Giám đốc bảo tồn WWF Việt Nam: 'Tôi bàng hoàng khi xem 'Tiếng kêu ai oán giữa rừng xanh'!'

một ngày trướcBài gốc

Báo Pháp Luật TP.HCM vừa khởi đăng loạt bài điều tra “Tiếng kêu ai oán giữa rừng xanh”, phản ánh tình trạng sử dụng súng, các loại bẫy để săn bắt phi pháp động vật rừng, trong đó có những loài quý hiếm ở khu vực Vườn quốc gia Cát Tiên.

Ngay sau khi được đăng tải, loạt bài đã nhận được sự quan tâm của đông đảo bạn đọc, sự đau lòng trước hình ảnh những loài động vật quý hiếm, vốn phải được bảo vệ lại bị sát hại để phục vụ trong những quán ăn dán mác “bình dân”.

Trước thực trạng đau lòng trên, Báo Pháp Luật TP.HCM đã có bài phỏng vấn với ông Thibault Ledecq, Giám đốc Bảo tồn tại Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên tại Việt Nam (WWF Việt Nam), để lắng nghe chia sẻ của ông về vấn đề này.

Cuộc chiến giữa bảo tồn và phá hoại

Ông Thibault Ledecq - Giám đốc Bảo tồn tại Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên tại Việt Nam (WWF-Việt Nam). Ảnh: WWF

. Phóng viên: Thưa ông, xin ông chia sẻ cảm nhận sau khi xem những thước phim do phóng viên báo Pháp Luật TP.HCM ghi lại về cảnh tượng nhiều loài thú rừng tại Vườn quốc gia Cát Tiên, bao gồm những loài có tên trong Sách Đỏ Việt Nam, bị săn bắn trái phép?.

+ Ông Thibault Ledecq: Loạt phim đã mang đến cho tôi nỗi kinh hoàng trước thực trạng tội phạm săn bắt động vật hoang dã, đồng thời khơi dậy lòng cảm phục dành cho những người ngày đêm đối mặt hiểm nguy để chống lại các tay săn trộm.

Trong màn đêm dày đặc, tiếng súng chát chúa xen lẫn tiếng kêu tuyệt vọng của các loài thú vang lên như vẽ ra một bức tranh bi thương, đầy ám ảnh về chiến trường nơi những nỗ lực bảo vệ động vật hoang dã đối đầu với những nỗ lực tàn sát.

Tôi bàng hoàng khi chứng kiến chỉ trong vài khoảnh khắc ngắn ngủi, một con vật biến thành xác thịt và xương khô, những bộ phận quý giá nhất đã bị kẻ săn trộm lấy đi. Qua lời kể chi tiết của phóng viên, tôi cảm nhận rõ sự hiểm nguy luôn rình rập công tác điều tra và thực thi pháp luật, đồng thời càng trân trọng lòng dũng cảm của các nhà báo và kiểm lâm.

PV lần theo ám hiệu mà cánh thợ săn để lại khi vào rừng săn thú. Ảnh: MINH HẬU - NGUYỄN TIẾN

Loạt phim là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ trước các hành vi phạm pháp liên quan đến động vật hoang dã. Chính phủ và toàn xã hội cần quan tâm nhiều hơn với vấn nạn này.

Nạn buôn bán động vật hoang dã trái phép là một vấn đề phức tạp, liên quan đến các yếu tố kinh tế - xã hội và và những tập tục văn hóa lâu đời. Trước những thủ đoạn ngày càng tinh vi của kẻ săn trộm, cần triển khai các sáng kiến nhằm nâng cao năng lực thực thi pháp luật, cải thiện cơ sở vật chất và tạo sinh kế bền vững để giảm thiểu tình trạng săn bắt.

Cạnh đó, việc xử lý nhu cầu tiêu thụ sản phẩm từ động vật hoang dã bất hợp pháp cũng quan trọng không kém thông qua các chiến dịch nhắm đúng đối tượng.

