Gỡ khó để khai mở 'mỏ vàng' tỷ đô cho ngành công nghiệp tái chế

7 giờ trướcBài gốc

Gần đây, trong văn bản gửi đến Bộ Tài chính, Hiệp hội Nhựa Việt Nam (VPA) có chỉ rõ một trong những vấn đề của ngành nhựa Việt Nam là đang mất rất nhiều đơn hàng xuất khẩu (XK) vì không thể mua được hạt nhựa tái chế có nguồn gốc xuất xứ trong nước để chứng minh tỷ lệ hạt nhựa tái chế trong sản phẩm XK theo yêu cầu của các nước phát triển.

Từ bất cập quản lý thuế

Để xảy ra tình trạng như trên cũng cần thấy rõ có phần bất cập từ chính sách quản lý thuế. Theo VPA, nhiều năm nay Nhà nước không thu được thuế hoặc thu không đáng kể đối với những người thu gom chất thải nhưng lại vô tình đặt họ vào tình trạng phi chính thức, thiếu minh bạch.

Để tiếp sức cho công nghiệp tái chế thì việc miễn thuế đối với cá nhân và hộ thu gom rác thải hoặc cho phép các tổ chức thu gom, sơ chế, tái chế nộp thuế thay là hết sức cần thiết.

Thực tế cho thấy cá nhân và hộ gia đình thu gom không có khả năng làm các thủ tục kế toán thuế, thậm chí họ không dám ký vào bảng kê bán hàng trực tiếp vì lo ngại lộ thông tin cá nhân hoặc gặp rủi ro với cơ quan thuế.

Các hộ đang kinh doanh, thu gom, phân loại chất thải trên các con phố và tại các làng nghề không dám và không thể đăng ký hộ kinh doanh để có thể xuất hóa đơn trực tiếp 1.5% vì phải vượt qua quy trình thủ tục phức tạp không chỉ riêng thủ tục thuế, và không đủ khả năng duy trì kế toán thuế.

Và mặc dù cá nhân kinh doanh đã được tăng mức doanh thu miễn thuế lên 200 triệu đồng/năm nhưng chưa phù hợp với “ve chai, đồng nát” vì họ phải mua chất thải từ các hộ gia đình để bán lấy lợi nhuận chứ không được cho không, thu nhập chỉ đủ sống ở mức tối thiểu hàng ngày mà chưa có an sinh xã hội như ngành nghề khác.

Trong khi đó, các doanh nghiệp (DN) tái chế không dám thu mua chất thải thu gom trong nước vì không chứng minh được đầu vào. Điều này dẫn đến việc tái chế gây ô nhiễm nghiêm trọng tại các làng nghề. Đó là lý do ngành công nghiệp tái chế đảm bảo về môi trường không thể phát triển được.

Chính vì vậy, phía VPA kiến nghị miễn thuế Giá trị gia tăng 1% và thuế Thu nhập cá nhân 0,5% cho cá nhân và hộ gia đình thu gom chất thải (bao bì và sản phẩm sau tiêu dùng). Hoặc là cho phép các tổ chức thu gom, sơ chế, tái chế chất thải nộp thuế thay cho cá nhân và hộ gia đình thu gom chất thải (bao bì và sản phẩm sau tiêu dùng).

Theo ông Đinh Đức Thắng, Chủ tịch VPA, đã có luật và những nghị quyết của Trung ương Đảng cùng các chỉ thị, quyết định của Thủ tướng Chính phủ liên quan đến vấn đề kinh tế tuần hoàn, xây dựng cơ chế ưu tiên để phát triển mạnh công nghiệp tái chế, cũng như các cơ chế chính sách ưu đãi, hỗ trợ thúc đẩy lĩnh vực này, cũng như đề án tái sử dụng, tái chế, xử lý 85% lượng chất thải nhựa phát sinh…Việc thể chế hóa những chỉ đạo trên là hết sức cần thiết. Điều kiện tiên quyết để thực hiện được những chỉ đạo này là chính sách ưu đãi, miễn thuế cho việc thu gom chất thải.

Do đó, việc miễn thuế đối với cá nhân và hộ thu gom chất thải hoặc cho phép các tổ chức thu gom, sơ chế, tái chế nộp thuế thay là hết sức cần thiết. Điều này nhằm khuyến khích thu gom, tái chế, minh bạch hóa nguồn gốc rác thải, hướng dòng chất thải đi vào các DN tái chế đảm bảo về môi trường, thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp tái chế, xây dựng nền kinh tế tuần hoàn đối với chất thải theo định hướng của Chính phủ.

