Gạo Nếp Tài giúp người dân vùng cao Thượng Minh thoát nghèo

4 giờ trướcBài gốc

Hành trình này không chỉ là sự hồi sinh một giống lúa quý mà còn là minh chứng sống động cho sự đồng lòng, quyết tâm của người dân, Hợp tác xã (HTX) và chính quyền địa phương khi đưa đặc sản địa phương thành nguồn sống thịnh vượng.

Hành trình từ "tự về" đến vươn tầm quốc gia

Theo tiếng địa phương, “Nếp Tài” có nghĩa là nếp “tự về,” gợi lên một giống lúa thân thuộc, gắn bó với đời sống của đồng bào dân tộc Dao từ bao đời nay. Trước đây, việc canh tác Nếp Tài chỉ diễn ra trên diện tích khiêm tốn, khoảng 2ha, với năng suất thấp và thường xuyên bị sâu bệnh hại. Bà Triệu Thị Quan, 86 tuổi, sống tại bản Phiêng Phàng, xã Thượng Minh, chia sẻ rằng: “Giống lúa này không biết có từ bao giờ, từ nhỏ tôi đã thấy người dân trong bản trồng, chủ yếu để ăn”.

Những hạt gạo Nếp Tài không chỉ là lương thực, mà còn là một phần hồn của văn hóa Dao, góp mặt trong những mâm cơm, lễ hội, phong tục tập quán và trở thành một sản vật quý giá. Hương vị dẻo thơm của Nếp Tài chứa đựng bản sắc văn hóa và tính cách cần cù, chân chất của đồng bào, được hun đúc qua nhiều thế hệ. Tuy nhiên, nếu chỉ dừng lại ở quy mô tự cung tự cấp, tiềm năng kinh tế của giống lúa này sẽ mãi mãi ngủ quên.

HTX đã liên kết snả xuất loại gạo đặc sản, giúp người dân nâng cao thu nhập.

Bước ngoặt lớn đến vào năm 2018, khi HTX Yến Dương, nhận thấy giá trị tiềm ẩn của Nếp Tài, đã tìm đến bà con bản Phiêng Phàng để bàn bạc về việc chuyển đổi sang phương thức canh tác hữu cơ. Đây là một quyết định táo bạo nhưng cũng đầy hứa hẹn.

Ban đầu, diện tích trồng lúa hữu cơ còn khiêm tốn, nhưng hiệu quả kinh tế đã nhanh chóng chứng minh cho sự lựa chọn đúng đắn này. Theo người dân, trồng lúa hữu cơ cho hiệu quả cao gấp 2 lần so với phương thức truyền thống. Nếp Tài không chỉ đủ ăn mà đã từng bước trở thành sản phẩm hàng hóa. Đến năm 2024, diện tích canh tác đã tăng lên khoảng 25ha, với năng suất trung bình đạt 4,2 tấn/ha, đưa tổng sản lượng lên hơn 105 tấn thóc.

Điểm tựa vững chắc cho người nông dân

Vai trò của HTX Yến Dương trong hành trình này là không thể phủ nhận. HTX đã đóng vai trò là "cánh tay nối dài" của bà con nông dân, giúp họ tiếp cận những kiến thức và công nghệ sản xuất tiên tiến. Năm nay, HTX Yến Dương tiếp tục mở rộng liên kết với người dân ở các xã Thượng Minh, Chợ Rã và một số địa phương khác của tỉnh, nâng tổng diện tích lên gần 30ha. Hiện, các hộ dân canh tác theo kỹ thuật được hướng dẫn, HTX bao tiêu toàn bộ đầu ra sản phẩm nên rất an tâm sản xuất.

Sự vào cuộc của HTX Yến Dương đã giúp người nông dân chuyển từ lối canh tác dựa vào kinh nghiệm sang một quy trình chuẩn hóa, từ khâu làm đất, gieo cấy cho đến chăm sóc và thu hoạch. Mặc dù khoảng 95% hộ dân vẫn sử dụng phương pháp hái bông lúa truyền thống, nhưng với sự hướng dẫn của HTX, chất lượng hạt gạo đã được nâng cao rõ rệt.

Chị Ma Thị Ninh, Giám đốc HTX Yến Dương, nhấn mạnh: Việc xây dựng vùng nguyên liệu đạt tiêu chuẩn là điều chúng tôi chú trọng. Hiện nay, HTX đang liên kết với hơn 200 hộ dân. Đơn vị sẽ tiếp tục liên kết và hướng dẫn bà con quy trình canh tác, ứng dụng khoa học – công nghệ vào sản xuất nhằm đưa ra thị trường sản phẩm đạt chất lượng cao.

