Giữ thương hiệu khoai sọ Cụ Cang

2 giờ trướcBài gốc

Cán bộ Phòng Kinh tế, xã Thuận Châu trao đổi kỹ thuật trồng khoai sọ với người dân bản Cụ.

Hằng năm, cuối tháng 10 khi những cơn mưa cuối mùa qua đi, đất đai dần khô nẻ, bẹ lá lụi tàn, cũng là lúc khoai sọ Cụ Cang vào vụ. Khoai sọ Cụ Cang củ hình bánh xe, trước đây mỗi củ nặng khoảng 1 kg. Thường thì mỗi gốc chỉ có một củ to, vài củ nhỏ bám xung quanh, bà con thường chọn những củ nhỏ, tròn đều để lại làm giống cho vụ sang năm. Không biết có phải do chất đất hay không, nhưng khi đem giống khoai sọ Cụ Cang đi trồng nơi đất lạ, dù chỉ ra khỏi địa giới Cụ Cang thì hương vị, chất lượng của khoai cũng giảm đi nhiều.

Sinh ra lớn lên tại vùng đất Thuận Châu, ngày tôi còn nhỏ, mỗi khi đến mùa khoai sọ Cụ Cang, bà con bản Cụ, bản Cang lại dỡ khoai mang xuống phố huyện để bán. Trong tiết trời mùa đông se lạnh, đơn giản được thưởng thức miếng khoai sọ Cụ Cang luộc bở tung, với độ dẻo, vị bùi và hương thơm đặc biệt, cũng là “cao lương, mĩ vị” đối với đám trẻ chúng tôi ngày xưa.

Chứng kiến biết bao thăng trầm của cây khoai sọ, ông Lò Văn Khăng, bản Cụ, năm nay đã 90 tuổi, chia sẻ: Không biết cây khoai sọ có từ bao giờ, bởi khi chúng tôi sinh ra đã được thưởng thức loại khoai đặc sản này. Ngày trước, mỗi nhà trồng một ít để phục vụ gia đình và tiếp đãi khách quý. Đến mùa khoai sọ, bà con thường cắt khoai thành miếng xôi với nếp nương, hay khoai sọ hầm sương rồi thêm cải mèo thơm phức, ai thưởng thức một lần cũng tấm tắc khen ngon.

Sản lượng khoai sọ Thuận Châu chưa đáp ứng nhu cầu khách hàng.

Có những thời điểm huyện Thuận Châu (cũ) có tới 180 ha trồng khoai sọ, phần lớn lấy giống khoai Cụ Cang, trong đó bản Cụ, Cang có khoảng 20 ha. Với năng suất bình quân 8 tấn/ha, giá bán dao động từ 30-50 nghìn đồng/kg, tùy vào kích cỡ của củ, khoai sọ mang lại thu nhập cao cho người nông dân. Đặc biệt, năm 2018, khoai sọ Thuận Châu được Cục Sở hữu trí tuệ cấp giấy chứng nhận nhãn hiệu tập thể; Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đưa vào danh sách các loại nguồn gen quý của Việt Nam cần được giữ gìn và phát triển.

Mặc dù là nơi sản sinh ra loại khoai sọ nức tiếng, nhưng hiện nay ở bản Cụ, bản Cang, diện tích khoai sọ không nhiều; khoai được bày bán dọc tuyến quốc lộ 6 chủ yếu là giống khoai sọ Cụ Cang được người dân ở các xã mua về trồng, hoặc từ các xã của tỉnh Điện Biên chuyển xuống.

Đến bản Cụ, bản Cang đúng mùa khoai sọ nhưng rất ít thấy chỗ trồng khoai, ông Lò Văn Tâm, Bí thư Chi bộ, Trưởng bản Cụ, cho biết: Cây khoai sọ có từ thời cha ông để lại. Thời điểm nhiều nhất cả bản có gần 15 ha, nhưng diện tích cứ giảm dần theo thời gian, hiện cả bản chỉ còn khoảng 2 ha trồng khoai sọ. Cây khoai sọ phụ thuộc nhiều vào thời tiết, nếu thời tiết thuận lợi có thể cho thu 8-10 tấn/ha; gặp thời tiết bất lợi như khô hạn, sương muối thì sẽ ảnh hưởng nhiều đến năng suất, chất lượng củ. Điểm khác biệt của khoai sọ sau khi trồng 1 vụ phải chuyển khu đất khác để trồng mới cho năng suất, chất lượng cao.

