Tại Hà Nội, nhu cầu về nhà ở xã hội (NOXH) đang ở mức cao, đặc biệt trong bối cảnh giá nhà thương mại tiếp tục duy trì ở ngưỡng khó tiếp cận đối với người lao động có thu nhập trung bình - thấp. Tuy nhiên, trên thực tế, nguồn cung NOXH vẫn còn hạn chế, trong khi thị trường thứ cấp lại đang xuất hiện tình trạng chênh lệch giá đáng kể. Một số dự án ghi nhận mức giá rao bán vượt xa khung giá gốc, tạo ra độ vênh lớn giữa nhu cầu thực và khả năng tiếp cận của người mua có nhu cầu ở thật.
Nhà ở xã hội nhưng giá nhà thương mại
Ecohome 3 là một trong những dự án nhà ở xã hội quy mô lớn tại Hà Nội, do Công ty CP Đầu tư và Thương mại Thủ Đô làm chủ đầu tư, với tổng cộng hơn 1.400 căn hộ, trong đó hơn 1.000 căn dành để bán và số còn lại để cho thuê.
Mức giá mở bán được công bố khoảng 16,3 triệu đồng/m², đây là một mức giá dễ tiếp cận với người lao động, tương đương khoảng 650 triệu đến hơn 1,1 tỷ đồng mỗi căn.
Nhà ở xã hội giá cao, người có nhu cầu thật khó tiếp cận.
Tuy nhiên, trên mạng xã hội và các nền tảng rao bán bất động sản lập tức xuất hiện hàng loạt tin chào bán với mức giá “trên trời”, từ 50 đến 60 triệu đồng/m², tức tương đương 1,7 đến gần 2 tỷ đồng mỗi căn. Mức giá này ngang ngửa, thậm chí cao hơn nhiều dự án thương mại trong cùng khu vực.
Với người có nhu cầu mua ở thật, đây không khác gì cú sốc. Với giá gốc, một căn hộ có thể trả góp trong 10 - 15 năm. Nhưng với giá thị trường bị “thổi phồng”, khoản vay và gánh nặng tài chính trở nên quá sức với phần lớn người lao động.
Chị Nguyễn Thị Hạnh - công nhân khu công nghiệp Bắc Thăng Long, từng thuê căn hộ tại Ecohome 3 suốt 4 năm, háo hức chuẩn bị hồ sơ mua lại sau thời gian thuê theo đúng quy định. Thế nhưng, khi thấy giá bị đội lên gấp ba, chị buộc phải từ bỏ.
“Tôi cứ nghĩ sau 5 năm thuê, chủ nhà sẽ bán lại với giá ưu đãi hoặc chỉ chênh nhẹ so với giá gốc, nhưng giờ bị hét giá 60 triệu mỗi mét vuông, mức giá này tiệm cận nhiều dự án chung cư thương mại hiện nay. Với tổng thu nhập hai vợ chồng khoảng 15 triệu đồng/tháng, vay ngân hàng cũng không đủ khả năng chi trả, chưa nói đến tiền sinh hoạt, nuôi con”, chị Hạnh bày tỏ.
Trái ngược với sự thất vọng của người dân, giới đầu cơ bất động sản lại coi nhà ở xã hội là “món hời”. Anh T.V.H - một nhà đầu tư cá nhân chia sẻ: “Tôi mua từ năm 2020 thông qua hợp đồng ủy quyền, lúc đó giá chỉ 800 triệu/căn hộ chừng hơn 60m2, giờ có người hỏi mua 1,9 tỷ, lời gấp đôi, chẳng có kênh đầu tư nào tốt bằng”.
“Nhiều nhà đầu tư đã “gom hàng” từ khi mới mở bán, đợi đủ thời gian chuyển nhượng là sẽ bán lại với giá thương mại, tương đương khoảng 60 - 70 triệu đồng/m2. Thậm chí, nhiều giới đầu cơ F2 (thứ cấp) sẵn sàng xuống tiền để mua với hy vọng sinh lời từ bất động sản, bởi giá chung cư thương mại đang ở ngưỡng khá cao”, anh H nói.
