Giải mã xu hướng 'nghỉ hưu non' của giới trẻ

4 giờ trướcBài gốc

Theo khảo sát về chủ đề này trên Google scholar, hiện ít có nghiên cứu nào công bố số liệu chính thức về trào lưu ngắn hạn của thanh niên Việt Nam. Tuy nhiên, trên các nền tảng mạng xã hội, từ khóa "nghỉ hưu non", "nghỉ hưu sớm", "thất nghiệp ngắn hạn" đang có hàng chục nghìn lượt tìm kiếm và tương tác.

Ở Trung Quốc, bối cảnh tỷ lệ thất nghiệp thanh niên đạt mức cao kỷ lục 18,8% vào năm 2023 (theo Bloomberg), cùng với trào lưu nằm yên, buông xuôi đã phản ánh tâm lý phản kháng âm thầm của giới trẻ trước văn hóa làm việc khắc nghiệt, cạnh tranh không ngừng và áp lực thành công kiểu “996” (làm từ 9h sáng đến 9h tối, 6 ngày một tuần).

"Vòng tuần hoàn" mới?

Trong nghiên cứu về "Lập kế hoạch tài chính của người sắp nghỉ hưu: Trường hợp nghiên cứu tại Việt Nam" của nhóm tác giả Trần Tuấn Vinh và Khúc Thế Anh (Đại học Kinh tế Quốc dân), đã chỉ ra một lượng không nhỏ người được trả lời có xu hướng nghỉ hưu sớm (từ 40 tuổi trở xuống).

Đây là nhóm Millennials (thế hệ Y), được sinh khoảng từ năm 1986 trở về sau - tức là sau đổi mới. Nhóm này nhận được sự giáo dục và chăm sóc tốt hơn, cũng như có nhiều cơ hội về học tập và trải nghiệm hơn hẳn các nhóm trước nên có khả năng độc lập tài chính sớm.

Theo TS. Khúc Thế Anh - giảng viên Viện Ngân hàng Tài chính, Đại học Kinh tế Quốc dân, mặc dù là một nền kinh tế mới nổi nhưng Việt Nam đã có một lượng nhân lực tương đối tốt để chuẩn bị cho kế hoạch nghỉ hưu sớm, hoặc chủ động tìm hiểu cho nghỉ hưu.

Từ thực tiễn nghiên cứu, TS. Vũ Cảnh Linh - Viện trưởng Viện nghiên cứu Thanh niên cũng nhận định, giới trẻ hiện nay có một nhận thức rất khác về lao động so với thế hệ trước. Nếu như trước đây, công việc được xem là trụ cột để lập thân, lập nghiệp thì nay, lao động chỉ là một phần trong “tam giác sống” gồm: làm việc - tiêu dùng - nghỉ ngơi.

Trong xã hội hiện đại, khi cái tôi cá nhân được đề cao, không ít người trẻ lựa chọn làm việc chỉ để phục vụ nhu cầu chi tiêu và tận hưởng.

Họ dễ dàng bỏ việc nếu thấy áp lực, sẵn sàng dành vài tháng, thậm chí vài năm để “nghỉ ngơi, chữa lành”, rồi mới tính chuyện tìm việc khác. Một bộ phận còn chủ động chuyển sang các công việc tự do, ít ràng buộc, hoặc tạm “rút lui” khỏi thị trường lao động chính thức.

Một số bạn trẻ Việt Nam quyết định "nghỉ hưu ngắn hạn" để chữa lành và tái tạo năng lượng.

Cân bằng ngắn hạn - hệ lụy dài hạn

Ở góc nhìn nhân văn, xu hướng “nghỉ hưu non” cho thấy người trẻ ngày nay biết bảo vệ sức khỏe tinh thần, biết dừng lại khi cần. Tuy nhiên, TS. Linh cho rằng, nếu việc nghỉ việc, đổi việc trở thành thói quen lặp lại, nó có thể dẫn đến sự mất ổn định cho cả cá nhân và tổ chức.

Các doanh nghiệp đối mặt với bài toán khó giữ người, khó xây dựng đội ngũ nhân sự lâu dài, còn người trẻ dễ rơi vào trạng thái mất phương hướng nghề nghiệp, không tích lũy đủ năng lực chuyên môn và kỹ năng cần thiết.

