Đường cao tốc Bắc - Nam qua Bắc miền Trung: Nghiên cứu thiết lập hành lang bảo vệ động vật hoang dã

5 giờ trướcBài gốc

Biện pháp trước mắt là cắm biển cấm còi hơi khi ô tô đi qua VQG Bạch Mã. Ảnh: MINH PHONG

Chia cắt sinh cảnh

Giai đoạn 1 (2015-2022) của dự án đường cao tốc La Sơn - Hòa Liên có 9,5km đi xuyên qua Vườn quốc gia Bạch Mã, với diện tích đất rừng bị thu hồi lên tới 64,9ha. Đoạn tuyến từ Km26+500 đến Km36+000 được bố trí 6 cầu cạn và 10 cầu vượt suối. Tuy vậy, các công trình này chưa đủ để duy trì tính liên kết của sinh cảnh. Các loài vượn, chà vá chân nâu, vốn phụ thuộc nhiều vào sự liền mạch của tán rừng, chịu ảnh hưởng rõ rệt.

Một đại diện Vườn quốc gia Bạch Mã (TP Huế) cho biết, ngay sau khi tuyến cao tốc đưa vào vận hành, lưu lượng xe tốc độ cao đã tạo ra những tác động kép như tiếng ồn, ánh sáng ban đêm, bụi và khí thải. Đây là những yếu tố khiến hành vi tự nhiên của động vật bị gián đoạn như thói quen kiếm ăn, giao phối, di cư đều thay đổi. Đặc biệt, hàng rào dọc tuyến đường trở thành một “bức tường ngăn cách”, buộc động vật phải tìm lối vòng hoặc mạo hiểm băng qua đường, gia tăng nguy cơ va chạm với xe cộ.

Cũng tại đây, tuyến đường tuần rừng nhỏ (tỉnh lộ 14C cũ) từng được tận dụng làm đường vận chuyển vật liệu. Sau khi dự án hoàn trả vào năm 2022 với nền đường rộng 5m, mặt đá cấp phối, chỉ qua ba mùa mưa bão, hệ thống cống thoát nước đã hư hỏng nặng. Hậu quả là tuyến tuần tra nối giữa Trạm kiểm lâm Hương Lộc và Khe Mỏ Rang bị chia cắt, khiến hiệu quả quản lý, bảo vệ rừng và phòng cháy chữa cháy rừng suy giảm đáng kể.

Trong giai đoạn 2, dự án được mở rộng từ 2 lên 4 làn xe. Diện tích thực hiện chủ yếu trong phạm vi đất đã chuyển đổi, do đó không phát sinh thêm diện tích rừng bị xâm lấn. Tuy nhiên, áp lực môi trường không vì thế mà giảm bớt. Việc lưu thông xe tăng gấp đôi đồng nghĩa với tiếng ồn, khói bụi, ánh sáng cũng tăng lên, ảnh hưởng trực tiếp đến quần thể động vật hoang dã sống ven tuyến.

Tại xã Kim Ngân (tỉnh Quảng Trị), thượng nguồn hồ An Mã, nhiều loài chim bị ánh sáng đèn xe làm lóa mắt, bay lao thẳng vào phương tiện, vừa gây nguy hiểm cho tài xế, vừa làm giảm số lượng cá thể chim rừng. Một số cá thể gà rừng hoảng loạn trước tiếng động cơ và đèn pha, lao ra đường và bị cán chết.

Cấp thiết có hành lang sinh thái

Theo khảo sát của PV Báo SGGP trên tuyến cao tốc Bắc - Nam từ Hà Tĩnh vào đến Đà Nẵng, nhận thấy nhiều đoạn đường cao tốc xuyên qua rừng rậm, rừng kinh tế, phát sinh nhiều yêu cầu bảo tồn động vật hoang dã.

Ông Nguyễn Vũ Linh, Giám đốc Vườn quốc gia Bạch Mã, cho biết, về mặt sinh thái, giải pháp khả thi là trồng cây xanh dọc tuyến, xây dựng các hành lang sinh thái kết nối hai bên đường. Các công trình như cầu vượt xanh, hầm chui phủ cây, cống ẩm cho lưỡng cư, cầu dây cho linh trưởng cần được bổ sung, đồng thời phải trồng thêm loài cây bản địa để dẫn dụ động vật di chuyển qua các công trình này thay vì băng thẳng qua đường. Một nhiệm vụ quan trọng không kém là cải tạo, nâng cấp tuyến tuần tra Hương Lộc - Khe Mỏ Rang.

Khi giai đoạn 2 hoàn thành, xe máy của kiểm lâm không được phép lưu thông trên đường cao tốc, trong khi điểm quay đầu lại quá xa (một ở Hương Phú, một ở Hòa Liên). Nếu không có tuyến tuần tra thay thế, công tác bảo vệ rừng, phòng cháy chữa cháy rừng, cứu nạn cứu hộ sẽ rơi vào thế bị động.

Về mặt công nghệ, các chuyên gia khuyến nghị đầu tư hệ thống tháp canh gắn camera thông minh, cảm biến hồng ngoại và giám sát tự động. Nhờ đó, lực lượng chức năng có thể phát hiện, cảnh báo sớm các trường hợp người xâm nhập rừng trái phép, săn bắt hoặc nguy cơ cháy rừng. Song song đó, cần triển khai biển báo động vật hoang dã, giới hạn tốc độ tại khu vực nhạy cảm, lắp đặt tường giảm ồn và ánh sáng định hướng.

Chuyên gia bảo tồn Nguyễn Lương cho biết: “Hiện nay, nhiều tuyến cao tốc ở Việt Nam đi xuyên qua rừng tự nhiên và rừng kinh tế, làm chia cắt sinh cảnh, khiến động vật hoang dã khó di cư. Giải pháp đầu tiên là quy hoạch tuyến tránh lõi rừng và vùng đệm nhạy cảm, ưu tiên đi vòng hoặc xây cầu cạn dài để giữ liên thông sinh thái. Nếu buộc phải đi qua, cần thiết kế công trình vượt sinh thái như cầu vượt phủ cây xanh, hầm chui rộng nền tự nhiên, cống nhỏ ẩm thấp cho lưỡng cư, hay cầu dây cho linh trưởng. Đi kèm là hàng rào định hướng và hệ thống giám sát bằng bẫy ảnh, AI cảnh báo”.

Vị chuyên gia này cũng khuyến cáo, với các khu rừng có đường cao tốc đi qua, cần kết hợp hành lang sinh học ngoài tuyến, phục hồi thảm rừng, kết nối liên tục giữa các lâm phần; xây dựng trạm giám sát đa dạng sinh học để theo dõi tác động lâu dài. Quan trọng là gắn trách nhiệm bảo trì các công trình vượt sinh thái, kết hợp với chính quyền địa phương và kiểm lâm để vừa phát triển hạ tầng, vừa bảo tồn đa dạng sinh học.

MINH PHONG - VĂN THẮNG

Nguồn SGGP : https://sggp.org.vn/duong-cao-toc-bac-nam-qua-bac-mien-trung-nghien-cuu-thiet-lap-hanh-lang-bao-ve-dong-vat-hoang-da-post813014.html