Với những căn chưa đủ điều kiện chuyển nhượng, môi giới Nguyễn Thị Thúy - người đang rao bán căn NOXH tại dự án Ecohome 3 (Phường Đông Ngạc) cho biết: “Tôi đang rao bán căn 60m2 với giá 3,2 tỷ, tương đương 53 triệu đồng/m2, tuy nhiên căn này chưa đủ điều kiện bán, khách muốn mua phải làm hợp đồng dưới dạng cho thuê với chủ nhà”.
“Hình thức mua bán này chắc chắn có rủi ro vì căn hộ chưa thể ra sổ, trong khoảng thời gian đợi ra sổ mà chủ nhà gặp sự cố gì thì sẽ gây ra nhiều bất tiện cho người mua. Thậm chí, khách mua vẫn phải thông qua chủ nhà để giải quyết pháp lý của căn hộ”, môi giới Thúy tiết lộ.
Môi giới này cho biết thêm, đa số khách mua thời điểm dự án mở bán đều là giới đầu tư, lượng người có nhu cầu ở thực không nhiều. Có một thực tế, khi người có nhu cầu mua để ở thực tiếp cận được thì giá lại vô cùng cao. Thị trường ngầm này đang hình thành một “chợ đen” cho NOXH, nơi các giao dịch diễn ra bên ngoài hệ thống chính thức, khó kiểm soát và dễ bị lợi dụng.
Thị trường bị méo mó?
Các chuyên gia về bất động sản nhận định, diễn biến trên thị trường nhà ở xã hội thời gian qua có dấu hiệu lệch pha giữa mục tiêu hỗ trợ người thu nhập thấp và thực tế vận hành ngoài thị trường, việc mua bán qua hình thức ủy quyền, chuyển nhượng không chính thức có thể khiến nhà ở xã hội trở thành kênh đầu tư thay vì phục vụ nhu cầu an cư.
Ông Hoàng Văn Chung - môi giới có 20 năm kinh nghiệm tại khu vực Bắc Từ Liêm chia sẻ, nguyên nhân một phần xuất phát từ việc thiếu minh bạch thông tin người sử dụng, quy trình xét duyệt còn sơ hở…những yếu tố này có thể dẫn tới tình trạng đầu cơ và đẩy giá, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tiếp cận của người mua ở thực.
“Nhằm nâng cao hiệu quả vận hành phân khúc nhà ở xã hội, cần rà soát, làm rõ quy trình xét duyệt đối tượng mua NOXH, đảm bảo đúng người, đúng mục đích, đồng thời tăng tính minh bạch về thu nhập, tài chính của người đăng ký. Bên cạnh đó, cần tăng cường công cụ giám sát và cơ chế hậu kiểm đối với các giao dịch sau khi được bán ra, từ đó hạn chế việc chuyển nhượng không chính thức, lách luật", ông Chung nói.
Dự án Ecohome 3 (Phường Đông Ngạc, Hà Nội) đang phản ánh một xu hướng cần được quan tâm, nhà ở xã hội vốn được thiết kế để hỗ trợ người thu nhập thấp lại đang ngày càng bị chi phối bởi các yếu tố thị trường thứ cấp. Sự tham gia ngày càng lớn của các nhà đầu tư cá nhân, cùng với hiện tượng chênh lệch giá bán, có thể tạo ra rào cản đối với những người thật sự cần một chỗ ở ổn định.
Nếu không kiểm soát tốt, phân khúc nhà ở xã hội có nguy cơ bị biến dạng, đánh mất vai trò hỗ trợ an cư như mục tiêu ban đầu. Khi đó, người mua thật sẽ tiếp tục bị đẩy ra ngoài, còn thị trường lại mở rộng không gian cho hoạt động đầu cơ, chuyển nhượng lách luật.
Tiến Anh