EU đầu tư hàng tỷ euro nhằm giảm phụ thuộc vào đất hiếm Trung Quốc

2 giờ trướcBài gốc

Trung Quốc sản xuất hơn một nửa lượng đất hiếm của thế giới - Ảnh: CFOTO/picture alliance

Kế hoạch bao gồm lập trung tâm điều phối, thiết lập quỹ chiến lược gần 3 tỷ euro, siết chặt chính sách thương mại và chủ động khai thác tài nguyên trong nội khối.

EU TĂNG TỰ CHỦ NGUYÊN LIỆU CHIẾN LƯỢC

Ủy ban châu Âu (EC) vừa công bố gói chính sách mới nhằm điều phối việc mua sắm và dự trữ các nguyên liệu thô trọng yếu, đặc biệt là nhóm khoáng sản đất hiếm - nhân tố then chốt cho các ngành ô tô điện, điện tử, năng lượng sạch và quốc phòng.

Trong thông cáo phát đi, EC nhấn mạnh rằng EU sẽ mang tính chiến lược hơn trong việc tận dụng sức mạnh kinh tế và khả năng tiếp cận thị trường chung. Điều này mở đường cho việc siết chặt hàng loạt công cụ chính sách vốn không được thiết kế cho mục tiêu bảo vệ an ninh kinh tế, bao gồm việc áp thuế chống bán phá giá mạnh tay hơn, hạn chế các thương vụ thâu tóm doanh nghiệp châu Âu bởi nhà đầu tư từ bên ngoài, cũng như loại trừ các công ty đến từ nước thứ ba khỏi những gói thầu công nếu bị đánh giá là tạo ra rủi ro phụ thuộc cho EU.

Động thái này diễn ra trong bối cảnh thị trường đất hiếm toàn cầu trải qua giai đoạn nhạy cảm. Trung Quốc - nhà sản xuất chiếm hơn 2/3 sản lượng thế giới - từ tháng 4 đến tháng 10/2024 liên tiếp siết giấy phép và kiểm soát xuất khẩu, khiến chuỗi cung ứng toàn cầu chao đảo. Dù Bắc Kinh đã tạm đình chỉ biện pháp trong một năm, nhưng tín hiệu về xu hướng siết chặt dài hạn vẫn rất rõ ràng. Tình huống càng trở nên phức tạp khi tranh chấp giữa châu Âu và Trung Quốc liên quan đến hãng sản xuất chip Nexperia lan rộng, tác động trực tiếp tới ngành công nghiệp ô tô - nền tảng kinh tế của Đức.

Ông Stephane Sejourne, Ủy viên công nghiệp EU, nhận định: “Châu Âu đang phản ứng với thực tế địa chính trị mới và mô hình phụ thuộc đất hiếm mà Bắc Kinh đang kiểm soát như một ‘cuộc chơi quyền lực’.”

Các vật liệu như bôxít và sản phẩm phụ của nó là thành phần quan trọng để sản xuất chip bán dẫn - thiết yếu cho thiết bị điện tử, khí tài quốc phòng và pin ô tô điện - Ảnh: CFOTO/picture alliance

MỸ GIA TĂNG TÌM KIẾM NGUỒN CUNG, CHÂU ÂU RƠI VÀO THẾ KHÓ

Không chỉ Trung Quốc, mà chính sách của Mỹ cũng đang tạo thêm áp lực. Trong những năm gần đây, Washington đã đẩy mạnh đàm phán song phương để đảm bảo nguồn cung cho ngành công nghiệp trong nước, đặc biệt trong bối cảnh nhu cầu vượt xa năng lực sản xuất nội địa dù Mỹ vẫn là nhà sản xuất lớn thứ hai thế giới. Hệ quả là thị trường đất hiếm toàn cầu bị phân mảnh mạnh hơn, các nguồn hàng chất lượng cao được ưu tiên cho Mỹ, khiến châu Âu đối mặt nguy cơ bị "chen lấn" trong cuộc đua tiếp cận nguyên liệu chiến lược.

