Góc nhìn pháp lý vụ dùng CGI thay hình ảnh hoa hậu Thùy Tiên trong phim Chốt Đơn

5 giờ trướcBài gốc

Mới đây, đạo diễn cùng nhà sản xuất của bộ phim Chốt Đơn đã tổ chức suất chiếu sớm phim Chốt Đơn dành cho báo chí và truyền thông tại TP.HCM.

Tại sự kiện, hai đạo diễn cùng nhà sản xuất xác nhận đã sử dụng công nghệ CGI (hình ảnh được tạo ra bằng máy tính) để thay đổi khuôn mặt nhân vật nữ chính do Hoa hậu Nguyễn Thúc Thùy Tiên đảm nhận, thay vì thay thế diễn viên như thông tin trước đó.

Phía đại diện pháp lý của đoàn phim cho rằng trước khi quyết định dùng công nghệ CGI thay thế hình ảnh của Thùy Tiên đã tính đến yếu tố pháp lý, trong đó có hợp đồng mà nhà sản xuất ký với Thùy Tiên.

Theo Luật Điện ảnh, nhà sản xuất có quyền sử dụng một phần, toàn bộ hay không sử dụng hình ảnh của Thùy Tiên, trong bất kỳ trường hợp nào.

Thông tin thêm, đại diện pháp lý cũng cho biết hợp đồng đoàn phim đã ký với Thùy Tiên, có những điều khoản ràng buộc yêu cầu diễn viên giữ hình ảnh và đạo đức. Trong trường hợp này, Thùy Tiên đã vi phạm các điều khoản ràng buộc với nhà sản xuất.

Poster mới phim "Chốt Đơn" được công bố hôm 29-7. Ảnh: NSX

Trao đổi về vụ việc, Luật sư Trần Văn Giới, Đoàn Luật sư TP,HCM cho biết để tạo ra một bộ phim là sự kết hợp của nhiều bên khác nhau, như: Cơ sở sản xuất, nhà sản xuất, đạo diễn, biên kịch, diễn viên, quay phim.

Các chủ thể này liên kết, ràng buộc trách nhiệm với nhau bằng các hợp đồng dịch vụ, hợp đồng hợp tác... trên cơ sở áp dụng các quy định của Bộ luật Dân sự, Luật Sở hữu trí tuệ, Luật Điện ảnh...

Nếu như Luật Điện ảnh (luật chuyên ngành) điều chỉnh, quy định về sản xuất, phát hành, phổ biến phim; quyền hạn và nghĩa vụ của các bên trong quá trình sản xuất phim thì Bộ luật Dân sự và Luật Sở hữu trí tuệ là căn cứ để xác định quyền sở hữu đối với tác phẩm được tạo ra và xử lý tranh chấp, bồi thường phát sinh.

Điều 11 của Luật Điện ảnh 2022 quy định nhà sản xuất phim, biên kịch, đạo diễn, diễn viên... được quyền sáng tạo nghệ thuật trong khuôn khổ của pháp luật; hưởng quyền sở hữu trí tuệ theo quy định. Đồng thời có nghĩa vụ tuân thủ quy tắc đạo đức nghề nghiệp, quy tắc ứng xử của người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật...

Theo quy định tại các Điều 18, 19, 20, 21 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi bổ sung năm 2022) thì quyền tác giả bao gồm quyền nhân thân và quyền tài sản. Quyền tác giả trong tác phẩm điện ảnh thì quyền tác giả được quy định như sau:

Đối với biên kịch, đạo diễn được hưởng các quyền tác giả: Quyền đặt tên cho tác phẩm; quyền đứng tên/nêu tên thật hoặc bút danh trên tác phẩm khi công bố, sử dụng; quyền được bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm không cho người khác xuyên tạc; không cho người khác sửa đổi, cắt xén tác phẩm dưới bất kỳ hình thức nào gây phương hại đến danh dự và uy tín của tác giả.

Đối với quay phim, diễn viên điện ảnh được hưởng quyền quyền đứng tên/nêu tên thật hoặc bút danh trên tác phẩm khi công bố, sử dụng.

Như vậy đối với diễn viên, khi thực hiện tham gia sản xuất một bộ phim thì phải có nghĩa vụ tuân thủ đạo đức ứng xử nghề nghiệp và các điều khoản ràng buộc trong hợp đồng đã ký kết với nhà sản xuất.

