Gìn giữ đạo đức và thúc đẩy trách nhiệm xã hội của báo chí trong kỷ nguyên số

5 giờ trướcBài gốc

Đạo đức nghề báo là vấn đề cốt lõi

Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút và trang giấy là vũ khí sắc bén của họ. Để làm tròn nhiệm vụ vẻ vang của mình, cán bộ báo chí cần phải tu dưỡng đạo đức cách mạng...” (Hồ Chí Minh toàn tập). Trong kỷ nguyên số hiện nay, trước sự cạnh tranh mạnh mẽ của các phương tiện thông tin đại chúng và những cám dỗ khác, đạo đức của người làm báo càng phải được đề cao và là vấn đề cốt lõi trong hoạt động báo chí.

Cán bộ lão thành cách mạng, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, Nguyên Phó Chủ tịch Quốc hội, Trung tướng Đặng Quân Thụy chụp ảnh cùng phóng viên Báo Công lý.

Được biết đến là Cán bộ lão thành cách mạng, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, Nguyên Phó Chủ tịch Quốc hội, nhưng ít ai biết Trung tướng Đặng Quân Thụy từng là nhà báo đảm nhận vị trí quan trọng của tờ Quân chính Tạp san nay là Tạp chí Quốc phòng toàn dân. Tham gia làm báo khi tuổi đời còn rất trẻ, với hơn 10 năm làm báo, Trung tướng Đặng Quân Thụy đã viết rất nhiều bài chuyên sâu về chính trị và nghệ thuật quân sự. Ông quan niệm, “Đạo đức và nghề nghiệp của người làm báo là hai yếu tố phải gắn kết chặt chẽ. Trước hết, người làm báo cần tuân thủ đường lối của Đảng, trung thành với sự nghiệp cách mạng, và không ngừng trau dồi nghiệp vụ để trở thành một người làm báo giỏi, có bản lĩnh chính trị vững vàng.

Báo chí hoạt động dưới sự lãnh đạo của Đảng, vì vậy việc tuân thủ đường lối, chủ trương của Đảng là yếu tố quan trọng, tạo nền tảng cho hoạt động báo chí đi đúng hướng và thực hiện đúng chức năng, trách nhiệm xã hội. Đạo đức nghề nghiệp của người làm báo bao gồm việc trung thực, khách quan, công bằng, tránh thiên vị, và tuân thủ các quy tắc, nguyên tắc đạo đức báo chí. Bên cạnh đó, người làm báo phải có bản lĩnh chính trị vững vàng để có thể đưa ra những đánh giá chính xác, khách quan về các vấn đề chính trị, xã hội. Người làm báo cần không ngừng trau dồi kiến thức, kỹ năng nghiệp vụ để có thể làm tốt công việc của mình và mang lại những bài viết, chương trình chất lượng. Việc kết hợp đạo đức và tài năng nghề nghiệp sẽ giúp người làm báo hoàn thành tốt công việc của mình, góp phần xây dựng một nền báo chí vững mạnh và có trách nhiệm xã hội, Trung tướng Đặng QuuânThụy nhấn mạnh”.

ThS Đinh Ngọc Sơn, giảng viên Khoa Marketing và Truyền thông – Trường Quản trị và Kinh doanh – ĐHQGHN, Nguyên Phó trưởng Khoa Phát thanh - Truyền hình (Học viện Báo chí và Tuyên truyền)

Còn theo ThS Đinh Ngọc Sơn, giảng viên Khoa Marketing và Truyền thông – Trường Quản trị và Kinh doanh – ĐHQGHN, Nguyên Phó trưởng Khoa Phát thanh - Truyền hình (Học viện Báo chí và Tuyên truyền): Trong kỷ nguyên số, những giá trị cốt lõi của đạo đức báo chí truyền thống vẫn là kim chỉ nam để nhà báo giữ vững uy tín và trách nhiệm xã hội. Đầu tiên, tính trung thực là nền tảng bất biến. Nhà báo phải cam kết phản ánh sự thật, không bóp méo hay thêm thắt, đặc biệt khi thông tin sai lệch dễ dàng lan truyền trên mạng xã hội. Tính trung thực giúp duy trì niềm tin của công chúng, vốn đang bị thử thách bởi tin giả và nội dung giật gân. Thứ hai, tính công bằng và khách quan đòi hỏi nhà báo trình bày thông tin từ nhiều góc độ, tránh thiên vị hay phục vụ lợi ích cá nhân, tổ chức.

Thứ ba, trách nhiệm xã hội là yếu tố cốt lõi, yêu cầu nhà báo đặt lợi ích công chúng lên trên lợi ích thương mại, vụ lợi cá nhân. Báo chí không chỉ cung cấp thông tin mà còn định hướng dư luận, góp phần xây dựng xã hội văn minh, thượng tôn pháp luật. Thứ tư, tôn trọng quyền riêng tư là nguyên tắc không thể xem nhẹ, đặc biệt khi công nghệ số dễ dàng khai thác dữ liệu cá nhân. Cuối cùng, độc lập nghề nghiệp giúp nhà báo chống lại áp lực từ các thế lực kinh tế, chính trị, đảm bảo thông tin không bị thao túng.

