EU đang tìm cách trừng phạt Nga theo hướng mới?

6 giờ trướcBài gốc

(Ảnh minh họa)

Trong gói trừng phạt thứ 19 công bố giữa tháng 9, ngoài việc bổ sung các cá nhân và tổ chức Nga vào “danh sách đen”, Ủy ban châu Âu còn đưa ra đề xuất đáng chú ý: Áp thuế đối với lượng dầu Nga nhập khẩu qua đường ống.

Thoạt nhìn, đây có vẻ chỉ là điều chỉnh kỹ thuật trong chính sách hải quan, nhưng thực chất lại là nỗ lực phá vỡ thế bế tắc khiến EU hơn ba năm qua chưa thể thống nhất một lập trường năng lượng cứng rắn với Moscow.

Từ lâu, Brussels hiểu rằng mọi biện pháp mạnh đều bị cản trở bởi quyền phủ quyết của những nước vẫn phụ thuộc nhiều vào dầu Nga. Một lệnh cấm nhập khẩu toàn diện - như Hungary, Slovakia và một số quốc gia khác từng cảnh báo - có thể gây ra cú sốc kinh tế quá lớn nếu không được hỗ trợ thỏa đáng.

Chính vì vậy, thuế quan nổi lên như một lựa chọn khác. Thuộc phạm vi chính sách thương mại chung, công cụ này có thể được thông qua theo cơ chế “đa số đủ điều kiện”, thay vì chấp thuận tuyệt đối, nhờ đó khả thi hơn về mặt chính trị.

Từ lệnh cấm tuyệt đối sang công cụ tài chính

Các gói trừng phạt trước đây của EU chủ yếu dựa vào cấm vận: Dầu thô Nga vận chuyển bằng đường biển đã bị cấm từ tháng 12/2022, sản phẩm dầu mỏ từ nước này bị cấm từ tháng 2/2023. Tuy nhiên, lượng dầu đi qua Druzhba vẫn tiếp tục chảy về Hungary, Slovakia và một phần Cộng hòa Séc, do họ chưa thể ngay lập tức tìm nguồn thay thế.

Giờ đây, chính “van an toàn” này trở thành tâm điểm tranh luận. Khác với lệnh cấm vốn đòi hỏi sự quyết liệt và chấp thuận tuyệt đối, áp thuế mở ra một hướng tiếp cận linh hoạt hơn: Không chặn đứng dòng chảy, mà khiến dầu Nga ngày càng đắt đỏ và kém hấp dẫn.

Thực tế, Hungary và Slovakia vẫn có thể tiếp tục nhập khẩu một phần dầu Nga trong giai đoạn chuyển đổi, trong khi nguồn thu từ thuế sẽ được giữ lại để hỗ trợ tiến trình năng lượng xanh, hoặc bù đắp cho chính những nước chịu ảnh hưởng mạnh nhất vì chi phí gia tăng.

Đây là sự thay đổi quan trọng trong cách tiếp cận của EU: Nếu lệnh cấm là biện pháp “cứng” đòi hỏi sự chấp thuận tuyệt đối, thì thuế quan lại mềm dẻo hơn, giúp duy trì áp lực với Moscow mà không bị khóa chặt bởi quyền phủ quyết.

Ảnh hưởng lên thị trường và ngành công nghiệp

Nếu EU áp thuế lên dầu Nga, ảnh hưởng lên thị trường là điều khó tránh. Những quốc gia vẫn nhập dầu qua đường ống Druzhba sẽ phải gánh chi phí cao hơn, kéo theo sức ép trực tiếp lên ngành công nghiệp tại Hungary và Slovakia.

Ở phạm vi toàn cầu, giới buôn dầu vốn đã quen với việc xoay chuyển nguồn cung: Dầu Nga được đẩy mạnh sang châu Á, trong khi châu Âu tăng nhập dầu từ Trung Đông, Na Uy và cảng của Mỹ. Tuy nhiên, nếu giá dầu tăng, ảnh hưởng sẽ quay lại dưới dạng lạm phát và sự bất mãn của người tiêu dùng.

