Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) đang ở tâm điểm của một cơn bão chính trị sau khi chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết sẽ đóng cửa cơ quan này với tư cách là một cơ quan độc lập, và có thể chuyển nó vào trực thuộc Bộ Ngoại giao Mỹ trong nỗ lực lớn hơn nhằm tinh gọn bộ máy liên bang.
USAID cung cấp hàng tỷ USD viện trợ nhân đạo ở nước ngoài, nguồn tài trợ mà những người ủng hộ cho biết cung cấp một đường dây cứu sinh quan trọng cho hơn 100 quốc gia chỉ với một phần nhỏ trong tổng ngân sách liên bang.
Tuy nhiên, sau những chỉ trích của ông Trump hồi cuối tuần qua, cơ quan này hiện đối mặt với một tương lai không chắc chắn. Và các tổ chức viện trợ quốc tế cảnh báo Gaza sẽ đặc biệt "lãnh đủ" nếu USAID bị Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE) của tỷ phú Elon Musk đóng cửa.
USAID là cơ quan phát triển và nhân đạo quốc tế của chính phủ Mỹ, được thành lập vào năm 1961. Ảnh: NPR
Ông Musk cho biết, ông "đang trong quá trình đóng cửa" cơ quan này - cơ quan giám sát viện trợ nước ngoài, cứu trợ thiên tai và các chương trình phát triển quốc tế - và Tổng thống Trump đã đồng ý với ông.
Trong khi đó, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio nói với các phóng viên hôm 3/2 rằng ông đã được bổ nhiệm làm giám đốc tạm quyền của USAID và cho biết thêm, cơ quan này "không hoạt động" và cần phải phù hợp với lợi ích quốc gia của Mỹ.
Ông Alex Smith, một chuyên gia về sức khỏe bà mẹ, trẻ em và cựu nhà thầu của USAID, nói với ABC News rằng việc giải thể cơ quan này có thể ảnh hưởng lớn đến hoạt động viện trợ ở Gaza.
"Sẽ rất tàn khốc", ông Smith, người đã rời cơ quan này vào năm ngoái, nói. "Các vị biết đấy, các quốc gia đã cố gắng tìm cách lấp đầy khoảng trống, nhưng họ không có tiền và việc tìm kiếm các nhà tài trợ mới có thể mất nhiều năm".
Ông Smith lưu ý rằng chính quyền ông Trump cho biết, các đợt đóng băng tài trợ liên bang trước đây sẽ không ảnh hưởng đến các chương trình thực phẩm khẩn cấp, nhưng USAID cũng cung cấp viện trợ nhân đạo trên các mặt trận khác.
"USAID không chỉ cung cấp viện trợ lương thực. Đó là một quan niệm sai lầm phổ biến – rằng tất cả những gì chúng tôi làm chỉ là đưa tiền và thực phẩm", ông nói.
"Mục đích là chống lại bệnh truyền nhiễm, sốt rét, lao, HIV trên toàn thế giới. Các vị biết đấy, với điều kiện ở Gaza như hiện nay, chúng tôi đã chứng kiến các ca bệnh bại liệt. Rất có thể dịch tả đã có ở đó và nó sẽ trở nên tồi tệ hơn. Vì vậy, chúng tôi đã từng có rất nhiều chương trình để cố gắng chống lại các bệnh truyền nhiễm cụ thể đó".
Ông Jesse Marks, luật sư cấp cao về Trung Đông tại tổ chức nhân đạo Refugees International, nói với ABC News rằng ông lo ngại việc ngừng viện trợ từ USAID có thể khiến lệnh ngừng bắn giữa Israel và Hamas bị đe dọa.
"Việc đóng băng viện trợ nói chung, nhưng đặc biệt là đối với Gaza, đe dọa làm suy yếu lệnh ngừng bắn vốn đã mong manh, và khả năng thả con tin trong giai đoạn hai và giai đoạn ba", ông Marks cho biết.
USAID đã đóng góp viện trợ cho Gaza và Bờ Tây kể từ ít nhất năm 2021, với viện trợ tăng lên sau khi xung đột Israel-Hamas tái bùng phát hơn một năm trước. Cơ quan này đã cung cấp hơn 2,1 tỷ USD viện trợ nhân đạo cho dải đất này kể từ ngày 7/10/2023.
USAID cũng chịu một phần trách nhiệm trong việc gây áp lực quốc tế mới lên Israel nhằm tăng dòng viện trợ vào Gaza.
Văn phòng các vấn đề Palestine của Mỹ cho biết, nguồn tài trợ từ USAID sẽ cho phép các đối tác của cơ quan này cung cấp hỗ trợ lương thực, chăm sóc sức khỏe khẩn cấp và dịch vụ tâm lý xã hội, đồng thời có thể giúp cung cấp nước uống sạch, các sản phẩm vệ sinh và dịch vụ vệ sinh.
Trong một tuyên bố với ABC News tuần trước, tổ chức phi lợi nhuận International Medical Corps (IMC) cho biết, họ đã nhận được 68 triệu đô la từ USAID để thành lập và điều hành 2 bệnh viện dã chiến lớn ở Gaza để có thể điều trị cho hơn 33.000 thường dân mỗi tháng.
Một phát ngôn viên của tổ chức này cũng bác bỏ tuyên bố của một quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ rằng IMC đã sử dụng nguồn tài trợ từ USAID để mua hoặc phân phối bao cao su.
Các tổ chức viện trợ bao gồm Médecins Sans Frontìeres (MSF) hay Bác sĩ không biên giới và Oxfam, một nhóm gồm 21 tổ chức phi chính phủ độc lập, đã kêu gọi chính phủ Mỹ dừng việc đóng cửa USAID.
"Việc giải thể USAID sẽ… gây ra hậu quả chết người cho hàng triệu người đang sống trong tình trạng khẩn cấp nhân đạo khủng khiếp và nghèo đói cùng cực", bà Abby Maxman, chủ tịch kiêm giám đốc điều hành của Oxfam America, cho biết trong một tuyên bố.
Minh Đức (Theo ABC News, NBC News)