Phóng viên báo Pháp Luật TP.HCM đặt camera tại Vườn Quốc gia Cát Tiên. Ảnh: MINH HẬU - NGUYỄN TIẾN

. Dựa trên dữ liệu của WWF, ông đánh giá thế nào về thực trạng công tác bảo tồn thiên nhiên và bảo vệ đa dạng sinh học ở Việt Nam hiện nay, thưa ông?

+ Nhân loại đang đối mặt với một thực tế nghiệt ngã, đó là hậu quả từ các hoạt động hủy hoại của chính mình. Ô nhiễm, lũ lụt, hạn hán, suy giảm đa dạng sinh học và sự biến mất của các loài động, thực vật hoang dã đã trở thành những vấn đề toàn cầu.

Theo Báo cáo Hành tinh Sống năm 2024 của WWF, từ năm 1970 đến năm 2020, quần thể động vật hoang dã trên toàn thế giới đã suy giảm tới 73%. Mất mát nghiêm trọng này làm suy yếu những lợi ích thiết yếu mà thiên nhiên mang lại cho con người, không chỉ trong việc duy trì sự sống mà còn cả về văn hóa, xã hội và sức khỏe tinh thần.

Trong bức tranh đó, Việt Nam xếp thứ 16 trên thế giới về mức độ đa dạng sinh học, với khoảng 43.000 loài động, thực vật đã được phát hiện tại đây. Ít nhất 21/25 quần thể sinh vật của thế giới được tìm thấy ở Việt Nam.

Chỉ riêng trong năm 2023, các nhà khoa học đã xác định được 112 loài mới tại Việt Nam, như Chuột chù Fansipan đặc hữu (Uropsilus fansipanensis) hoặc Lan không lá (Chiloschista quangdangii).

Công tác bảo tồn thiên nhiên và bảo vệ đa dạng sinh học tại Việt Nam không chỉ là nhiệm vụ quốc gia mà còn là sứ mệnh toàn cầu nhằm gìn giữ di sản tự nhiên của thế giới và các hệ sinh thái mong manh của chúng ta.

Chính phủ Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách và quy định nhằm cung cấp cơ sở pháp lý cho công tác bảo tồn đa dạng sinh học. Luật Đa dạng sinh học được ban hành từ năm 2008, chính thức đưa việc bảo tồn đa dạng sinh học vào hệ thống pháp luật, đồng thời quy định rõ quyền và nghĩa vụ của cá nhân, tổ chức trong việc bảo vệ đa dạng sinh học.

Việc sửa đổi Bộ luật Hình sự năm 2017 cũng đã trực tiếp đề cập đến các tội phạm liên quan đến động vật hoang dã, nâng mức hình phạt tối đa lên đến 15 năm tù, thể hiện quan điểm cứng rắn của Chính phủ đối với loại tội phạm này.

Chiến lược quốc gia về đa dạng sinh học đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, được phê duyệt năm 2022, là một minh chứng khác cho cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong việc bảo vệ thiên nhiên.

Những nỗ lực này phù hợp với các công ước quốc tế về bảo vệ thiên nhiên mà Việt Nam là thành viên tích cực từ những năm 1980, như Công ước Ramsar về vùng đất ngập nước có tầm quan trọng quốc tế, Công ước CITES về thương mại quốc tế các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp, và Công ước Đa dạng sinh học (CBD).

Tuy vậy, động vật hoang dã tại Việt Nam vẫn thường xuyên đối mặt với các mối đe dọa do mất và suy thoái môi trường sống. Các tội phạm động vật hoang dã diễn ra dai dẳng, cùng với biến đổi khí hậu và nhiều hoạt động khác của con người, đang đẩy nhiều loài đến bờ vực tuyệt chủng.

Việt Nam được xem là điểm nóng toàn cầu về buôn bán động vật hoang dã trái phép – một xu hướng ngày càng nghiêm trọng do việc thực thi pháp luật chưa nhất quán, các thủ đoạn che giấu tinh vi hơn và sự phát triển của thương mại trực tuyến.