Đến khu vườn của gia đình bà Quàng Thị Dom, bản Cụ, đúng thời điểm gia đình đang thu hoạch khoai sọ, bà Dom chia sẻ: Gia đình trồng khoảng 2.000 m² khoai sọ, vụ trước bị sương muối nên cây chết gần hết chả thu hoạch không được bao nhiêu, chủ yếu giữ lại củ tốt để làm giống. Vụ khoai năm nay, gia đình thu được khoảng 8 tạ củ, gia đình chỉ bán 6 tạ, còn 2 tạ để làm giống cho vụ năm sau.

Phân loại khoai sọ Cụ Cang sau thu hoạch.

Hợp tác xã Hưng Thịnh, xã Muổi Nọi là một trong những đơn vị được cấp quyền sử dụng nhãn hiệu Khoai sọ Thuận Châu. Thời điểm những năm 2021, 2022, HTX liên kết với hơn 200 hộ dân để xây dựng chuỗi liên kết phát triển sản xuất sản phẩm khoai sọ với tổng diện tích 80 ha tại các xã, bản trong huyện Thuận Châu (cũ). HTX còn tập trung đi sâu vào công nghệ chế biến khoai sọ, với các sản phẩm khoai sọ hút chân không cấp đông, khoai sấy tẩm mật ong và rượu khoai sọ... Ông Lương Quốc Huy, Giám đốc HTX Hưng Thịnh, cho hay: Hiện nay, chuỗi liên kết phát triển khoai sọ với các hộ dân bị đứt gẫy, do người dân không còn mặn mà với cây khoai sọ. Sản lượng thu mua ít, HTX cũng không đủ nguyên liệu để chế biến các sản phẩm từ khoai sọ nên cũng dừng sản xuất.

Cây khoai sọ Cụ Cang nói riêng và Thuận Châu nói chung cho giá trị kinh tế cao, được nhiều khách hàng ưa chuộng. Minh chứng là những người sành ăn vẫn tìm khoai sọ Cụ Cang để thưởng thức. Nhiều thương lái lên tận bản để tìm mua tại vườn với giá 50 nghìn đồng/kg củ loại 1. Tuy nhiên, cả 2 bản Cụ, bản Cang hiện chỉ có 3 ha, tương ứng với khoảng 20 tấn khoai/vụ, nên không thấm vào đâu so với nhu cầu của người khách hàng mua về dùng, hoặc làm quà biếu.

Việc phát triển cây khoai sọ Cụ Cang và khoai sọ Thuận Châu còn gặp một số khó khăn, đó là vùng sản xuất manh mún, nhỏ lẻ, chưa tập trung; thiếu đất canh tác phù hợp và nguồn giống chất lượng cao ngày càng khan hiếm, dẫn đến việc mai một vùng trồng gốc và mất dần tính đặc trưng của giống khoai sọ Cụ Cang. Cùng với đó, phần lớn người trồng chưa áp dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất nên năng suất, chất lượng đạt thấp; thị trường tiêu thụ không ổn định, các hộ dân chủ yếu là bán lẻ cho các hàng quán hoặc mang ra chợ bán...

Trao đổi với lãnh đạo xã Thuận Châu về định hướng cho khoai sọ Cụ Cang, bà Vũ Hồng Bính, Phó Chủ tịch UBND xã, thông tin: Bảo tồn và phát huy giá trị của khoai sọ Cụ Cang, UBND xã sẽ tập trung quy vùng trồng bảo tồn giống khoai đặc sản tại bản Cụ và bản Cang; hỗ trợ người dân về giống, kỹ thuật canh tác, quảng bá và tiêu thụ sản phẩm, phấn đấu nâng diện tích trồng khoai lên 10 ha trong thời gian tới. Phòng Kinh tế xây dựng mô hình điểm trồng khoai sọ theo tiêu chuẩn VietGAP, duy trì và nhân rộng vùng giống chất lượng cao, góp phần giữ gìn hương vị đặc trưng của khoai sọ bản địa. Đẩy mạnh tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia bảo tồn giống, khuyến khích thành lập tổ hợp tác, HTX để liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm, xây dựng thương hiệu và giá trị của khoai sọ Cụ Cang.

Việt Anh

Nguồn Sơn La : https://baosonla.org.vn/kinh-te/giu-thuong-hieu-khoai-so-cu-cang-lOL7qlzvg.html