Để đề cao những giá trị này, các cơ quan báo chí cần xây dựng bộ quy tắc ứng xử số rõ ràng, cập nhật phù hợp với bối cảnh công nghệ. Nhà báo cũng cần rèn luyện ý thức đạo đức, tránh bị cuốn vào vòng xoáy thương mại hóa hay chạy theo lượt xem. Các cơ sở đào tạo báo chí nên lồng ghép những giá trị này vào chương trình giảng dạy, kết hợp với thực hành để sinh viên thấm nhuần. Chỉ khi giữ vững những giá trị cốt lõi này, báo chí mới tiếp tục là ngọn lửa soi sáng sự thật, định hướng xã hội trong kỷ nguyên số đầy thách thức, ThS Đinh Ngọc Sơn khẳng định.”

Gìn giữ đạo đức và thúc đẩy trách nhiệm xã hội của báo chí

Trong kỷ nguyên số, báo chí phát triển về mọi mặt, tạo ra môi trường cạnh tranh thông tin khốc liệt, làm nảy sinh thách thức lớn đối với nền báo chí chuyên nghiệp. Đặc biệt, kỷ nguyên số không chỉ khuếch đại tầm ảnh hưởng của thông tin mà còn khuếch đại cả vấn đề trách nhiệm và đạo đức người làm báo. Trong biển thông tin nhiều chiều, không gian kết nối đa chiều giữa nhà báo và độc giả, chúng ta phải giữ vững được giá trị cốt lõi của báo chí chính thống bởi đó là sức mạnh của nền báo chí cách mạng.

ThS Đinh Ngọc Sơn chia sẻ: Thực tế hiện nay cho thấy, áp lực về tốc độ và lượng thông tin trong kỷ nguyên số đôi khi khiến người làm báo dễ bỏ qua khâu kiểm chứng, đặc biệt là các thông tin nóng. Theo ông, áp lực về tốc độ và lượng thông tin trong kỷ nguyên số là thách thức lớn, nhưng tính chính xác phải luôn được đặt lên hàng đầu. Để đảm bảo thông tin xác thực, nhà báo cần xây dựng quy trình kiểm chứng bài bản. Trước tiên, cần xác minh nguồn tin, so sánh thông tin từ nhiều nguồn độc lập là bước quan trọng, đặc biệt với tin tức “nóng” dễ bị thổi phồng trên mạng xã hội. Các công cụ như Google Fact Check Tools, InVID, hay TinEye giúp phát hiện hình ảnh, video chỉnh sửa hoặc tin giả. Tư duy phản biện là kỹ năng cần rèn luyện, giúp nhà báo đặt câu hỏi về tính logic và độ tin cậy của thông tin, tránh bị cuốn vào cơn lốc mạng xã hội. Công nghệ số là công cụ hỗ trợ đắc lực, nhưng không nên phụ thuộc hoàn toàn. Ví dụ, AI có thể phát hiện dấu hiệu deepfake, nhưng nhà báo phải phân tích ngữ cảnh để đưa ra kết luận chính xác.

Các tòa soạn cần xây dựng văn hóa minh bạch, sẵn sàng đính chính sai sót công khai, tạo niềm tin cho công chúng. Đồng thời, đội ngũ chuyên trách kiểm chứng thông tin nên được thành lập để hỗ trợ nhà báo trong các tình huống khẩn cấp. Nhà báo trẻ cần được đào tạo kỹ năng sử dụng công cụ số và tư duy phản biện ngay từ trường lớp, để không bị áp lực tốc độ làm lu mờ trách nhiệm. Cuối cùng, việc ưu tiên chất lượng hơn tốc độ là nguyên tắc vàng. Một bài báo chậm nhưng đúng sự thật sẽ có giá trị lâu dài hơn là chạy theo tin “nóng” mà thiếu kiểm chứng. Chỉ khi đặt tính chính xác lên hàng đầu, báo chí mới giữ được vai trò là nguồn thông tin đáng tin cậy trong kỷ nguyên số đầy biến động.

Phóng viên cần đặt tính chính xác lên hàng đầu, thì báo chí mới giữ được vai trò là nguồn thông tin đáng tin cậy trong kỷ nguyên số đầy biến động

Trước xu hướng “săn tin độc” và “giật tít câu view” đang gây tổn hại nghiêm trọng đến chất lượng báo chí và đạo đức nghề nghiệp người làm báo trong thời kỳ bùng nổ công nghệ thông tin. ThS Đinh Ngọc Sơn nhấn mạnh, những tiêu đề giật gân, nội dung thiếu kiểm chứng thu hút lượt xem tức thời, nhưng làm suy giảm niềm tin của công chúng vào báo chí. Khi nội dung tập trung khai thác cảm xúc tiêu cực như sợ hãi hay tức giận, báo chí mất đi vai trò định hướng, trở thành công cụ giải trí hơn là nguồn thông tin đáng tin cậy, thực hiện trách nhiệm xã hội của báo chí.

