Nhận diện những khó khăn
Trưởng Ban Quản lý ĐSĐT Hà Nội Nguyễn Cao Minh chia sẻ, đầu tư xây dựng cả một hệ thống ĐSĐT đặt ra khối lượng công việc khổng lồ và vô cùng khó khăn. Còn khó khăn hơn nữa khi Hà Nội đặt mục tiêu từ nay đến năm 2035 phải hoàn thành 10 tuyến ĐSĐT theo Quy hoạch GTVT Thủ đô, đến năm 2045 phải có 15 tuyến.
“Nhận định rõ giá trị của ĐSĐT cũng như những thách thức thực tế, Bộ Chính trị, Quốc hội, Chính phủ cũng như Thành ủy, HĐND, UBND TP Hà Nội đã dành sự quan tâm sâu sát, sự hỗ trợ thiết thực và tích cực nhất cho ĐSĐT” - ông Nguyễn Cao Minh nói.
Sau nhiều năm triển khai vào thực tế, những khó khăn, vướng mắc, đặc biệt là về cơ chế chính sách đã được Hà Nội nhận định rõ. Chỉ thị số 41 - CT/TU về phát triển giao thông ĐSĐT trên địa bàn TP của Thành ủy Hà Nội đã phân tích rất rõ ràng những vấn đề cần giải quyết ngay để tăng tốc xây dựng ĐSĐT.
Công tác quy hoạch, đầu tư xây dựng hệ thống ĐSĐT ngày càng được quan tâm.
Cụ thể, những năm qua, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát của Thành ủy; sự nỗ lực, quyết liệt trong công tác điều hành của chính quyền các cấp; sự tham gia tích cực của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội và sự ủng hộ của Nhân dân Thủ đô, công tác quy hoạch, đầu tư xây dựng hệ thống ĐSĐT ngày càng được quan tâm.
Hệ thống ĐSĐT trên địa bàn Thủ đô đã từng bước được hình thành. Một số tuyến ĐSĐT đã được đưa vào khai thác, cho hiệu quả tức thời như: tuyến ĐSĐT số 2A Cát Linh - Hà Đông; đoạn trên cao của tuyến ĐSĐT số 3.1 Nhổn - Ga Hà Nội. Đến nay, nhận thức của cán bộ, đảng viên và Nhân dân về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của giao thông ĐSĐT đã có nhiều chuyển biến tích cực.
Bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình triển khai các dự án ĐSĐT còn chậm, gặp nhiều thách thức và khó khăn. Hành lang pháp lý chưa hoàn thiện, tồn tại nhiều khoảng trống cũng như sự chồng chéo trong các quy định. Quy hoạch ĐSĐT chưa gắn với quy hoạch sử dụng đất, thiếu kết nối với phát triển đô thị, phát triển liên vùng.
Nguồn lực đầu tư phụ thuộc chủ yếu vào nguồn vốn vay ODA, dẫn đến bị ràng buộc về cơ chế và công nghệ. Mô hình tổ chức quản lý dự án còn bất cập, các dự án đầu tư xây dựng thường xuyên chậm tiến độ, đặc biệt là công tác giải phóng mặt bằng kéo dài dẫn đến đội vốn, lãng phí. Vướng mắc trong áp dụng hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn. Chưa có cơ chế khuyến khích, phát triển ngành công nghiệp đường sắt trong nước.
Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội chỉ rõ nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế đó, chủ yếu là do thiếu sự đồng bộ trong công tác phối hợp triển khai chiến lược, kế hoạch phát triển các dự án đầu tư xây dựng ĐSĐT.
Chưa có tổng kết, đánh giá, nghiên cứu đầy đủ để xác định giải pháp tổng thể phát triển ĐSĐT; cơ chế, kiểm tra, giám sát, xử lý trách nhiệm đối với các cấp, các ngành trong tổ chức thực hiện chưa sâu sát, chưa hiệu quả.
Để kịp thời khắc phục những tồn tại, hạn chế; phát huy những kết quả đạt được, tạo sự chuyển biến trong công tác phát triển giao thông ĐSĐT trên địa bàn TP; Ban Thường vụ Thành ủy yêu cầu các cấp ủy đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội từ TP đến cơ sở bám sát định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 tại Kết luận số 49-KL/TW ngày 28/02/2023 của Bộ Chính trị.
Bám sát các chiến lược, kế hoạch, chương trình hành động của Chính phủ về phát triển ĐSĐT để chủ động tham mưu, tổ chức thực hiện có hiệu quả quán triệt và tập trung thực hiện tốt các nhiệm vụ.