Khác với lệnh cấm chỉ nhằm ngăn chặn, thuế quan còn mang ý nghĩa tài khóa: Bổ sung nguồn thu cho ngân sách các nước thành viên. Trong bối cảnh EU cần tài chính để tái thiết Ukraine và thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng, điểm này càng khiến đề xuất trở nên hấp dẫn. Nhưng một khi giá dầu leo thang, “cái bóng” lạm phát và phản ứng xã hội sẽ là rủi ro khó tránh.

Nan giải pháp lý và chính trị

Đề xuất áp thuế cũng kéo theo tranh cãi pháp lý. Các gói trừng phạt trước nay thuộc chính sách đối ngoại chung, phải được tất cả thành viên nhất trí. Trong khi đó, thuế quan lại nằm trong chính sách thương mại, có thể thông qua theo cơ chế “đa số đủ điều kiện”.

Dù cách kết hợp này không vi phạm luật, nhưng về mặt chính trị lại tạo ra tiền lệ mới: Những quyết định liên quan đến an ninh - lĩnh vực nhạy cảm bậc nhất - có thể chỉ cần “đếm phiếu”. Điều này dễ làm xói mòn lòng tin giữa các thành viên EU.

Ngoài ra, còn một câu hỏi với Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Nếu EU áp thuế chọn lọc riêng với hàng hóa Nga, Moscow hoàn toàn có thể kiện ra WTO. Khi đó, dù động cơ chính trị là trọng tâm, thì khía cạnh pháp lý sẽ trở thành một “mặt trận” mới.

Triển vọng đến năm 2027

Những bước đi này diễn ra trong bối cảnh EU đang phải xây dựng một chiến lược dài hạn. Đến năm 2027, Liên minh phải chứng minh được rằng họ đủ khả năng thực thi quyết định cấm hoàn toàn LNG của Nga.

Lệnh cấm LNG từ năm 2027 không chỉ là câu chuyện nội bộ của EU, mà còn mang tầm ảnh hưởng toàn cầu. Những năm gần đây, Moscow đã rót vốn lớn vào các dự án khí tự nhiên hóa lỏng mới để bù đắp cho thị trường dầu thô đang suy giảm, với Trung Quốc và Ấn Độ là hai khách hàng chủ lực.

Nếu châu Âu thực sự đóng cửa với LNG Nga trong vòng hai năm tới, Điện Kremlin sẽ buộc phải đẩy nhanh đầu tư vào các tuyến đường Bắc Cực và Thái Bình Dương, đồng thời gắn chặt hơn quan hệ năng lượng với Bắc Kinh. Khi đó, Nga sẽ đánh mất một phần đáng kể quyền tự chủ chiến lược, ngày càng phụ thuộc nhiều vào nền kinh tế Trung Quốc.

Đối với EU, mốc năm 2027 cũng là phép thử trong quan hệ với Washington. Mỹ hiện đã là nhà cung cấp LNG lớn nhất cho châu Âu, và bất kỳ sự cắt giảm nào từ phía Nga sẽ mở ra thêm cơ hội cho nguồn cung từ Mỹ.

Thuế quan là bài kiểm tra thực sự

Trong bối cảnh này, thuế quan không chỉ là một chi tiết kỹ thuật trong chính sách tài khóa, mà là phép thử để xem EU có thể vượt qua điểm yếu nội tại, tìm ra công cụ vừa khả thi về chính trị vừa hợp lý về kinh tế hay không.

Kết quả của cuộc tranh luận quanh thuế quan và LNG không dừng lại ở những con số thương mại. Nó còn phản ánh liệu EU có thể gắn kết quyết định chính trị với hệ quả thực tế, hay vẫn chỉ dừng ở khẩu hiệu.

Nếu mốc năm 2027 cùng chính sách thuế quan được triển khai, EU sẽ chứng minh rằng họ có khả năng biến công cụ chính trị thành hành động cụ thể và ràng buộc. Ngược lại, năng lượng sẽ tiếp tục là lĩnh vực phơi bày rõ nhất sự thật rằng “đồng bộ châu Âu” vẫn chủ yếu nằm trên trang giấy, chưa thể thành hiện thực.

Nh.Thạch

AFP

Nguồn PetroTimes : https://nangluongquocte.petrotimes.vn/eu-dang-tim-cach-trung-phat-nga-theo-huong-moi-732816.html