Giao thương Việt Nam - EU đạt gần 300 tỷ USD sau 5 năm thực thi EVFTA

19 giờ trướcBài gốc

Năm năm sau khi chính thức có hiệu lực, Hiệp định Thương mại Tự do giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVFTA) đã trở thành một trong những mô hình thành công nhất về hợp tác thương mại dựa trên luật lệ, minh bạch và tầm nhìn dài hạn.

Song những thành quả nổi bật ấy cũng đi kèm với nhiều thách thức trong thực thi, từ cơ chế hải quan, quy tắc xuất xứ cho tới sự cần thiết của một hạ tầng chính sách linh hoạt hơn.

Trong bối cảnh thương mại toàn cầu ngày càng phân mảnh, các doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam kỳ vọng một bước tiến mới, không chỉ trong hợp tác thương mại, mà còn ở chiều sâu thể chế.

Một hiệp định tham vọng và thực chất

Được ký vào năm 2019 và có hiệu lực từ ngày 1/8/2020, EVFTA là một trong những hiệp định toàn diện nhất mà EU từng ký với một quốc gia đang phát triển. Trên 70% dòng thuế được xóa bỏ ngay lập tức, phần còn lại sẽ được gỡ bỏ theo lộ trình, mở ra cơ hội tiếp cận thị trường sâu rộng hơn cho doanh nghiệp hai bên.

Ông Bruno Jaspaert, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham). Ảnh: EuroCham

Theo ông Bruno Jaspaert, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham), trong bối cảnh bất ổn địa chính trị và xu hướng áp thuế đơn phương nổi lên, EVFTA nổi bật như một "biểu tượng của niềm tin và hợp tác".

Ông Bruno Jaspaert nhấn mạnh: “Những điều khoản minh bạch và cam kết chung giữa Việt Nam và EU cho thấy, sự hài hòa về tiêu chuẩn cùng thị trường mở chính là con đường dẫn đến tăng trưởng bền vững và thịnh vượng lâu dài.”

Tổng kim ngạch thương mại và tăng trưởng xuất khẩu giữa Việt Nam - EU trong 30 năm, từ 1995 - 2025. Nguồn: EuroCham

Số liệu từ Cục Thống kê cho thấy, từ tháng 8/2020 đến tháng 5/2025, thương mại hai chiều giữa Việt Nam và EU đã đạt 298 tỷ USD, chiếm gần 40% tổng kim ngạch giao thương tích lũy giữa hai bên trong hơn ba thập kỷ.

Các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sang châu Âu bao gồm điện tử, dệt may, nội thất và nông sản. Ở chiều ngược lại, EU là nguồn cung quan trọng về máy móc, dược phẩm, phương tiện vận tải và công nghệ xanh.

Theo chỉ số Niềm tin kinh doanh (BCI) quý 2/2025 do EuroCham công bố, có tới 66% doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam đang tích cực giao thương hai chiều và 98,2% đã có hiểu biết nhất định về EVFTA.

Đặc biệt, gần một nửa trong số đó ghi nhận lợi ích ở mức từ trung bình đến đáng kể. Một số doanh nghiệp báo cáo mức tăng lợi nhuận ròng lên tới 25% nhờ tận dụng EVFTA.

Với hơn 450 triệu dân và GDP bình quân đầu người hơn 43.000 USD, EU là thị trường xuất khẩu đầy tiềm năng cho các sản phẩm chất lượng cao của Việt Nam, từ nông sản, thực phẩm chế biến đến hàng tiêu dùng và công nghệ.

Chiều ngược lại, EVFTA cũng mở ra những cơ hội mới để doanh nghiệp châu Âu đầu tư sâu hơn vào thị trường Việt Nam, từ lĩnh vực nông nghiệp bền vững, năng lượng tái tạo đến chuyển đổi số.

Các sáng kiến như nông nghiệp thông minh, truy xuất nguồn gốc và sản xuất xanh từ châu Âu đang bổ sung hiệu quả cho chiến lược tăng trưởng của Việt Nam. Những yếu tố này giúp định vị Việt Nam như một mắt xích đáng tin cậy trong các chuỗi cung ứng toàn cầu mới, đặc biệt khi các doanh nghiệp quốc tế ngày càng chú trọng yếu tố ESG và khả năng phục hồi.

EU là thị trường xuất khẩu đầy tiềm năng cho các sản phẩm chất lượng cao của Việt Nam. Ảnh: Internet

Về mặt tồn tại, theo khảo sát của EuroCham, 37% doanh nghiệp phản ánh thường xuyên gặp vướng mắc liên quan đến định giá hải quan, thiếu nhất quán trong thực thi quy định, quy trình cấp giấy chứng nhận xuất xứ còn phức tạp và kéo dài.

Ông Jean-Jacques Bouflet, Phó Chủ tịch EuroCham, đồng thời là một trong những nhà đàm phán chủ chốt của EVFTA, chia sẻ: “Việc triển khai là cả một hành trình, đòi hỏi sự điều chỉnh liên tục, các cuộc đối thoại mang tính xây dựng, và một tư duy thực sự lấy doanh nghiệp làm trung tâm.”

Một trong những thách thức cốt lõi của EVFTA nằm ở quy tắc xuất xứ. Để được hưởng ưu đãi thuế quan, hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam phải đáp ứng các tiêu chí về nguồn gốc nguyên phụ liệu. Điều này không đơn giản với phần lớn ngành hàng xuất khẩu chủ lực như dệt may, da giày hay điện tử vốn phụ thuộc vào linh kiện nhập khẩu.