Như trong loạt bài điều tra, cuộc chiến chống săn trộm ngày càng nguy hiểm và khó khăn. Hoạt động của con người cũng khiến nhiều sinh cảnh không còn thích hợp cho sự sống của các loài. Giải quyết những vấn đề chồng chất dẫn đến suy thoái thiên nhiên đòi hỏi nỗ lực tập thể, không chỉ từ phía chính phủ mà còn từ toàn xã hội.

PV trộn tro thuốc vào nước rồi rưới lên giày để chống vắt. Ảnh: MINH HẬU - NGUYỄN TIẾN

Dù còn nhiều thách thức, Việt Nam đã đạt được một số kết quả đáng ghi nhận tại một số Khu Bảo tồn trọng điểm nhờ các nỗ lực bảo tồn bền bỉ. Năm 2024, Vườn quốc gia Cát Tiên được công nhận là Khu bảo tồn thứ 72 trên thế giới nằm trong Danh lục Xanh của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN).

Tại Thừa Thiên Huế, thông qua việc mở rộng khu bảo tồn, nâng cao năng lực thực thi pháp luật và trao quyền cho cộng đồng địa phương, dự án Dự trữ Carbon và Đa dạng Sinh học giai đoạn II (CarBi II) đã giúp giảm hơn 20% việc tiêu thụ thịt rừng và gần 50% các vụ vi phạm về động vật hoang dã.

Các doanh nghiệp địa phương cũng ngày càng áp dụng các thực hành thân thiện với bảo tồn, triển khai kế hoạch quản lý rừng bền vững và ứng dụng công nghệ tiên tiến tại nhiều Khu Bảo tồn trên cả nước. Ngoài ra, số lượng các vụ án liên quan đến tội phạm động vật hoang dã được xử lý ngày càng tăng.

Nghiên cứu cho thấy nhiều loài trong các khu bảo tồn đang dấu hiệu phục hồi, đó là minh chứng rằng thiên nhiên Việt Nam vẫn có thể được phục hồi nếu được gìn giữ bằng những nỗ lực toàn diện và bền bỉ.

Cần hành động khẩn trương!

Phóng viên phát hiện con nai bị bắn thoi thóp. Ảnh: MINH HẬU - NGUYỄN TIẾN

. Thưa ông, đâu là những loại động vật hoang dã ở Việt Nam có nguy cơ tuyệt chủng nếu không có các biện pháp bảo tồn kịp thời và hiệu quả?

+ Hơn 11% các loài sinh vật tại Việt Nam đã được Liên minh Bảo tồn thiên nhiên Thế giới (IUCN) xếp vào nhóm bị đe dọa. Số lượng loài nguy cấp trong Sách Đỏ Việt Nam cũng đã tăng đáng kể, từ 836 loài lên 1.398 loài trong lần cập nhật năm 2024 so với năm 2007. Trong số này, có nhiều loài mang ý nghĩa văn hóa và sinh thái, với số lượng cá thể trong tự nhiên đã giảm nghiêm trọng. Cụ thể:

- Voi châu Á: Theo số liệu của Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm, hiện nay chỉ còn hơn 100 cá thể voi hoang dã tại Việt Nam. Đây là hệ quả của xung đột giữa người và voi cùng nạn săn trộm ngà voi dai dẳng. Voi được xem là “kỹ sư hệ sinh thái”, đóng vai trò lớn trong việc phát tán hạt giống, định hình lớp thảm thực vật, góp phần lưu trữ carbon và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu.

- Hổ: Hổ đã “biến mất” trong môi trường tự nhiên tại Việt Nam, hiện chỉ còn tồn tại trong điều kiện nuôi nhốt tại các trại nhân giống. Sự tuyệt chủng của loài hổ bắt nguồn từ niềm tin vào công dụng y học và tâm linh của da, nanh và xương hổ trong việc nấu cao. Hổ giữ vai trò chủ đạo trong chuỗi thức ăn, giúp duy trì sự cân bằng trong hệ sinh thái rừng bằng cách kiểm soát số lượng con mồi và ngăn ngừa tình trạng thực vật bị ăn trụi.

- Tê tê: Tại Việt Nam có hai loài Tê tê, gồm Tê tê Java và Tê tê vàng (Tê tê Trung Quốc), đều đang ở tình trạng cực kỳ nguy cấp, bị đe dọa nghiêm trọng do nạn săn bắt trái phép để lấy vảy.