10 nhóm nhiệm vụ, giải pháp
Thứ nhất, Thành ủy Hà Nội yêu cầu các cấp chình quyền, sở, ban, ngành của TP phải thống nhất nhận thức và hành động của cả hệ thống chính trị, xem ĐSĐT là xương sống của mạng lưới vận tải hành khách công cộng (VTHKCC) Thủ đô.
Việc đầu tư hiệu quả và sớm đưa vào khai thác vận hành các tuyến ĐSĐT sẽ nâng cao thị phần VTHKCC, giảm ùn tắc giao thông và sự phụ thuộc vào phương tiện cá nhân, giảm thiểu ô nhiễm môi trường và tai nạn giao thông, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của TP và vùng Thủ đô
Thứ hai là phát triển giao thông ĐSĐT phải đảm bảo các tiêu chí, tiêu chuẩn kỹ thuật hiện đại, đồng bộ, dần tiếp cận công nghệ tiên tiến của thế giới, đảm bảo thân thiện với môi trường và sử dụng năng lượng hiệu quả, tiết kiệm. Đẩy mạnh xã hội hóa, khuyến khích các DN trong nước tham gia phát triển ngành công nghiệp đường sắt.
Thứ ba là huy động tối đa mọi nguồn lực, đa dạng hóa phương thức đầu tư hệ thống ĐSĐT, trong đó nguồn lực trong nước là cơ bản, lâu dài, nguồn lực bên ngoài là quan trọng.
Thứ tư là tiếp tục tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức của các cấp ủy, tổ chức Đảng, chính quyền, DN và người dân về vai trò, tầm quan trọng, sự cần thiết phát triển giao thông ĐSĐT. Quá trình triền khai, phải quán triệt, thực hiện tốt phương châm: “rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ quy trình và rõ hiệu quả”.
Thứ năm là chủ động phối hợp với các ban, bộ, ngành của T.Ư để rà soát, nghiên cứu, hoàn thiện hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách đảm bảo đồng bộ, hiệu quả nhằm tháo gỡ các nút thắt, khơi thông các nguồn lực đầu tư ĐSĐT.
Cụ thể hóa các chính sách nhằm sử dụng và khai thác hiệu quả kết cấu hạ tầng ĐSĐT; tạo môi trường đầu tư bình đẳng, lành mạnh, cạnh tranh cho các DN trong và ngoài nước cùng tham gia phát triển ĐSĐT.
Thứ sáu là rà soát, cập nhật điều chỉnh, bổ sung quy hoạch mạng lưới ĐSĐT đồng bộ với các Quy hoạch của Thủ đô, đảm bảo tính khả thi, kết nối liên vùng. Nghiên cứu, đề xuất áp dụng mô hình TOD trong quy hoạch để khai thác và sử dụng hiệu quả giá trị từ quỹ đất, không gian ngầm tại khu vực xung quanh các nhà ga, depot; đồng thời, chú trọng công tác bảo tồn, phát huy giá trị các công trình lịch sử, văn hóa tại khu vực có các tuyến ĐSĐT.
Thứ bảy là triển khai thực hiện Đề án tổng thể đầu tư xây dựng hệ thống ĐSĐT để đề xuất các giải pháp mới, với những phương thức tổ chức quản lý thực hiện dự án mới. Trên cơ sở Luật Thủ đô năm 2024, tiếp tục nghiên cứu các chính sách, cơ chế quản lý đặc thù cho phát triển hệ thống ĐSĐT tại Hà Nội. Trước mắt, tập trung nghiên cứu, lựa chọn thí điểm áp dụng mô hình TOD cho một số tuyến ĐSĐT để vừa làm, vừa tổng kết hoàn thiện chiến lược phát triển TOD của TP.
Thứ tám là rà soát, kiện toàn hệ thống tổ chức, bộ máy, tập trung nguồn lực để nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn nghiệp vụ. Xã hội hóa công tác đào tạo và thu hút các chuyên gia giỏi để phát triển nguồn nhân lực quản lý, tham gia phát triển ĐSĐT.
Thứ chín là đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu, đa dạng hóa liên kết, hợp tác quốc tế, chuyển giao công nghệ trong lĩnh vực ĐSĐT để học tập, chia sẻ kinh nghiệm. Ưu tiên thực hiện chuyển đồi số trong hoạt động đầu tư xây dựng, quản lý, bảo trì, khai thác kết cấu hạ tầng và phương tiện kinh doanh vận tải ĐSĐT.
Thứ mười là hàng năm, tổ chức tổng kết, đánh giá để kịp thời biểu dương, khen thưởng các tập thể, cá nhân có sáng kiến, giải pháp sáng tạo, đột phá; đồng thời có biện pháp kiểm điểm, xử lý nghiêm minh những hành vi tham nhũng, lãng phí, thiếu trách nhiệm gây ảnh hưởng tiêu cực đền sự phát triên ĐSĐT của Thủ đô.
Ngọc Hải