Giấy phép xây dựng không phải là 'tội đồ'

3 giờ trướcBài gốc

Nhiều ý kiến cho rằng vấn đề không nằm ở việc “có hay không cấp phép”, mà ở chất lượng và quy trình cấp phép. Ảnh: SGT

Tuần qua, Quốc hội thảo luận tại tổ về dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) trước khi tiến hành thảo luận tại hội trường vào cuối tuần này.

Theo dự thảo luật, không phải công trình nào cũng cần xin giấy phép trước khi xây. Cụ thể, dự thảo luật đề xuất miễn giấy phép cho một số loại công trình đặc thù như: công trình phục vụ mục tiêu đặc biệt của Nhà nước; công trình do Thủ tướng, hoặc người đứng đầu các cơ quan trung ương phê duyệt và giao làm chủ đầu tư; công trình quy mô liên tỉnh hoặc theo tuyến đã được cơ quan nhà nước chấp thuận hướng tuyến hoặc phê duyệt quy hoạch chi tiết; công trình trên biển hoặc ngoài khơi nếu đã được cơ quan có thẩm quyền giao khu vực biển hoặc phê duyệt dự án đầu tư; các dự án đã được cơ quan chuyên môn về xây dựng thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi xây dựng...

Cùng với đó, nhà cấp IV và nhà ở riêng lẻ dưới bảy tầng - nếu nằm trong khu vực nông thôn đã có quy hoạch chung được phê duyệt, chưa có quy chế quản lý kiến trúc, và không thuộc khu vực quy hoạch đô thị, thì không cần xin giấy phép xây dựng. Trường hợp chỉ sửa bên trong, hoặc sửa mặt ngoài nhưng không giáp đường đô thị, và không làm thay đổi kết cấu chịu lực, mục đích sử dụng, vẫn bảo đảm phòng cháy chữa cháy, môi trường, kết nối hạ tầng kỹ thuật cũng được miễn giấy phép.

Khi tranh luận “có cần giấy phép xây dựng hay không”, điều đáng bàn hơn chính là chúng ta sẽ cấp phép như thế nào để minh bạch, nhanh gọn và đáng tin cậy hơn. Và có lẽ, câu hỏi của đại biểu Lê Hoàng Anh không chỉ dành cho ngành xây dựng, mà còn là lời nhắc nhở cho toàn bộ quá trình cải cách thể chế hiện nay: “Có giấy phép là sai, hay là do cách làm sai?”.

Cũng theo Tờ trình của Chính phủ, điều kiện, trình tự, thủ tục cấp phép xây dựng sẽ được sửa đổi theo hướng: thực hiện thủ tục trực tuyến toàn trình; đơn giản hóa về hồ sơ và điều kiện; đồng thời giảm tối đa thời gian cấp phép, dự kiến tối đa là bảy ngày.

Tuy nhiên, ngay trong thảo luận tổ, nhiều đại biểu Quốc hội đặt vấn đề: liệu việc bỏ bớt thủ tục có đồng nghĩa với bỏ luôn cơ chế bảo đảm an toàn công trình và tính mạng người dân?

Ông Lê Hoàng Anh, ủy viên chuyên trách của Ủy ban Kinh tế và Tài chính, nói thẳng: “Tại sao phải có giấy phép xây dựng? Có giấy phép là sai, là rắc rối hay do quy trình cấp phép rườm rà, thậm chí bị lợi dụng để nhũng nhiễu, tiêu cực mà khiến dư luận xem giấy phép như “tội đồ”? Phải xác định nguyên nhân mới xử lý được”.

Theo ông, nếu vì e ngại phiền hà mà bỏ luôn giấy phép, khi xảy ra sự cố sập nhà, sụt nền hay mất an toàn lao động, ai sẽ là người chịu trách nhiệm? Ông cho biết, ngay cả những nước phát triển, với nền hành chính điện tử tiên tiến, họ vẫn duy trì quy trình cấp phép vì đó là công cụ bảo đảm an toàn cho người dân, cho công trình và trật tự đô thị. Ví dụ ở Úc hay Nhật Bản, việc miễn giấy phép chỉ áp dụng với những trường hợp rất hạn hữu, và quy trình cấp phép của họ có nhiều tầng kiểm soát chặt chẽ.

Với quan điểm phải coi an toàn tính mạng người dân là cao nhất, là trước nhất”, ông Lê Hoàng Anh đề nghị thu hẹp phạm vi miễn giấy phép xây dựng; tăng chế tài xử lý vi phạm đối với công chức cấp phép, thanh tra xây dựng, gắn với đẩy mạnh chuyển đổi số, hướng tới cấp phép tự động và chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm để vừa bảo đảm an toàn, vừa nâng cao hiệu quả quản lý.

