Giải bài toán ngập úng tại các khu đô thị mới

một giờ trướcBài gốc

Căn bệnh kinh niên

Từ đầu năm 2025 đến nay, TP liên tiếp chịu ảnh hưởng của hàng chục cơn bão, gây mưa lớn kéo dài khiến nhiều khu đô thị mới phía Tây Hà Nội như Dương Nội, Geleximco Lê Trọng Tấn, Văn Khê… ngập sâu từ 0,3 - 0,7m. Hình ảnh người dân “chèo xuồng” trong đô thị hiện đại lại một lần nữa gióng lên hồi chuông báo động về hạ tầng tiêu thoát nước. Đáng chú ý, tình trạng này không chỉ xuất hiện tức thời trong cơn mưa lớn mà còn kéo dài nhiều ngày sau đó, khiến sinh hoạt, giao thông và kinh doanh của cư dân bị đảo lộn. “Tôi cho rằng, nguyên nhân chính đến từ việc các dự án đô thị chưa được kết nối đồng bộ với hệ thống thoát nước chung của TP, cùng với tình trạng xây dựng nền thấp, hạ tầng thoát nước “đắp chiếu” hoặc thiếu công suất” - ông Nguyễn Văn Tuấn, cư dân tại khu đô thị Văn Khê chia sẻ.

Lực lượng chức năng hỗ trợ người dân đi qua vùng ngập nước khu vực Đại Lộ Thăng Long, Hà Nội sáng 1/10. Ảnh: Phạm Hùng

Trước tình trạng đó, Sở Xây dựng Hà Nội đã yêu cầu các chủ đầu tư khu đô thị phối hợp chính quyền địa phương khẩn trương rà soát hiện trạng, nghiên cứu tổ chức triển khai các công trình bể chứa, trạm bơm thoát nước từ khu vực trũng thấp ra hệ thống tiêu thoát nước do TP quản lý. Giải pháp này sẽ giúp xử lý tình huống cấp bách, các bể chứa ngầm dung tích lớn có thể tích trữ nước mưa tạm thời, sau đó được bơm cưỡng bức ra sông, kênh, mương tiêu thoát của TP khi lưu lượng cho phép. “Đây là biện pháp tình thế nhưng cần thiết để bảo đảm quyền lợi cư dân. Chủ đầu tư có trách nhiệm đồng hành cùng chính quyền trong việc khắc phục hạ tầng đô thị, thay vì chỉ chú trọng xây dựng nhà ở, bán sản phẩm rồi bỏ mặc hạ tầng sau bán hàng” - đại diện lãnh đạo Sở Xây dựng Hà Nội cho hay.

Theo ThS. KTS Trần Tuấn Anh, việc xây dựng bể chứa ngầm kết hợp trạm bơm tại các khu đô thị mới có một số ưu điểm: Giảm áp lực thoát nước cục bộ, khi mưa lớn vượt quá khả năng của hệ thống cống thoát nước trong khu đô thị, nước được đưa về bể chứa tạm thời, tránh ngập úng trên mặt đường; Giúp chủ động trong tình huống mưa cực đoan, khi trạm bơm có thể vận hành để cưỡng bức đẩy nước ra ngoài, ngay cả khi hệ thống tiêu thoát của TP đang đầy tải; Thời gian triển khai nhanh hơn so với cải tạo đồng bộ toàn bộ hệ thống thoát nước. “Bể chứa và trạm bơm giống như việc dùng thuốc giảm đau, có thể giải quyết trước mắt nhưng không chữa được tận gốc căn bệnh, nhưng nếu quy hoạch không chuẩn, hệ thống thoát nước không kết nối đồng bộ với mạng lưới chung, thì ngập vẫn sẽ tái diễn. Nước mưa ở đô thị vốn phải được thoát theo nguyên tắc trọng lực, chảy từ cao xuống thấp và ra sông hồ tự nhiên. Nhưng nếu chủ đầu tư tự ý san nền, không tuân thủ quy hoạch cao độ, xây dựng trên vùng trũng mà không có giải pháp căn cơ thì mọi biện pháp kỹ thuật bổ sung chỉ là tình thế” - ông Trần Tuấn Anh phân tích.

Siết chặt công tác quản lý quy hoạch

Cũng theo ông Trần Tuấn Anh, một trong những nguyên nhân cốt lõi khiến nhiều khu đô thị mới tại Hà Nội ngập nặng sau mưa là do quản lý cao độ nền chưa chặt. “Quy hoạch cao độ nền ở nhiều khu đô thị mới dường như bị bỏ ngỏ, chủ đầu tư chỉ quan tâm xây dựng tòa nhà, đường nội bộ, còn hệ thống thoát nước chỉ mang tính hình thức, hệ quả là cư dân phải sống chung với ngập. Ngoài ra, việc thiếu cơ chế giám sát chặt chẽ trong giai đoạn nghiệm thu hạ tầng khiến nhiều dự án bàn giao khi hệ thống thoát nước chưa hoàn thiện. Sau khi bán nhà, nhiều chủ đầu tư “rút lui”, để lại gánh nặng cho chính quyền địa phương và cư dân” - ông Trần Tuấn Anh chỉ rõ vấn đề.

