Ẩn ức sau một gói bim bim bị mất
Trong quá trình nuôi dạy trẻ vị thành niên, Tiến sĩ Phạm Sỹ Cường – Hiệu trưởng trường THCS và THPT Nguyễn Tất Thành (ĐHSP Hà Nội) – cho rằng vấn đề quan trọng mà thầy cô, cha mẹ cần lưu ý là kịp thời nhận diện được diễn biến tâm lý trẻ.
Thầy kể: Mới đây trong trường có một vụ xung đột nhỏ. Lý do là học sinh nam đánh rơi gói bim bim, một học sinh nữ đã giẫm lên. Học sinh nam này đã lấy cây vợt đánh bạn.
“Tôi đã vô tình đi qua lớp học ấy và biết sự việc. Tôi đã trò chuyện với nam sinh đó. Tôi hỏi em một vài câu vu vơ về gia đình, về cuộc sống về việc học của em… Hôm sau, cũng lại vô tình, tôi gặp phụ huynh của em nữ học sinh bị đánh. Phụ huynh này rất bức xúc. Nhưng thực sự, qua hai câu chuyện, tôi thấy rằng bé trai kia cần được quan tâm hơn.
Tất nhiên, không phải vì con bị mất gói bim bim, mà con cần được quan tâm bởi tại sao chỉ mất một gói bim bim mà con lại đánh bạn? Tôi thực sự thương nam sinh đó, qua mấy câu chuyện với con, tôi nhận thấy chắc chắn con đang có vấn đề về tâm lý, những ẩn ức sâu thẳm.
Hôm qua tôi đã ngồi đến 7h tối với GV chủ nhiệm để tìm cách giúp con. Chúng tôi sẽ tiếp tục tìm hiểu nguyên nhân sâu xa để hỗ trợ con. Tôi tin là sẽ ổn. Câu chuyện có thể là nhỏ, nhưng có thể có nhiều điều chúng ta cần phải sâu sắc hơn.” – thầy nói.
Chỉ một mâu thuẫn liên quan đến gói bim bim, tại sao lại khiến một vị hiệu trưởng phải lo lắng? Bởi rất có thể, khi dấu hiệu nhận biết bị bỏ qua, sự bất thường trong tâm lý không được hỗ trợ kịp thời sẽ khiến trẻ vị thành niên có những hành động đáng tiếc sau đó.
Thạc sĩ, Bác sĩ Lê Công Thiện - Phó trưởng Bộ môn Tâm thần - ĐH Y Hà Nội; Phó Viện trưởng Viện Sức khỏe tâm thần, Phó tổng thư ký Hội Tâm thần học Việt Nam - dấu hiệu bất thường trong tâm lý của trẻ có thể chỉ là đang chăm học bỗng dưng lười học; đang vui vẻ chia sẻ tự dưng mất kết nối, không thích trò chuyện; Nổi cáu chỉ vì những chuyện nhỏ hay cảm thấy buồn bã không thiết ăn thiết uống chỉ vì một câu chuyện vu vơ...
Khi những bất ổn không được nhận diện kịp thời
Câu chuyện cô giáo bị học sinh hành hung trong lớp học đang xôn xao dư luận những ngày gần đây không chỉ gây đau xót cho người trong cuộc, mà còn tạo ra một “chấn động tâm lý” đối với cả học sinh, phụ huynh và những người quan tâm đến giáo dục. Làm thế nào để nhận diện tâm lý, đồng hành với con ở tuổi vị thành niên?
Đa số những người xem clip ghi lại sự việc đều phẫn nộ với hành vi của cậu học trò gây bạo lực và hoang mang trước sự thờ ơ vô cảm của học sinh trong lớp. Có thể có rất nhiều lý do làm phát sinh thái độ đó. Nhưng khi nhìn clip, chỉ thấy rằng cô giáo đang gặp nguy hiểm, nhưng nhiều em không có biểu hiện cần phải hỗ trợ cô.
Rất có thể, nhân vật cậu bé hành hung cô giáo trong clip đó đã có những biểu hiện bất ổn, nhưng không được nhận diện kịp thời. Rất có thể sự thờ ơ của các học trò khi thấy cô giáo bị tấn công cũng là biểu hiện của một sự bất ổn trong tương lai.
Vì nếu sự im lặng, sự thờ ơ cứ thế tiếp diễn, thì điều gì sẽ xảy ra? Học đường sẽ không còn là nơi an toàn; tình thầy trò, bạn bè sẽ bị rút cạn; và các em sẽ lớn lên trong một thế giới nơi nỗi đau của người khác không còn khiến mình rung động.
Đó là một viễn cảnh đáng sợ, không chỉ cho giáo dục, mà cho cả xã hội.
Những vụ trẻ vị thành niên tự hủy hại mình, tự tử,... cũng là hậu quả khi không nhận diện, hỗ trợ tâm lý kịp thời.
Đừng đánh mất kết nối
Để hỗ trợ trẻ vị thành niên trong giai đoạn dễ gặp những bất ổn về tâm lý, Thạc sĩ, Bác sĩ Lê Công Thiện khuyên cha mẹ cần giữ sự kết nối với con bằng nhiều hình thức trong đời sống hàng ngày.