Nếp Tài là một trong những sản phẩm OCOP của địa phương.

Sản phẩm gạo Nếp Tài Thượng Minh đã thực sự đổi đời nhờ một loạt các chứng nhận uy tín. Năm 2019, sản phẩm đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao cấp tỉnh, và đến năm 2023, đã được chứng nhận OCOP 4 sao. Không chỉ dừng lại ở đó, Nếp Tài còn được cấp giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu tập thể, có mã QR code để truy xuất nguồn gốc, và đặc biệt là được công nhận tiêu chuẩn hữu cơ quốc gia (TCVN), tiêu chuẩn nông nghiệp Nhật Bản (JAS), và chứng nhận hữu cơ PGS.

Những chứng nhận này là "Tấm giấy thông hành" đưa Nếp Tài tiếp cận với những thị trường khó tính, đòi hỏi cao về chất lượng và xuất xứ. Hiện nay, toàn bộ sản lượng Nếp Tài được HTX Yến Dương bao tiêu với mức giá thu mua và giá bán tăng từ 10-15% so với trước đây. Gạo Nếp Tài đã có mặt tại nhiều tỉnh thành lớn như Hà Nội, Hải Phòng, Thành phố Hồ Chí Minh, Bắc Ninh, Tuyên Quang, Nghệ An và được phân phối rộng rãi tại các hệ thống siêu thị, chuỗi cửa hàng thực phẩm sạch.

Nâng tầm giá trị

Ngoài hiệu quả kinh tế, Nếp Tài còn mang trong mình tiềm năng to lớn để phát triển du lịch nông nghiệp, trở thành cầu nối gìn giữ bản sắc văn hóa. Các thửa ruộng bậc thang của người Dao tại Thượng Minh, với vẻ đẹp hùng vĩ và nên thơ, là một “đặc sản” du lịch hấp dẫn. Vào mỗi mùa lúa chín, những cánh đồng lúa tạo nên một khung cảnh tuyệt đẹp thu hút du khách.

Để khai thác tiềm năng này, chính quyền xã và HTX đã và đang xây dựng các tour du lịch trải nghiệm. Du khách có thể đến thăm những thửa ruộng bậc thang, trực tiếp tham gia các công đoạn sản xuất như gieo cấy, thu hoạch, và tìm hiểu về các phương pháp canh tác truyền thống.

Bên cạnh đó, du khách còn được thưởng thức những món ăn đặc trưng làm từ Nếp Tài như bánh chưng, bánh giầy, xôi ngũ sắc, và được hòa mình vào không gian văn hóa độc đáo của đồng bào Dao. Sự kết hợp giữa nông nghiệp và du lịch không chỉ giúp tăng thêm nguồn thu nhập cho người dân, thúc đẩy giảm nghèo bền vững mà còn quảng bá hình ảnh sản phẩm Nếp Tài và văn hóa địa phương đến gần hơn với công chúng.

Với những thành công đã đạt được, Nếp Tài đang đứng trước một tương lai đầy hứa hẹn. Chính quyền địa phương cũng đã và đang cùng HTX quy hoạch vùng sản xuất khoảng 50ha tại các thôn vùng cao, phấn đấu đạt sản lượng 200 tấn thóc mỗi năm. Đồng thời, địa phương đã đề xuất với tỉnh xem xét lập hồ sơ cấp chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm “Nếp Tài Thượng Minh,” nhằm khẳng định thương hiệu và nâng cao giá trị hàng hóa trên thị trường.

Hành trình của Nếp Tài cho thấy khi địa phương biết kết hợp khoa học – công nghệ, chính sách hỗ trợ cùng sự đồng lòng của nông dân, HTX thì những hạt gạo đặc trưng của một vùng quê hoàn toàn có thể bước vào chuỗi giá trị hàng hóa. Đây không chỉ là con đường thoát nghèo mà còn là lộ trình xây dựng một nền nông nghiệp bền vững, đưa Nếp Tài trở thành "Hạt ngọc" đại diện cho nông sản chất lượng cao của vùng Việt Bắc.

Tùng Lâm

Nguồn Vnbusiness : https://vnbusiness.vn/mo-hinh/gao-nep-tai-giup-nguoi-dan-vung-cao-thuong-minh-thoat-ngheo-1109460.html