Tê tê được xem là loài động vật bị buôn bán nhiều nhất trên thế giới, với ước tính khoảng 100.000 cá thể bị săn bắt mỗi năm. Tê tê có vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa bùng phát côn trùng trong tự nhiên nhờ vào tập tính kiếm ăn, đồng thời giúp làm tơi đất và thúc đẩy chu trình dinh dưỡng hỗ trợ sự phát triển của thảm thực vật.

- Linh trưởng: Việt Nam là nơi sinh sống của 25 loài linh trưởng khác nhau, như Voọc chà vá chân xám, Vượn cao vít và Voọc mũi hếch. Trong đó, có 19 loài được xếp vào nhóm quý hiếm, nguy cấp. Linh trưởng rất dễ bị săn bắt để làm thịt, phục vụ nghiên cứu y sinh, làm thuốc cổ truyền hoặc nuôi làm thú cảnh. Chúng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự tái sinh và cân bằng của hệ sinh thái rừng thông qua quá trình thụ phấn, phát tán hạt giống, chu trình dinh dưỡng, và là con mồi của các loài ăn thịt khác.

Chúng ta có thể tiếp tục liệt kê thêm nhiều loài khác đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng ở Việt Nam, như Sao la, Trĩ, Rùa Trung bộ. Mỗi loài đều mang một vai trò riêng trong việc giữ gìn sự cân bằng của hệ sinh thái tự nhiên. Sự tuyệt chủng của nhiều loài có thể dẫn đến những hậu quả khôn lường – điều đã phần nào được thể hiện qua sự gia tăng của thiên tai và dịch bệnh toàn cầu trong thời gian qua.

Cần có những hành động khẩn trương, đồng bộ và phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp tư nhân, trong nước cũng như quốc tế, để cứu lấy các loài này và nhiều loài khác khỏi nguy cơ tuyệt chủng.

Phóng viên tìm thấy xác con chồn bay bị bắn hạ trước đó tại Vườn quốc gia Cát Tiên. Ảnh: MINH HẬU - NGUYỄN TIẾN

. WWF có khuyến nghị gì về các giải pháp cụ thể nhằm cải thiện tình hình tại Việt Nam? WWF sẽ đồng hành với Việt Nam trong hỗ trợ bảo tồn thiên nhiên và thúc đẩy phát triển bền vững như thế nào, thưa ông?

+ Việc bảo tồn đa dạng sinh học tại Việt Nam đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện, hướng đến nhiều yếu tố xã hội và thể chế, đồng thời huy động sự chung tay từ các cơ quan nhà nước, tổ chức bảo tồn, khu vực tư nhân cũng như cộng đồng địa phương.

WWF Việt Nam thực hiện bảo tồn theo quy mô cảnh quan bằng cách cùng lúc giải quyết nhiều thách thức liên kết với nhau trong một khu vực địa lý rộng lớn, từ đó tạo ra tác động lâu dài và sâu rộng. Các hướng tiếp cận chính của chúng tôi gồm:

Thúc đẩy việc áp dụng các giải pháp dựa vào thiên nhiên;

Tăng cường bảo vệ các điểm nóng đa dạng sinh học như các khu bảo tồn và vườn quốc gia;

Thu hút sự tham gia của cộng đồng địa phương vào các nỗ lực bảo tồn và thúc đẩy sinh kế bền vững;

Giảm thiểu rác thải nhựa trong tự nhiên;

Chuyển đổi các ngành theo hướng phát triển bền vững hơn;

Vận động chính sách, phát triển thể chế và xây dựng quan hệ đối tác lâu dài với khu vực công và tư;

Nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị của đa dạng sinh học và những hệ lụy khi mất đi sự đa dạng này.

. Xin cảm ơn ông!

THẢO VY

Nguồn PLO : https://plo.vn/giam-doc-bao-ton-wwf-viet-nam-toi-bang-hoang-khi-xem-tieng-keu-ai-oan-giua-rung-xanh-post854794.html