Dưới góc độ của Bộ luật Dân sự thì giữa diễn viên và nhà sản xuất phim khi hợp tác luôn có hợp đồng đi kèm. Hợp đồng dân sự giữa hai bên là căn cứ để giải quyết tranh chấp, phạt vi phạm, bồi thường thiệt hại kèm theo.

Căn cứ quyền, nghĩa vụ cụ thể đã được nêu trong hợp đồng để xác định bên nào vi phạm nghĩa vụ, có lỗi gây ra thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định tại Điều 419, Điều 360 Bộ luật Dân sự 2015.

Cũng theo LS Giới, thông thường trong các hợp đồng liên quan đến lĩnh vực nghệ thuật, điện ảnh thì hình ảnh của nhân vật trong phim là rất quan trọng (đặc biệt là nhân vật chính), do vậy khi lập hợp đồng, các nhà sản xuất thường yêu cầu diễn viên phải cam kết và đảm bảo giữ hình ảnh, đạo đức nghề nghiệp của mình khi tham gia làm phim. Cạnh đó là các điều khoản về sử dụng quyền hình ảnh của diễn viên trong sản phẩm.

Bởi lẽ khi diễn viên không may dính vào các vụ scandal sẽ ảnh hưởng rất lớn đến nội dung và công sức cả đoàn làm phim nên khi xảy ra sự cố, nhà sản xuất có quyền tiếp tục sử dụng hoặc không sử dụng hình ảnh của diễn viên trong sản phẩm của mình.

Tóm lại, trong vụ việc này, việc nhà sản xuất sử dụng công nghệ để tạo hình nhân vật trong phim không vi phạm các điều cấm của Luật Điện ảnh và các luật có liên quan. Song để biết chính xác, cụ thể quyền và nghĩa vụ của các bên thì cần đối chiếu với hợp đồng mà hai bên đã giao kết.

Quyền sở hữu trí tuệ do AI tạo ra thuộc về ai?

Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi bổ sung năm 2022) và các văn bản hướng dẫn thi hành hiện chưa có quy định về những nội dung, sản phẩm do AI tạo ra.

Như đã biết, AI không phải là con người, không được xem là có năng lực hành vi dân sự. Những sản phẩm do AI tạo ra xuất phát từ tác động, thao tác từ con người (viết các câu lệnh, đưa ra các yêu cầu cho AI xử lý), AI không thể trực tiếp tạo ra sản phẩm nên không thuộc chủ thể được hưởng quyền tác giả. Cạnh đó, AI cũng không phải là chủ hữu quyền tác giả vì không thể tự tham gia vào các giao dịch như chuyển giao, thỏa thuận...

Tuy không phải là chủ thể của quyền tác giả nhưng không thể phủ nhận những sản phẩm, nội dung do AI tạo ra xuất phát từ sự sáng tạo của con người. Một tác phẩm được bảo hộ phải do tác giả trực tiếp sáng tạo bằng lao động trí tuệ của mình mà không sao chép từ tác phẩm của người khác. Khi một tác phẩm được bảo hộ thì tổ chức, cá nhân khác muốn sao chép, phân phối hay sử dụng phải xin phép.

Như trong trường hợp này, nhà sản xuất phim bằng cách sử dụng công nghệ, phần mềm có AI hỗ trợ đã tái tạo lại hình ảnh của nhân vật trong phim có nét giống với hoa hậu Thùy Tiên (sản phẩm tạo là hợp pháp vì chắc chắn trong hợp đồng ký kết trước đó với hoa hậu nhà sản xuất được phép sử dụng hình ảnh của Thùy Tiên để sử dụng trong phim), từ đó tạo ra sản phẩm mới.

Do vậy, những sản phẩm, nội dung mà nhà sản xuất phim dùng AI để tạo hình nhân vật bản chất là vẫn là sản phẩm do con người tạo ra và những người tạo ra tác phẩm sẽ được bảo hộ nếu thực hiện các thủ tục đăng ký bảo hộ theo quy định.

Luật sư Lê Nguyễn Thế Hưng, Đoàn Luật sư TP.HCM

HỮU ĐĂNG

Nguồn PLO : https://plo.vn/video/goc-nhin-phap-ly-vu-dung-cgi-thay-hinh-anh-hoa-hau-thuy-tien-trong-phim-chot-don-post863926.html