Việc ngắt quãng công việc thường xuyên khiến nhiều bạn trẻ “cùn đi” trong kỹ năng, khó bắt nhịp với yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường lao động.

Viện trưởng Viện nghiên cứu Thanh niên cũng chỉ rõ mặt trái của xu hướng này. Đó là nếu cứ nghỉ - tiêu dùng - rồi lại nghỉ, người trẻ rất dễ rơi vào một vòng luẩn quẩn, dễ duy nghĩ công việc không còn là cơ hội phát triển bản thân mà chỉ là phương tiện kiếm tiền ngắn hạn. Dần dần, họ có xu hướng lựa chọn những công việc đơn giản hơn, ít đòi hỏi hơn, dù bản thân hoàn toàn có tiềm năng tiến xa hơn thế. Đó chính là sự lãng phí tài năng - đó là một điều đáng tiếc cho cả cá nhân lẫn xã hội.

Theo TS. Linh, bản chất của hiện tượng này là hệ quả của cả hệ thống. Môi trường làm việc thiếu hỗ trợ, chế độ đãi ngộ chưa hợp lý, áp lực tăng cao nhưng thiếu sự ghi nhận là những nguyên nhân khiến người trẻ dễ rơi vào trạng thái muốn “buông bỏ”.

Tuy nhiên, chuyên gia cũng thẳng thắn, không thể phủ nhận rằng khả năng chịu áp lực của một bộ phận thanh niên hiện nay đang thấp hơn thế hệ trước, và chính sự thiếu bản lĩnh này dẫn đến việc dễ dàng rút lui khi gặp khó khăn.

Cách nào "đẩy" người trẻ "tiến về phía trước"?

Theo TS. Vũ Cảnh Linh, lời giải không nằm ở một phía mà đòi hỏi sự chuyển mình đồng bộ từ cả doanh nghiệp, người lao động trẻ và Chính phủ.

Trước hết, doanh nghiệp cần thay đổi cách tiếp cận: Xây dựng môi trường làm việc nhân văn, tạo cơ hội học hỏi và phát triển lâu dài cho người trẻ, thay vì chỉ tìm cách khai thác sức lao động ngắn hạn.

Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp có nhu cầu tuyển dụng cao, nhưng nhiều bạn trẻ vẫn khó khăn trong tìm việc phù hợp.

"Bản thân thanh niên cũng cần nhìn nhận lại hành trình nghề nghiệp như một quá trình trưởng thành, rèn luyện bản lĩnh, khả năng phục hồi sau áp lực, và tư duy phát triển bền vững chứ không chỉ là “kiếm sống tạm thời” - TS. Vũ Cảnh Linh nói.

Song song với các giải pháp từ phía doanh nghiệp và bản thân thanh niên, TS. Khúc Thế Anh nhấn mạnh vai trò then chốt của Chính phủ trong việc xây dựng một hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện cho người trẻ, thông qua các chương trình phát triển năng lực tài chính cá nhân mang tính chiến lược và bền vững.

Theo chuyên gia, cần thúc đẩy mạnh mẽ các chính sách tài chính toàn diện, trong đó giáo dục tài chính sớm cần được xem là nền tảng thiết yếu, chứ không chỉ là giải pháp bổ trợ.

Khi người trẻ hình dung rõ ràng được bức tranh tương lai tài chính của chính mình, họ sẽ có khả năng ra quyết định chủ động, khoa học hơn trong suốt quá trình học tập, làm việc và khởi nghiệp.

Mặt khác, mỗi tỉnh, thành cần chủ động xây dựng khung chương trình tập huấn riêng, gắn với nhu cầu phát triển nguồn nhân lực đặc thù tại chỗ.

Đây không chỉ là cách thu hẹp khoảng cách giữa đô thị và nông thôn, mà còn là cách tối ưu hóa hiệu quả đầu tư vào con người giúp nâng cao chất lượng nguồn lao động trẻ một cách đồng đều, lâu dài và thực chất.

Châu Linh

Nguồn Tiền Phong : https://tienphong.vn/giai-ma-xu-huong-nghi-huu-non-cua-gioi-tre-post1749648.tpo