Giữ hồn Jrai qua những trang truyện cổ

3 giờ trướcBài gốc

Thầy giáo Ninh Văn Dậu cùng học sinh chắt lọc, chuyển ngữ, ghi chép cẩn thận về truyện cổ Jrai.

Lưu giữ kho báu giữa đại ngàn

Quê ở Ninh Bình, năm 2005, sau khi tốt nghiệp đại học, thầy Ninh Văn Dậu (giáo viên Ngữ văn, Trường THPT Đinh Tiên Hoàng, xã Ia HDreh, tỉnh Gia Lai) chọn Tây Nguyên làm nơi lập nghiệp. Từ năm 2007 đến nay, thầy gắn bó với xã Ia HDreh (huyện Krông Pa cũ, Gia Lai), vùng đất đầy nắng gió, nơi văn hóa Jrai vẫn được gìn giữ qua lời kể, điệu hát của các già làng.

Trong những năm tháng đứng lớp, thầy Dậu ấn tượng sâu sắc với những câu chuyện mà mình tình cờ được nghe từ người dân địa phương. Thế nhưng, lớp trẻ ngày nay lại ít mặn mà với kho tàng văn hóa truyền thống.

“Tôi sợ những điều mộc mạc ấy sẽ bị lãng quên theo năm tháng. Vì vậy, tôi muốn ghi lại, chuyển ngữ, để sau này khi các cụ già không còn, chúng ta vẫn còn được nghe, được đọc truyện cổ Jrai”, thầy Dậu chia sẻ.

Bắt đầu từ những buổi trò chuyện với già làng, thầy Dậu dần nhận ra “một kho báu vô giá” đang ẩn mình trong lời kể khan, trong ký ức của những người lớn tuổi. Công việc sưu tầm tưởng chừng giản đơn, nhưng với người không rành tiếng địa phương, đó là hành trình đầy thử thách.

Nhờ sự giúp đỡ của thầy Kpă Pual – nguyên Trưởng phòng Giáo dục dân tộc, Sở GD&ĐT Gia Lai và nhiều người Jrai am hiểu văn hóa, ngôn ngữ, từng câu chuyện được thầy Dậu và học trò chắt lọc, chuyển ngữ, ghi chép cẩn thận. Mỗi chuyến đi ghi âm, ghi hình đều tốn kém thời gian, công sức, nhưng đổi lại là niềm vui khi thấy những giá trị văn hóa dân gian được hồi sinh trên trang giấy.

Từ lời kể khan đến trang sách

Học sinh ghi lại truyện cổ qua lời kể của già làng, người am hiểu văn hóa truyền thống.

Sau nhiều năm tìm hiểu, tháng 9/2025, Nhà xuất bản Kim Đồng chính thức phát hành tập truyện cổ Jrai “Chàng Rit được quạt thần” với số lượng 1.500 cuốn. Tác phẩm gồm 12 câu chuyện dân gian đặc sắc như Chàng Rit được quạt thần, Con chim Teng Leng, Chàng Rắn, Chị em H’Lúi… đều được ghi chép từ lời kể của các già làng, nghệ nhân trên địa bàn huyện Krông Pa cũ.

Với thầy Dậu, đó không chỉ là “đứa con tinh thần” của riêng mình mà còn là món quà gửi tặng học trò và đồng bào Jrai.

“Khi sách ra mắt, nhiều học sinh Jrai rất vui. Các em nói từng nghe khi còn nhỏ, nhưng giờ mới được đọc trọn vẹn, rõ ràng. Các em tự hào vì thấy văn hóa dân tộc mình được trân trọng”, thầy Dậu xúc động kể.

Những câu chuyện trong sách có cốt truyện giản dị, xoay quanh đời sống buôn làng, núi rừng, phản ánh khát vọng của con người về công bằng, cái thiện và tình yêu thương.

“Tôi mong những câu chuyện ấy không chỉ giúp học sinh hiểu hơn về nguồn cội, mà còn là bài học về nhân cách, đạo lý làm người”, thầy nói.

Ông Kpă Pual – người đồng hành cùng thầy Dậu trong quá trình chuyển thể ngôn ngữ nhận xét: “Thầy Dậu rất tâm huyết và kiên trì. Mỗi câu chuyện trong sách đều mang giá trị giáo dục sâu sắc, khơi dậy ý thức giữ gìn văn hóa dân tộc trong lớp trẻ”.

Thầy Ninh Văn Dậu giới thiệu tập truyện cổ “Chàng Rit được quạt thần” đến học sinh.

Không dừng lại ở việc sưu tầm, thầy Dậu còn mong muốn đưa vào bài giảng, giúp học sinh thêm yêu văn hóa địa phương. Theo thầy, kho tàng truyện cổ chứa đựng tri thức phong phú về đời sống, phong tục, tín ngưỡng và thẩm mỹ của người Jrai, là nền tảng để giáo dục lòng nhân ái, tinh thần hướng thiện.

“Không chỉ học sinh Jrai mà tất cả học sinh đều cần những giá trị ấy. Đọc truyện cổ, các em sẽ biết yêu thương, trân trọng con người, tránh xa cái xấu và sống tử tế hơn”, thầy Dậu chia sẻ.

Em Ksor Si Mô – học sinh Trường THPT Đinh Tiên Hoàng xúc động nói: “Khi đọc cuốn sách, em thấy tự hào về dân tộc mình. Những câu chuyện trong đó giản dị nhưng sâu sắc, giúp em hiểu rằng điều tốt đẹp luôn chiến thắng”.

Thầy Dậu cho biết, thời gian tới sẽ tiếp tục công việc sưu tầm, vì vẫn còn nhiều câu chuyện hay chưa được ghi lại do thiếu phương tiện và điều kiện. Với thầy, mỗi chuyến đi, mỗi câu chuyện ghi lại là một lần được chạm vào tâm hồn Tây Nguyên.

Những câu chuyện của người Jrai giờ đây không chỉ tồn tại trong lời kể khan giữa buôn làng mà đã bước vào trang sách, đến với bạn đọc khắp nơi.

Trong ánh mắt học trò, thầy Ninh Văn Dậu không chỉ là người dạy văn, mà còn là người kể chuyện, người giữ hồn văn hóa Jrai. Từ nỗ lực lặng thầm của thầy, những giá trị cổ xưa được đánh thức, tiếp nối trong tâm hồn thế hệ trẻ hôm nay.

Và rồi, giữa nhịp sống hiện đại, “Chàng Rit được quạt thần” như cánh quạt diệu kỳ, khẽ gióng lên tiếng vọng của núi rừng Tây Nguyên nơi có những con người vẫn đang miệt mài giữ lửa, để văn hóa truyền thống không bị lãng quên.

Dung Nguyễn

Nguồn GD&TĐ : https://giaoducthoidai.vn/giu-hon-jrai-qua-nhung-trang-truyen-co-post752179.html