Giữ hồn làng từ mái nhà dài bên sông Đồng Nai

2 giờ trướcBài gốc

Sinh viên Trường Đại học Nguyễn Tất Thành tìm hiểu về nghề dệt thổ cẩm cùng nghệ nhân Châu Mạ. Ảnh: NVCC.

Hành trình “giữ hồn làng”

Ẩn mình bên bờ sông Đồng Nai, bản Tà Lài (xã Tà Lài, tỉnh Đồng Nai) từng là nơi sinh sống của cộng đồng người Mạ, người S’tiêng, người Tày…

Cuộc sống nơi đây trước kia gắn liền với rừng và nương rẫy, còn sinh kế chủ yếu dựa vào khai thác tự nhiên. Khi Vườn quốc gia Cát Tiên được thành lập, người dân dần chuyển sang định cư, nhu cầu tìm hướng phát triển mới trở nên cấp thiết.

Năm 2010, dự án Nhà dài Tà Lài được Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên (WWF) khởi xướng với sự tài trợ của Cơ quan Phát triển Quốc tế Đan Mạch, như một mô hình thí điểm du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn văn hóa.

Nhà dài được dựng hoàn toàn bằng vật liệu tự nhiên là tre, gỗ, lá; mô phỏng không gian sinh hoạt truyền thống của người Mạ.

Nhà dài Tà Lài. Ảnh: Tà Lài Longhouse.

Mục tiêu ban đầu của dự án là tạo sinh kế thay thế cho người dân vùng đệm rừng, đồng thời khơi dậy niềm tự hào văn hóa bản địa.

Sau khi hoàn thành, WWF bàn giao cho Tổ hợp tác du lịch cộng đồng gồm 15 thành viên người địa phương trực tiếp quản lý. Tuy nhiên, do thiếu kinh nghiệm du lịch, mô hình từng gặp không ít khó khăn.

Bước ngoặt xuất hiện năm 2013, khi công ty TNHH Chế biến Xuất khẩu Cà phê (CaPhex), do ông Francois Bouvery sáng lập, bắt đầu tham gia hỗ trợ vận hành Nhà dài Tà Lài.

Nhà dài Tà Lài dần hoạt động ổn định, thu hút du khách trong và ngoài nước đến nghỉ đêm, khám phá văn hóa địa phương và tham quan Vườn quốc gia Cát Tiên.

Làng du lịch cộng đồng Tà Lài Đồng Nai với khung cảnh thiên nhiên hoang sơ. Ảnh: tripadvisor

Điều đặc biệt là, mỗi lượt khách lưu trú hay tham gia hoạt động tại Nhà dài đều góp phần đóng góp vào Quỹ Phát triển Cộng đồng (CDF) - nguồn quỹ phục vụ cho các chương trình giáo dục, bảo tồn và hỗ trợ sinh kế cho người dân trong vùng.

Người trẻ giữ lửa văn hóa

Trong số những người gắn bó với Nhà dài Tà Lài, Ka Hương (34 tuổi, dân tộc Mạ) là gương mặt tiêu biểu trong hành trình gìn giữ mô hình du lịch cộng đồng này.

Sinh ra trong gia đình có truyền thống văn hóa, Hương sớm theo mẹ buôn bán lưu niệm cho khách du lịch, tự học tiếng Anh để giao tiếp với du khách. Tình yêu ấy đưa chị đến công việc hướng dẫn viên tại Trung tâm Du lịch sinh thái và giáo dục môi trường thuộc Vườn quốc gia Cát Tiên.

Ka Hương hướng dẫn sinh viên tìm hiểu chi tiết thổ cẩm dân tộc Châu Mạ. Ảnh: NVCC.

Từ năm 2015, Hương được giao quản lý Nhà dài Tà Lài. Chị cùng các thành viên trong tổ hợp tác phục dựng đội múa cồng chiêng, khôi phục nghề dệt thổ cẩm và tổ chức lớp dạy dân ca cho thiếu nhi.

Song song đó, Hương theo học đại học từ xa ngành Quản trị kinh doanh - Trường Đại học Mở Hà Nội, đồng thời phối hợp tình nguyện viên nước ngoài mở lớp tiếng Anh miễn phí cho trẻ em trong làng.

“Du lịch cộng đồng không chỉ là nguồn thu nhập, mà còn là cách để người Mạ gìn giữ bản sắc, để trẻ em hiểu mình là ai và tự tin kể câu chuyện về quê hương mình cho du khách", Ka Hương chia sẻ.

Tại Nhà dài, du khách có thể trải nghiệm dệt vải, thưởng thức ẩm thực dân tộc, xem múa chiêng và nghe kể chuyện về đời sống người Mạ. Những món ăn như cơm lam, đọt mây nướng, rau nhíp, bánh cốm trở thành “hương vị đặc trưng” níu chân du khách.

Mỗi trải nghiệm ở Tà Lài không chỉ mang đến cảm xúc mà còn là một bài học về giáo dục môi trường và tôn trọng văn hóa bản địa. Đó cũng là cách người dân nơi đây thực hành “giáo dục ngoài lớp học”, để con trẻ học từ chính cuộc sống, từ cách ứng xử với thiên nhiên và cộng đồng.

Lớp học tiếng Anh cho người lớn và trẻ em do chị Ka Hương giảng dạy tại bản làng. Ảnh: NVCC.

Dẫu vậy, du lịch cộng đồng Tà Lài vẫn còn nhiều thách thức. Theo Ka Hương, mùa vắng khách, bà con lại trở về rẫy nương; một số nghề truyền thống như dệt thổ cẩm, làm rượu cần chưa có thị trường ổn định.

Cuộc sống đồng bào Mạ tại Tà Lài từng gắn liền với rừng, với nếp du canh du cư. Khi được định cư hóa và giao đất sản xuất, nhiều gia đình gặp khó khăn do đất hẹp, canh tác không hiệu quả.

"Nhu cầu chuyển đổi sinh kế ngày càng bức thiết. Trong khi đó, việc khôi phục nghề truyền thống như dệt vải, rèn công cụ, làm rượu cần... lại thiếu cơ chế hỗ trợ cụ thể về đào tạo nghề, tiêu thụ sản phẩm và kết nối thị trường du lịch", chị Hương nói.

Ka Hương (ngoài cùng bên phải) dẫn khách quốc tế tham quan vườn quốc gia Cát Tiên. Ảnh: NVCC.

Để du lịch thực sự trở thành công cụ giảm nghèo bền vững, chị Ka Hương kiến nghị cần có các lớp tập huấn nghiệp vụ du lịch cho người dân, hỗ trợ tài chính để các hộ dân phục dựng nhà truyền thống làm homestay, phát triển các điểm ăn uống và trải nghiệm văn hóa tại hộ gia đình.

"Mô hình cũng nên có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền địa phương, ngành du lịch và các tổ chức bảo tồn văn hóa để cùng hỗ trợ. Dự án cho buôn làng phải do chính người làng thực hiện thì mới bền vững", Ka Hương nói, đôi mắt ánh lên niềm tin.

Giờ đây, giữa đêm rừng Cát Tiên, tiếng cồng chiêng ngân vang trong ngôi nhà dài tre gỗ, hòa cùng giọng hát trẻ thơ trong lớp học tiếng Anh. Đó là hình ảnh của một bản làng đang thay đổi bằng tri thức, niềm tự hào và khát vọng gìn giữ hồn dân tộc giữa nhịp sống hiện đại.

Thùy Linh

Nguồn GD&TĐ : https://giaoducthoidai.vn/giu-hon-lang-tu-mai-nha-dai-ben-song-dong-nai-post751648.html