Dù EVFTA có cơ chế “cộng gộp xuất xứ” cho phép tính cả nguyên liệu từ các đối tác được chỉ định, nhưng theo ông Bouflet, việc chứng minh vẫn rất phức tạp: “Sự mơ hồ trong định nghĩa hàng “trung chuyển” theo các quy định mới từ Hoa Kỳ đang ảnh hưởng đến việc áp dụng quy tắc xuất xứ trong EVFTA. Chúng tôi kiến nghị cần có hướng dẫn rõ ràng hơn về mã HS, định giá hải quan và cơ chế tham chiếu chéo giữa các cơ quan chức năng.”

Theo số liệu của Bộ Công Thương, riêng trong năm 2024, Việt Nam đã cấp hơn 1,8 triệu giấy chứng nhận xuất xứ ưu đãi (C/O), tương đương hơn 100 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu. Xuất khẩu sang EU đạt 51,7 tỷ USD – mức cao nhất từ trước đến nay.

Song song với đó, Việt Nam đang triển khai nền tảng cấp C/O điện tử và hướng tới cơ chế cho phép doanh nghiệp tự chứng nhận xuất xứ – hai giải pháp được kỳ vọng tháo gỡ điểm nghẽn hành chính và tăng tốc dòng chảy thương mại.

Hợp tác và cải cách để cùng vươn xa

EuroCham đánh giá cao các nỗ lực cải cách thể chế của Chính phủ Việt Nam trong thời gian qua. Từ cuối năm 2024, Việt Nam đã bắt đầu tái cơ cấu bộ máy hành chính, tinh gọn tổ chức và tăng cường ứng dụng số trong cấp phép và quản lý doanh nghiệp.

Việc đưa vào sử dụng chỉ số FTA, một công cụ đánh giá hiệu quả thực thi các hiệp định thương mại, được kỳ vọng sẽ nâng cao khả năng điều hành và hoạch định chính sách dựa trên bằng chứng.

“Là chủ doanh nghiệp, tôi hiểu cảm giác thất vọng khi dự án bị đình trệ vì vướng mắc hành chính,” ông Jaspaert chia sẻ. “Tuy nhiên, tôi cũng nhận thấy một điều tích cực: một chính phủ sẵn sàng lắng nghe và đồng hành. Giờ đây là lúc để biến đối thoại thành hành động cụ thể.”

Trong quý I/2025, EuroCham đã tổ chức nhiều cuộc đối thoại cấp cao với Chính phủ Việt Nam và đưa tiếng nói của doanh nghiệp châu Âu đến với các nhà lập pháp tại Brussels. Những hoạt động này góp phần duy trì đà cải cách và giúp EVFTA không chỉ là một hiệp định thương mại, mà còn là chất xúc tác cho chuyển đổi thể chế, quản trị minh bạch và phát triển bền vững.

Động lực mới cho quan hệ chiến lược

Năm 2025 cũng là cột mốc đánh dấu 35 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và EU. Trong bối cảnh đó, EVFTA đang được kỳ vọng sẽ là tiền đề cho một bước phát triển chiến lược sâu rộng hơn.

Hiệp định Bảo hộ Đầu tư (EVIPA) đang chờ phê chuẩn từ một số quốc gia EU. Khi có hiệu lực, EVIPA sẽ bảo vệ tốt hơn cho dòng vốn dài hạn từ châu Âu, đồng thời thúc đẩy các dự án đầu tư chiến lược trong hạ tầng, năng lượng sạch, đổi mới sáng tạo và logistics.

Ông Julien Guerrier, Đại sứ Liên minh Châu Âu tại Việt Nam. Ảnh: VGP

Đại sứ EU tại Việt Nam, ông Julien Guerrier nhận định: “EVFTA đã củng cố lòng tin và mang lại lợi ích thiết thực. Trong bối cảnh thế giới biến động, sự hợp tác bền bỉ giữa EU và Việt Nam càng cần được củng cố. EU cam kết song hành cùng Việt Nam hướng tới một tương lai xanh, bền vững và thịnh vượng.”

Tuy nhiên, như được nêu trong Sách Trắng 2025 của EuroCham, để tận dụng đầy đủ tiềm năng của EVFTA, hai bên cần tiếp tục nỗ lực hài hòa hóa thủ tục hải quan, đơn giản hóa hành chính và cải thiện hệ thống pháp lý. Việc thực thi hiệu quả không chỉ là cam kết với đối tác, mà còn là nền tảng để Việt Nam tiếp tục hội nhập sâu rộng vào các chuỗi giá trị toàn cầu.

EVFTA đã bước sang năm thứ sáu, một chặng đường mở đầu ấn tượng nhưng cũng đầy thử thách. Với tinh thần cải cách đang được thúc đẩy từ cả khu vực công và tư, cộng đồng doanh nghiệp kỳ vọng hiệp định sẽ không chỉ là cánh cửa thương mại, mà còn là đòn bẩy thể chế để Việt Nam vững vàng trong thời đại hội nhập mới.

Ngọc Linh

Nguồn Mekong Asean : https://mekongasean.vn/giao-thuong-viet-nam-eu-dat-gan-300-ty-usd-sau-5-nam-thuc-thi-evfta-44529.html