“Việc miễn thuế hoặc cho phép DN nộp thuế thay sẽ nắn dòng chất thải đi vào DN, làm tăng thu ngân sách đối với khoản thuế ròng VAT 10% (khấu trừ đầu vào bằng 0). Quy định này rất thiết thực đối với ngân sách và hỗ trợ Chính phủ thực thi chính sách mở rộng trách nhiệm nhà sản xuất (EPR)”, ông Thắng nêu rõ.

Cũng nên nhắc lại báo cáo của Ngân hàng Thế giới (WB), mỗi năm Việt Nam phát sinh khoảng 3,9 triệu tấn rác thải nhựa, nhưng chỉ 10-15% được thu gom và tái chế. Ước tính Việt Nam đã để mất hoặc lãng phí 75% giá trị vật liệu nhựa, tương đương khoảng 2,9 tỷ USD/năm.

Đến hoàn thiện khung pháp lý

Giới chuyên gia cho rằng nếu đạt mục tiêu tái chế 70% nhựa/năm, Việt Nam cần xử lý khoảng 1,5 triệu tấn nhựa mỗi năm, mở ra cơ hội kinh tế trị giá hàng tỷ USD. Và nếu được sử dụng, thu gom và tái chế đúng cách, nhựa không phải là gánh nặng môi trường mà sẽ trở thành nguồn nguyên liệu đầu vào giá trị cho nhiều ngành.

Ngoài ra, các hiệp định thương mại tự do (FTA) sẽ tạo điều kiện cho các DN tái chế nhựa của Việt Nam tiếp cận thị trường quốc tế, điển hình như EU.

Tuy nhiên, ngoài khúc mắc về quản lý thuế như VPA đã nêu thì còn nhiều thách thức, rào cản mà ngành công nghiệp tái chế nói chung và ngành tái chế nhựa nói riêng vẫn mong mỏi được tháo gỡ.

Chẳng hạn các quy định về EPR cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý để buộc các nhà sản xuất chịu trách nhiệm về vòng đời sản phẩm. Hay như các chính sách hỗ trợ tài chính, như giảm thuế và hỗ trợ vốn vay, cũng cần được triển khai mạnh mẽ hơn để khuyến khích DN đầu tư vào tái chế.

Nhất là ngành tái chế nhựa vẫn cần vượt qua nhiều rào cản về công nghệ, chính sách, và nhận thức cộng đồng. Bên cạnh đó, theo bà Huỳnh Thị Mỹ, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký VPA, tỷ lệ tái chế còn thấp so với tổng tiêu dùng nhựa phát sinh. Điều mong đợi là cần cơ chế thành lập các khu công nghiệp kinh tế tuần hoàn. Mô hình này nhằm tạo một hành lang pháp lý và các điều kiện thuận lợi cho các DN tái chế mở rộng đầu tư, góp phần thúc đẩy ngành tái chế phát triển mạnh, hiệu quả hơn trong tương lai.

Bà Mỹ cũng cho rằng sự hợp tác giữa các DN, tổ chức phi chính phủ, và khu vực phi chính thức là hết sức cần thiết để xây dựng một chuỗi cung ứng nhựa tái chế hiệu quả.

Chính vì vậy, việc sớm tháo gỡ các khó khăn, rào cản, vướng mắc của ngành công nghiệp tái chế nhằm khai mở “mỏ vàng” tỷ đô là rất cần thiết trong lúc này, đặc biệt là chuyển biến trong khâu chính sách.

Đơn cử như trong tháng 9/2025, Phó thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đã phê duyệt Chương trình phát triển ngành công nghiệp môi trường Việt Nam giai đoạn 2025-2030. Trong đó nêu rõ mục tiêu cụ thể, đến năm 2030, công nghệ, thiết bị ngành này đáp ứng được 60-70% nhu cầu phân loại, tái chế chất thải rắn trong nước.

Mặt khác, để hình thành và phát triển các khu, cụm công nghiệp tái chế, cơ quan quản lý sẽ đưa ra chính sách ưu đãi, hỗ trợ đầu tư. DN tiếp nhận chuyển giao công nghệ, mua bán quyền sáng chế, phần mềm...cũng được hưởng ưu đãi. Nhà điều hành hướng tới mục tiêu thu hút đầu tư nước ngoài vào ngành, tiến tới XK một số công nghệ, thiết bị, sản phẩm mà Việt Nam có ưu thế.

Thế Vinh

Nguồn Vnbusiness : https://vnbusiness.vn/viet-nam/go-kho-de-khai-mo-mo-vang-ty-do-cho-nganh-cong-nghiep-tai-che-1109629.html