Bác sĩ khuyên các gia đình cần duy trì văn hóa bữa ăn gia đình, cùng trò chuyện, cùng tổ chức những buổi đi chơi, xem phim, trò chuyện với con cái để hiểu con, để nắm bắt kịp thời những diễn biến tâm lý của con.
Ông khẳng định: Có kết nối, mới có thể nhận diện kịp thời những diễn biến tâm lý bất thường của con để có sự ứng phó kịp thời. Những biểu hiện của chứng rối loạn lo âu, rối loạn cảm xúc… đều dễ dàng nhận biết nếu thầy cô, cha mẹ để ý quan sát. Khi đã nhận biết được dấu hiệu, cha mẹ, thầy cô có thể kịp thời hỗ trợ các con hoặc nhờ tới các đơn vị chuyên nghiệp, để tránh những điều đáng tiếc xảy ra.
Đồng quan điểm này, Tiến sĩ Phạm Sỹ Cường khẳng định: Thiếu kết nối sẽ rất nguy hiểm. Kết nối trong gia đình, kết nối trong nhà trường... Đặc biệt trong gia đình, bố mẹ cần giữ sự kết nối với con.
Thầy chia sẻ kinh nghiệm thực tế của mình: “Ở nhà tôi, chúng tôi thỏa thuận hạn chế tối đa điện thoại để có thời gian trò chuyện cùng con, lắng nghe con nói. Có khi, mình giả vờ sơ xuất, tiết lộ cho con một chuyện bí mật của mình. Tuy điều bí mật đó không ảnh hưởng gì cả, nhưng mình lại tạo được sự tin tưởng, không cảnh giác của con, từ đó con có thể chia sẻ với mình những điều con định giấu kín.”
Các chuyên gia cũng đưa ra quan điểm: “Người thầy vĩ đại nhất là người thầy không dạy mà lại dạy” điều đó có nghĩa là bố mẹ thay vì ra rả nói những điều lý thuyết, cần phải làm gương cho con bằng chính hành động của mình. Một người bố suốt hút thuốc không thể nói với con về tác dụng của thuốc lá. Một người mẹ thường xuyến nói tục chửi bậy không thể dạy con ăn nói lễ phép..,
“Chính mình phải sống tích cực, nhẹ nhàng chia sẻ quan điểm qua những sinh hoạt thường nhật. Khi cả nhà cùng chọn một bộ phim để xem, nói những câu bình luận vu vơ một tình huống trong phim… nhiều khi chỉ đơn giản thế, nhưng cũng giúp con lưu trữ thông tin trong đầu về một cách ứng xử đúng, một nguyên tắc sống… “ thầy Hiệu trưởng Phạm Sỹ Cường nói.
Để trẻ không vô cảm
Liên quan đến lo ngại nhiều trẻ vị thành niên đang vô cảm với cuộc sống, Thạc sĩ, Bác sĩ Lê Công Thiện - mong muốn nhà trường đừng chỉ nhấn mạnh điểm số, mà hãy lồng ghép giáo dục cảm xúc – xã hội vào các giờ học, hoạt động trải nghiệm; Tổ chức những buổi thảo luận, những tình huống giả định: “Nếu bạn chứng kiến cảnh bạo lực, em sẽ làm gì?” để rèn phản xạ can đảm cho học sinh.
Lấy vì dụ từ sự việc đáng buồn trong một lớp học đang xôn xao dư luận gần đây, ông Thiện bày tỏ quan điểm: Để khẳng định bản chất vấn đề, cần phải tìm hiểu một cách sâu sắc, nghiêm túc đầy đủ. Tuy nhiên, ở clip mà chúng ta xem trên mạng, thời gian sự việc kéo dài khoảng 2 phút, rõ ràng là cả một tập thể không có hành động gì để bảo vệ cô giáo thì đúng là một sự cảnh báo.
“Về nguyên tắc pháp lý người nào kích động, có biểu hiện nguy cơ gây mất an toàn cho xã hội thì những người xung quanh có quyền khống chế, dùng sức mạnh đám đông để bảo vệ sức khỏe, tính mạng của người khác. Ở đây, cô giáo đang là người yếu thế, người bị tấn công, mà những người xung quanh cô không đứng ra bảo vệ, như thế rõ ràng là không đúng. Thực sự, đó là một hồi chuông cảnh báo cho gia đình, nhà trường và xã hội.” ông nói.
Cần khơi dậy trong thế hệ trẻ niềm tin rằng: Dám đứng lên vì người khác cũng chính là bảo vệ chính mình. Mỗi học sinh, mỗi tập thể lớp phải được nuôi dưỡng ý thức rằng im lặng trước cái xấu cũng là một cách tiếp tay cho cái xấu. Cần lan tỏa những tấm gương tử tế, những hành động đẹp. Bởi trẻ em học nhiều nhất từ những điều chúng nhìn thấy quanh mình.
"Cần dạy con biết quan tâm, biết chia sẻ, từ những việc nhỏ nhất trong gia đình. Một cái ôm khi thấy mẹ mệt, một câu hỏi han khi ông bà ốm, chính là những “bài học sống” đầu tiên về lòng nhân ái." - Thạc sĩ, Bác sĩ Đinh Công Thiện nhắn nhủ.
Vân Tùng