Trong báo cáo thẩm tra, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho rằng việc miễn giấy phép xây dựng là chủ trương đúng đắn, phù hợp với tinh thần cải cách thủ tục hành chính và xu hướng chuyển từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”. Cách làm này, nếu được thực thi nghiêm túc, sẽ giúp rút ngắn thời gian triển khai dự án, giảm chi phí cho người dân và doanh nghiệp, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý thông qua công nghệ và dữ liệu.

Tuy nhiên, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cũng cảnh báo, khi công trình được miễn giấy phép, cơ quan tài nguyên và môi trường sẽ thiếu cơ sở pháp lý để xác định tài sản gắn liền với đất, dẫn đến vướng mắc trong việc cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu. Vì vậy, cần bổ sung quy định tương ứng trong Luật Xây dựng hoặc Luật Đất đai, bảo đảm thống nhất, đồng bộ và đầy đủ cơ sở pháp lý cho việc xác lập quyền tài sản.

Song song đó, cần quy định rõ tiêu chí và quy trình hậu kiểm, công khai thông tin và tăng cường giám sát, tránh tình trạng buông lỏng hoặc lạm dụng trong quá trình kiểm tra. Mọi hoạt động xây dựng phải bảo đảm yêu cầu kỹ thuật, an toàn môi trường, phòng cháy chữa cháy và quyền lợi của người dân.

Bên cạnh đó, quá trình thẩm tra cho thấy nhiều ý kiến thống nhất rằng, kinh nghiệm quốc tế luôn duy trì hai loại giấy phép cơ bản trong hoạt động xây dựng. Thứ nhất là giấy phép xây dựng - công cụ pháp lý nhằm bảo đảm tuân thủ quy hoạch, tiêu chuẩn kỹ thuật và trật tự xây dựng ngay từ giai đoạn khởi đầu dự án. Thứ hai là giấy phép sử dụng công trình, thể hiện nguyên tắc tôn trọng và bảo đảm quyền được sống, làm việc trong không gian an toàn, hợp pháp và bền vững.

Từ góc nhìn này, có thể thấy giấy phép không phải là “rào cản” hay “thủ tục gây phiền hà”, mà là công cụ bảo đảm quyền lợi công dân và trật tự xã hội trong lĩnh vực xây dựng. Vấn đề không nằm ở việc “có hay không cấp phép”, mà ở chất lượng, cách thức và quy trình cấp phép.

Thực tế thời gian qua cho thấy, nhiều sai sót, vi phạm trong xây dựng phát sinh không phải do sự tồn tại của cơ chế cấp phép, mà do thiếu minh bạch, thiếu nhất quán trong quy định về loại công trình phải cấp phép, điều kiện cấp và thẩm quyền cấp phép. Một số quy trình còn phức tạp, chưa gắn với trách nhiệm giải trình của cơ quan cấp phép, dẫn đến khiếu nại, chậm trễ và phát sinh tiêu cực.

Do vậy, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị Chính phủ trong quá trình xây dựng nghị định hướng dẫn thi hành luật, cần nghiên cứu kỹ lưỡng về phạm vi đối tượng phải xin cấp phép, phân định rõ giữa công trình dân dụng, công trình hạ tầng kỹ thuật, công trình tôn giáo, quốc phòng, an ninh. Quy định thẩm quyền cấp phép theo cấp hành chính, theo tính chất, quy mô công trình để tăng tính phân cấp và chịu trách nhiệm. Quy trình cấp phép cần được đơn giản hóa nhưng minh bạch, rõ trách nhiệm và thời hạn giải quyết...

Không ai phủ nhận rằng bộ máy hành chính cần được tinh gọn, thủ tục cần minh bạch và thuận tiện hơn, nhưng cải cách không đồng nghĩa với buông lỏng. Càng cải cách, càng cần đặt ra những tiêu chuẩn cao hơn, rõ ràng hơn, và được thực hiện bằng công nghệ, dữ liệu và sự giám sát của xã hội. Vì thế, khi tranh luận “có cần giấy phép xây dựng hay không”, điều đáng bàn hơn chính là chúng ta sẽ cấp phép như thế nào để minh bạch, nhanh gọn và đáng tin cậy hơn. Và có lẽ, câu hỏi của đại biểu Lê Hoàng Anh không chỉ dành cho ngành xây dựng, mà còn là lời nhắc nhở cho toàn bộ quá trình cải cách thể chế hiện nay: “Có giấy phép là sai, hay là do cách làm sai?”.

An Nhiên

Nguồn Saigon Times : https://thesaigontimes.vn/giay-phep-xay-dung-khong-phai-la-toi-do/