Trong khi đó, các quốc gia sản xuất khác như Myanmar, Australia, Ấn Độ, Nga, Brazil hay Việt Nam lại gặp nhiều trở ngại: hoặc quá xa châu Âu, hoặc quan hệ thương mại - chính trị phức tạp, hoặc năng lực cung ứng chưa ổn định.

Bà Kaja Kallas, Ủy viên phụ trách chính sách đối ngoại EU, cảnh báo: “An ninh kinh tế là nền tảng của an ninh châu Âu. Khi nguồn cung nguyên liệu thô phục vụ quốc phòng bị gián đoạn, sự phụ thuộc trở thành mối nguy thực sự. Chúng tôi cần một chiến lược bền vững để giảm phụ thuộc bằng cách đa dạng hóa chuỗi cung ứng.”

Một số địa điểm triển vọng khai thác nằm ngay trong EU, bao gồm khu vực xung quanh mỏ quặng sắt khổng lồ ở Kiruna, Thụy Điển - Ảnh: Alexander Farnsworth/picture alliance

EU LẬP QUỸ CHIẾN LƯỢC 3 TỶ EURO VÀ TĂNG SẢN XUẤT TRONG NỘI KHỐI

Tâm điểm của chiến lược mới là việc thành lập Quỹ Chiến lược gần 3 tỷ euro nhằm hỗ trợ các dự án khai thác mỏ, phát triển nhà máy tinh luyện và chế biến đất hiếm, mở rộng hệ thống tái chế kim loại hiếm, cũng như thúc đẩy những dự án liên quan tại châu Âu và ở các quốc gia đối tác.

Đây là quỹ ở cấp EU, tách biệt hoàn toàn với kế hoạch chi tiêu của từng nước thành viên. Chẳng hạn, Đức đã dành riêng 1 tỷ euro cho các dự án đất hiếm giai đoạn 2024-2028.

Song song với nguồn vốn, EC cũng đẩy mạnh việc xác định các mỏ đất hiếm tiềm năng trong khu vực. Nhiều điểm mỏ được đánh giá triển vọng đã được phát hiện tại Scandinavia - nơi địa hình hoang sơ, thưa dân, phù hợp cho hoạt động khai thác quy mô lớn. Mỏ sắt khổng lồ Kiruna (Thụy Điển), nằm trên Vòng Bắc Cực, đang được xem là địa điểm nhiều triển vọng nhất.

Việc tăng cường khai thác trong nội khối được xem là bước đi then chốt nhằm giảm phụ thuộc vào Trung Quốc, bảo vệ chiến lược phát triển công nghiệp xanh của EU và đáp ứng nhu cầu ngày càng lớn của các ngành sản xuất xe điện, chip bán dẫn cũng như thiết bị quốc phòng.

Cuộc cạnh tranh giành nguồn cung đất hiếm đang trở thành tâm điểm của cuộc đua địa chính trị thế hệ mới. Châu Âu - vốn phụ thuộc nặng nề vào Trung Quốc nhiều thập kỷ qua - đang nỗ lực mạnh mẽ để xây dựng nền tảng tự chủ chiến lược.

Với việc triển khai trung tâm điều phối mới, siết chặt chính sách thương mại, đầu tư vào khai thác - tinh luyện và thành lập quỹ chiến lược 3 tỷ euro, EU kỳ vọng có thể từng bước giảm phụ thuộc, bảo vệ các ngành công nghiệp cốt lõi và củng cố vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu. Tuy nhiên, thách thức vẫn còn lớn: chi phí khai thác cao, tiến trình cấp phép phức tạp, sức ép cạnh tranh từ Mỹ và sự thống lĩnh của Trung Quốc vẫn là rào cản đáng kể. Cuộc chơi đất hiếm vì vậy sẽ tiếp tục là bài toán dài hạn của châu Âu trong nhiều năm tới.

Trọng Hoàng

Nguồn VnEconomy : https://vneconomy.vn/eu-dau-tu-hang-ty-euro-nham-giam-phu-thuoc-vao-dat-hiem-trung-quoc.htm