Các chuyên gia cùng chung quan điểm rằng, để giải quyết căn cơ tình trạng “cứ mưa là ngập” tại các khu đô thị mới, TP cần đồng bộ nhiều giải pháp: siết chặt quản lý quy hoạch cao độ nền, mọi dự án phải tuân thủ nghiêm quy hoạch cao độ và bản đồ thoát nước tổng thể của TP, chủ đầu tư không thể tự ý san lấp, nâng nền gây mất cân bằng dòng chảy tự nhiên; việc xây dựng hạ tầng thoát nước trong khu đô thị phải đồng bộ và có điểm đấu nối rõ ràng với hệ thống chính của TP, đây là điều kiện bắt buộc khi cấp phép xây dựng.

Cùng với đó, TP cần đẩy mạnh khôi phục và bảo vệ diện tích mặt nước tự nhiên, các hồ điều hòa, ao, kênh mương không chỉ có vai trò cảnh quan mà còn là “lá phổi” điều tiết nước mưa, cần nghiêm cấm san lấp hồ ao để xây dựng đô thị mới. Đồng thời, tăng cường ứng dụng công nghệ thoát nước bền vững, Hà Nội có thể học tập mô hình “TP bọt biển” (sponge city) của Trung Quốc. Đặc biệt, cần quy định rõ trách nhiệm pháp lý và tài chính của chủ đầu tư trong việc khắc phục tình trạng ngập úng.

“Từ khía cạnh tài chính đô thị, chúng ta không thể chỉ dựa vào ngân sách TP để giải quyết ngập úng, cần có cơ chế buộc chủ đầu tư tham gia chi phí đầu tư, duy tu hạ tầng thoát nước, vì chính họ là đối tượng hưởng lợi từ dự án. Đồng thời, TP nên nghiên cứu hình thức xã hội hóa đầu tư hạ tầng, huy động DN công nghệ tham gia giải pháp chống ngập bền vững” - chuyên gia kinh tế PGS. TS Đinh Trọng Thịnh nếu quan điểm.

Trên thực tế, nhiều TP lớn trên thế giới cũng từng đối mặt với tình trạng ngập lụt do đô thị hóa nhanh chóng, để giải quyết tình trạng ngập lụt ở các đô thị TP Tokyo (Nhật Bản) đã xây dựng hệ thống hầm chứa nước khổng lồ dưới lòng đất (Metropolitan Area Outer Underground Discharge Channel) để trữ và bơm nước ra sông, giúp giảm thiểu ngập lụt đô thị. Trong khi đó, Singapore thì chú trọng kết hợp hạ tầng xanh – hồ điều hòa, công viên sinh thái – với hệ thống thoát nước hiện đại. Đặc biệt, nước mưa được tái sử dụng, góp phần tiết kiệm tài nguyên. Còn tại Thượng Hải (Trung Quốc) phát triển mô hình “TP bọt biển”, chú trọng tăng diện tích thấm hút tự nhiên thay vì chỉ dựa vào cống rãnh nhân tạo... Những kinh nghiệm này cho thấy, giải pháp bền vững là phải kết hợp quy hoạch – hạ tầng – công nghệ – sinh thái.

“Chúng ta cần nhìn nhận nghiêm túc lại bản đồ quy hoạch cao độ nền của Hà Nội. Đặc biệt, khu vực phía Tây vốn là vùng trũng, lại phát triển đô thị quá nhanh, làm mất đi diện tích ao hồ tự nhiên. Việc bổ sung bể chứa ngầm hay trạm bơm là cần thiết, nhưng song song phải khôi phục những hồ điều hòa, mương thoát nước đã bị san lấp, nếu không thì đô thị mới vẫn sẽ ngập” – TS. KTS Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam cho hay.

Hiện tượng “cứ mưa là ngập” tại các khu đô thị mới phía Tây Hà Nội không chỉ là vấn đề kỹ thuật thoát nước, mà phản ánh hạn chế trong quản lý quy hoạch và trách nhiệm của chủ đầu tư. Giải pháp xây bể chứa, trạm bơm có thể giúp giảm ngập cục bộ trước mắt, nhưng không thể là lối thoát duy nhất, điều cần thiết là siết chặt quản lý cao độ nền, đồng bộ hạ tầng thoát nước, bảo tồn không gian mặt nước và ứng dụng công nghệ đô thị thông minh.

Việc lặp đi lặp lại tình trạng ngập úng ở các khu đô thị mới cho thấy công tác quản lý quy hoạch còn nhiều bất cập. Về lâu dài, TP cần đồng bộ hóa hạ tầng ngay từ khâu phê duyệt dự án, muốn hết cảnh cư dân phải bì bõm trong đô thị hiện đại, Hà Nội cần thay đổi tư duy phát triển. Không thể để tình trạng xây nhà trước, làm hạ tầng sau, hạ tầng phải đi trước một bước, nếu không ngập úng sẽ mãi là nỗi ám ảnh.

Nguyên Cục trưởng Cục Hạ tầng kỹ thuật (Bộ Xây dựng), PGS.TS Nguyễn Hồng Tiến

Doãn Thành

Nguồn KTĐT : https://kinhtedothi.vn/giai-bai-toan-ngap-ung-tai-cac-khu-do-thi-moi.862012.html