Việc chạy theo tin độc cũng khiến nhà báo dễ bỏ qua kiểm chứng, góp phần lan truyền tin giả, gây hoang mang dư luận. Về đạo đức, xu hướng này tạo áp lực lớn cho nhà báo trẻ, đẩy họ vào xung đột giữa lợi ích ngắn hạn và trách nhiệm xã hội của người làm báo.

Theo ThS Đinh Ngọc Sơn, để giúp nhà báo trẻ không chạy theo xu hướng hào nhoáng, cần bắt đầu từ giáo dục. Các trường báo chí phải nhấn mạnh niềm tự hào khi làm báo đúng chuẩn, lồng ghép đạo đức nghề nghiệp vào chương trình giảng dạy, kết hợp thực hành qua các tình huống thực tiễn. Tòa soạn cần giảm áp lực KPI về lượt xem, khuyến khích sản xuất nội dung chất lượng như bài phân tích chuyên sâu thay vì tin giật gân. Nhà báo trẻ cần được rèn luyện tư duy phân tích để nhận diện xu hướng có giá trị, thay vì chạy theo trào lưu chỉ mang tính thương mại. Các giải thưởng báo chí uy tín nên tôn vinh những tác phẩm có trách nhiệm xã hội, tạo động lực cho thế hệ trẻ xây dựng uy tín lâu dài. Đồng thời, việc xây dựng văn hóa tòa soạn lành mạnh, nơi chất lượng được đánh giá cao hơn lượt xem, là yếu tố then chốt. Nhà báo trẻ cũng cần được trang bị kỹ năng quản lý áp lực từ mạng xã hội, như đối phó với chỉ trích hay bạo lực mạng, để giữ vững lập trường đạo đức. Chỉ khi được trang bị tư duy và môi trường hỗ trợ, nhà báo trẻ mới có thể vượt qua cám dỗ của “giật tít câu view”, góp phần khôi phục chất lượng và uy tín của báo chí trong kỷ nguyên số”.

Còn đối với tác giả bài viết, để làm tròn trách nhiệm xã hội và nghĩa vụ công dân, nhà báo cần thận trọng trước mỗi tin đồn trên mạng xã hội, luôn khắc ghi lời dạy của Bác “tâm sáng, lòng trong, bút sắc”. Mỗi nhà báo cần làm chủ “không gian Internet, không lan truyền tin đồn”. Các nhà báo phải chuyên nghiệp hóa cách thức thu thập và xử lý thông tin, đưa thông tin phù hợp, chính xác. Phải biết cách “nắn dòng” thông tin sai lệch, không lợi dụng tự do ngôn luận để làm những điều thị phi, trái pháp luật và vi phạm đạo đức người làm báo. Lãnh đạo các cơ quan báo chí cũng cần phát huy tinh thần gương mẫu trong thực hiện quy tắc đạo đức người làm báo và có sự giám sát nghiêm túc đối với công việc ở cơ quan báo chí.

Bên cạnh đó, Hội Nhà báo phát huy hơn nữa vai trò, chức năng, nhiệm vụ trong việc bảo vệ quyền lợi hội viên; hình thành dư luận trong việc phản đối những vi phạm đạo đức nghề báo. Mỗi cơ quan báo chí cần thực hiện nghiêm quy trình tuyển chọn phóng viên, biên tập viên. Cùng với việc tăng cường quản lý báo chí, các cơ quan chức năng cần xử lý nghiêm những trường hợp vi phạm pháp luật về báo chí, hoàn thiện hệ thống pháp luật về báo chí….

Có thể khẳng định, đạo đức báo chí không phải là mới. Nhưng nói, bàn và thực hiện như thế nào luôn luôn cần và hữu ích. Những điều được và chưa được của đạo đức báo chí trong bất cứ giai đoạn nào, thời kỳ nào cũng có những nguyên nhân và lý do của nó, cốt lõi là phải thực hiện đồng bộ các giải pháp quản lý, đề cao, phát huy trách nhiệm xã hội của mỗi người làm báo. Có như vậy, mới có một đạo đức nói chung và đạo đức báo chí nói riêng bền vững, tốt đẹp.

Thu Trang

Nguồn Bảo Vệ Công Lý : https://baove.congly.vn/gin-giu-dao-duc-va-thuc-day-trach-nhiem-xa-hoi-cua-bao-chi-trong-ky-nguyen-so-482952.html