Thanh Hóa. Đây là 5 tỉnh trọng điểm phía bắc về hoạt động khai thác khoáng sản.
Thiết kế bay chụp ảnh bằng thiết bị bay không người lái tại một số mỏ đang khai thác thuộc tỉnh Yên Bái và tỉnh Thanh Hóa.
Nhóm thực hiện đề tài đã xây dựng quy trình công nghệ kết hợp ảnh viễn thám và ảnh chụp từ thiết bị bay không người lái trong việc theo dõi, kiểm soát hoạt động khai thác khoáng sản, phát hiện hoạt động khai thác khoáng sản trái phép tại một số tỉnh trọng điểm phía Bắc Việt Nam; xây dựng quy trình phối hợp trong theo dõi hoạt động khai thác khoáng sản giữa Cục Viễn thám quốc gia và Cục Kiểm soát hoạt động khoáng sản miền Bắc (Tổng cục Địa chất và khoáng sản Việt Nam) trong theo dõi, kiểm soát hoạt động khai thác khoáng sản.
Việc dùng các hình ảnh từ UAV phát hiện các khu vực nghi ngờ có hoạt động khai thác khoáng sản trái phép ở những vị trí khó khăn, khả năng tiếp cận bằng đường bộ thấp hoặc khu vực bị che chắn tầm nhìn giúp các cơ quan chức năng có một công cụ độc lập, giảm sự phụ thuộc hoàn toàn vào phát hiện của người dân hoặc cán bộ thanh tra, kiểm tra.
Đây là cải tiến mới trong công tác giám sát, kiểm soát hoạt động khai thác khoáng sản bằng ứng dụng công nghệ số, qua đó góp phần mang lại hiệu quả cao về kinh tế, tiết kiệm chi phí cũng như rút ngắn thời gian và sức lực của người lao động.
Tuyết Nhung