Giữ hồn đô thị từ không gian văn hóa công cộng

2 giờ trướcBài gốc

Không gian đi bộ khu vực hồ Hoàn Kiếm. Ảnh: Lê Minh

Không gian kết nối cộng đồng

Hà Nội đã hình thành và phát triển cùng những không gian văn hóa công cộng mang dấu ấn riêng. Từ phố đi bộ, không gian sáng tạo…, đến các công viên, di tích và những sân khấu nghệ thuật ngoài trời…, tất cả đều góp phần tạo nên bức tranh sinh động về đời sống văn hóa đô thị.

Không gian công cộng không chỉ đơn thuần là nơi sinh hoạt chung, mà còn là môi trường để gìn giữ ký ức tập thể. Hình ảnh người dân và du khách tản bộ quanh hồ Hoàn Kiếm, thưởng thức nghệ thuật đường phố, hay cùng nhau tham gia lễ hội truyền thống, đều tạo ra những “mảnh ghép” gắn kết cộng đồng. Đây chính là sự khác biệt của Hà Nội so với nhiều đô thị khác: sự giao thoa hài hòa giữa yếu tố truyền thống và hiện đại.

Theo các chuyên gia cho rằng, sự tồn tại và phát triển của những không gian văn hóa công cộng là minh chứng cho một đô thị có sức sống bền vững. Thực tế, mỗi công trình, mỗi góc phố đều chứa đựng một câu chuyện. Hồ Hoàn Kiếm gắn với huyền thoại vua Lê trả gươm, Văn Miếu - Quốc Tử Giám là biểu tượng của truyền thống hiếu học, hay cầu Long Biên là chứng nhân lịch sử… Việc bảo tồn và phát huy các giá trị này không chỉ có ý nghĩa về mặt văn hóa mà còn thúc đẩy du lịch, quảng bá hình ảnh Thủ đô ra thế giới.

Phố đi bộ Hồ Hoàn Kiếm và khu vực lân cận là minh chứng sống động. Vừa mang giá trị văn hóa, lịch sử, vừa là không gian sinh hoạt cộng đồng, nơi đây đã trở thành “trái tim mở” của Thủ đô. Từ những vòm cầu cũ kỹ phủ rêu phong, phố bích họa Phùng Hưng được hình thành, tái hiện ký ức Hà Nội xưa qua hình ảnh Bách hóa tổng hợp, đoàn tàu điện leng keng, người phụ nữ gánh hàng hoa hay món quà ngày Tết. Dưới bàn tay sáng tạo của các họa sĩ trẻ, nơi vốn chỉ là bãi đỗ xe nay trở thành “phòng khách” nghệ thuật của thành phố.

Hà Nội cũng sở hữu nhiều không gian công cộng khác như công viên Thống Nhất, công viên Lênin, công viên Bách Thảo…, cùng những không gian xưa cũ gắn với hồ nước, đình chùa, phố cổ. Đây là những địa điểm vừa mang giá trị thẩm mỹ, vừa tạo tiện ích trong đời sống cộng đồng. Đặc biệt, dòng sông Hồng, một trong năm trục không gian phát triển quan trọng của Thủ đô, không chỉ có ý nghĩa về cảnh quan, lịch sử mà còn mở ra tiềm năng lớn trong việc định hình không gian văn hóa tương lai.

Theo Phó Giám đốc Sở Du lịch Hà Nội Trần Trung Hiếu, những năm qua, Hà Nội đã mở rộng thêm nhiều tuyến phố và trở thành các không gian đi bộ. Hiện nay, không gian đi bộ này đang hoạt động tốt và phục vụ tích cực cho các hoạt động dịch vụ thương mại du lịch trên địa bàn. Vào dịp cuối tuần, các tuyến phố đi bộ đón từ 1.000 đến 10.000 lượt du khách. Trong các dịp lễ Tết hoặc các sự kiện lớn có thể tăng gấp 5-6 lần. Hoạt động của các tuyến phố này đã có tác dụng tích cực trong việc thúc đẩy thương mại, sự chuyển dịch cơ cấu của các dịch vụ xung quanh khu vực các tuyến phố này”.

Thách thức đô thị hóa và hướng mở cho tương lai

Tuy nhiên, trong quá trình đô thị hóa, không gian văn hóa công cộng của Hà Nội đang đối diện nhiều thách thức. Dân số gia tăng, quỹ đất dành cho sinh hoạt cộng đồng bị thu hẹp, nhiều nơi bị thương mại hóa hoặc chiếm dụng cho mục đích khác. Điều này khiến một số không gian dần đánh mất chức năng văn hóa vốn có.

Thực trạng đó đặt ra yêu cầu phải có quy hoạch đồng bộ, lâu dài, vừa đảm bảo phát triển kinh tế, vừa giữ được “hồn đô thị”. Một ví dụ tích cực là mô hình phố đi bộ hồ Hoàn Kiếm: sau nhiều năm triển khai, nơi đây không chỉ là không gian cộng đồng mà còn trở thành điểm nhấn văn hóa, du lịch thu hút hàng triệu lượt khách mỗi năm.

Để phát triển bền vững, Hà Nội cần tiếp tục mở rộng không gian văn hóa mở, ứng dụng công nghệ số để gia tăng trải nghiệm cho người dân và du khách. Đồng thời, khuyến khích sự tham gia của cộng đồng, đặc biệt giới trẻ, trong việc sáng tạo và tổ chức hoạt động văn hóa đô thị. Các lễ hội đường phố, biểu diễn nghệ thuật ngoài trời, chương trình giao lưu quốc tế… sẽ làm phong phú đời sống tinh thần, đưa hình ảnh Thủ đô đến gần hơn với bạn bè thế giới.

KTS Trần Huy Ánh - Ủy viên thường vụ Hội Kiến trúc sư Hà Nội, một người dành nhiều tâm huyết cho việc phát triển không gian sáng tạo, không gian văn hóa công cộng Hà Nội cho rằng, cần có thêm nhiều chính sách đặc thù để mở rộng, phát triển không gian công cộng của Hà Nội.

Không gian văn hóa công cộng giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong đời sống đô thị. Giữa những thành phố ngày càng chật chội, nhịp sống hối hả và ngột ngạt, đây chính là “khoảng thở” giúp cộng đồng tìm thấy sự cân bằng, đồng thời khẳng định nét bản sắc riêng của mỗi đô thị. Bởi vậy, dù là những khoảng sân nhỏ, công viên xanh hay không gian mở quy mô lớn, tất cả đều cần được quan tâm kiến tạo để trở thành môi trường văn hóa đúng nghĩa, nơi nuôi dưỡng tâm hồn, kết nối cộng đồng. Đó cũng là nền tảng để Hà Nội hướng tới hình ảnh một thành phố đáng sống, giàu tính nhân văn, xứng tầm Thủ đô ngàn năm văn hiến.

Nguồn Đại Đoàn Kết : https://daidoanket.vn/giu-hon-do-thi-tu-khong-gian-van-hoa-cong-cong.html