Giải quyết 5 'điểm nghẽn' về GD-ĐT

4 giờ trướcBài gốc

Bên cạnh những thành tựu mà ngành GD-ĐT đã đạt được, dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng cũng chỉ ra 5 "điểm nghẽn".

Cụ thể: Thực hiện đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT chưa đồng bộ, thiếu tính hệ thống, còn lúng túng; thực hiện xã hội hóa trong GD-ĐT có biểu hiện sai lệch; chất lượng GD-ĐT, nhất là giáo dục phẩm chất, nhân cách, nghề nghiệp, giáo dục đại học, chậm cải thiện; GD-ĐT ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn nhiều khó khăn và chế độ, chính sách đối với nhà giáo còn bất cập.

Như vậy, giai đoạn 2026-2030, ngành GD-ĐT vừa phải giải quyết các vấn đề tồn đọng từ nhiệm kỳ trước vừa phải đón đầu và giải quyết các thách thức hoàn toàn mới. Dự thảo báo cáo chính trị đã đề ra các định hướng chiến lược, mục tiêu và chỉ tiêu cụ thể cho GD-ĐT. Mục tiêu của giai đoạn tới là xây dựng một nền giáo dục hiện đại, công bằng dựa trên 5 trụ cột định hướng: chuẩn hóa, hiện đại hóa, dân chủ hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế.

Các định hướng, mục tiêu trong dự thảo Báo cáo chính trị mang tầm nhìn chiến lược, vấn đề then chốt là tổ chức thực hiện thế nào để biến tầm nhìn ấy thành hiện thực. Chúng tôi đề xuất 5 nhóm giải pháp để triển khai thực hiện, nhằm hiện thực hóa các mục tiêu trong dự thảo và giải quyết các "điểm nghẽn".

Học sinh một trường phổ thông ở TP HCM tham gia mô hình “học tập kết hợp”. Ảnh: HUẾ XUÂN

Một là, thể chế hóa chính sách ưu đãi đặc thù, vượt trội cho nhà giáo. Chính phủ cần khẩn trương thể chế hóa các chủ trương của Đảng, cụ thể là sớm ban hành nghị định triển khai Nghị quyết 71/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển GD-ĐT.

Trong đó, giải pháp cấp bách là nâng phụ cấp ưu đãi nghề đối với giáo viên cơ sở giáo dục mầm non và phổ thông lên tối thiểu 70%. Chính sách đãi ngộ không chỉ là tiền lương mà còn là môi trường làm việc và năng lực chuyên môn.

Hai là, hiện thực hóa mục tiêu năng lực số và tiếng Anh là ngôn ngữ thứ hai. Bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) phát triển đột phá đòi hỏi giáo viên phải có năng lực tương xứng. Do đó, cần triển khai khung năng lực số cho cán bộ quản lý, giáo viên trên cả nước, đồng thời cần có chương trình mục tiêu quốc gia về bồi dưỡng giáo viên sử dụng AI trong giảng dạy. Bộ GD-ĐT nên triển khai khung năng lực số theo hướng tích hợp vào tất cả môn học, đồng thời xem AI là công cụ hỗ trợ giáo dục.

Việc đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai không chỉ đơn thuần là học giao tiếp mà còn hướng đến việc sử dụng tiếng Anh để dạy các môn khác. Để mục tiêu này khả thi, nhất là ở vùng khó khăn - nơi thiếu giáo viên tiếng Anh, giải pháp bắt buộc là phải kết hợp công nghệ. Cần đẩy mạnh các mô hình học tập kết hợp trên phạm vi cả nước - cho phép học sinh tiếp cận bài giảng, học liệu chuẩn quốc tế song song với việc học trực tiếp tại lớp, từ đó san bằng khoảng cách về chất lượng dạy và học ngoại ngữ.

Ba là, đột phá giáo dục nghề nghiệp - giải pháp trọng tâm để hiện thực hóa chỉ tiêu "35%-40% lao động qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ" và định hướng phân luồng. Điểm yếu lớn nhất của lao động nước ta hiện nay, kể cả người đã qua đào tạo, là kỹ năng, ngoại ngữ và tác phong làm việc công nghiệp. Dự thảo cần nhấn mạnh việc thể chế hóa bắt buộc mô hình liên kết nhà nước - nhà trường - doanh nghiệp (DN); cần luật hóa quy định cho phép DN tham gia đảm nhận 40% chương trình đào tạo, đặt hàng, đánh giá chất lượng đầu ra.

Bộ GD-ĐT cần rà soát và quy hoạch lại tổng thể mạng lưới giáo dục nghề nghiệp quốc gia. Mục tiêu 35%-40% sẽ trở nên vô nghĩa nếu đào tạo ồ ạt những ngành nghề mà 5 năm tới AI và robot sẽ thay thế.

Bốn là, giải quyết tình trạng bất bình đẳng (với vùng xa) và chấn chỉnh xã hội hóa (tư thục). Chủ trương xây dựng trường nội trú là đúng đắn nhưng tốn kém nguồn lực và thời gian. Trong bối cảnh hiện nay, công nghệ là con đường duy nhất để nhanh chóng san bằng khoảng cách về chất lượng giáo dục.

Cần có chương trình mục tiêu quốc gia về hạ tầng số cho giáo dục, song song với việc đẩy mạnh mô hình "học tập kết hợp" - kết hợp học trực tiếp tại lớp với học trực tuyến qua ngân hàng bài giảng chất lượng cao, do các giáo viên giỏi biên soạn và được nhà nước thẩm định. Điều này bảo đảm học sinh ở vùng sâu vùng xa có thể tiếp cận cùng nội dung và chất lượng bài giảng với học sinh ở các đô thị.

Năm là, xây dựng xã hội học tập trong bối cảnh dân số già hóa. Dân số già hóa đồng nghĩa với lực lượng lao động hiện tại phải làm việc lâu hơn. Nếu lực lượng lao động này không được đào tạo lại và nâng cao kỹ năng để thích ứng với công nghệ mới, nền kinh tế sẽ bị "đóng băng" với các kỹ năng cũ và rơi vào bẫy thu nhập trung bình.

Ngoài ra, cần xây dựng một hệ thống tín dụng học tập quốc gia, trong đó cho phép người lao động mọi độ tuổi tích lũy tín chỉ từ các khóa học ngắn hạn, chứng chỉ nghề. Các tín chỉ này có thể được quy đổi hoặc liên thông lên các bậc học cao hơn, hoặc trở thành tiêu chuẩn để các DN xét duyệt nâng bậc lương. Bên cạnh đó, xây dựng mô hình "quỹ đào tạo lại" với sự tham gia đóng góp của cả Nhà nước, DN và người lao động...

Thực hiện thành công 5 nhóm giải pháp nêu trên, hệ thống GD-ĐT có thể giải quyết các "điểm nghẽn" và đón đầu những thách thức trong tương lai, góp phần đưa đất nước vững bước tiến mạnh trong kỷ nguyên mới.

TS NGUYỄN ĐỨC NGHĨA

Nguồn NLĐ : https://nld.com.vn/giai-quyet-5-diem-nghen-ve-gd-dt-19625111321174407.htm