Đây không chỉ là giải pháp nâng cao giá trị kinh tế cho nông dân, mà còn phát triển nông nghiệp theo hướng hiện đại, bền vững.
Thu hoạch chè tại Ba Trại (xã Suối Hai). Ảnh: Hương Giang
Thay đổi tập quán canh tác truyền thống
Ba Trại (xã Suối Hai) được biết đến là một trong những vùng trồng chè truyền thống lớn nhất của thành phố Hà Nội. Với điều kiện tự nhiên thuận lợi, khí hậu mát mẻ, đất đồi tơi xốp, giàu dinh dưỡng,
Ba Trại có lợi thế đặc biệt để phát triển cây chè chất lượng cao. Diện tích trồng chè ở đây khoảng 500-600ha, tập trung ở các thôn Hòa Bình, Đồng Mô, Hợp Nhất... với các giống chè chủ lực: Shan tuyết, LDP1, PH8… mang hương thơm tự nhiên, vị đậm đà, cho năng suất trung bình 80-100 tạ/ha/năm.
Trong những năm gần đây, Ba Trại chuyển mình mạnh mẽ theo hướng phát triển vùng chè chất lượng cao, sạch và hữu cơ. Trong đó, Hợp tác xã Nông nghiệp và dịch vụ Ba Trại (xã Suối Hai) - đơn vị đi đầu trong việc tổ chức sản xuất chè an toàn, xây dựng thương hiệu cho sản phẩm chè Ba Trại và có sản phẩm đạt OCOP (Chương trình mỗi xã một sản phẩm) 4 sao. Hợp tác xã liên kết với hơn 200 hộ dân, bao tiêu đầu ra và tổ chức tập huấn, chuyển giao kỹ thuật; tham gia trưng bày, quảng bá sản phẩm ở các hội chợ, sàn thương mại điện tử, hướng đến xuất khẩu.
Là hộ gia đình tiên phong áp dụng mô hình trồng chè theo tiêu chuẩn VietGAP tại xã Trung Giã, ông Nguyễn Quang Huy chứng minh rằng, làm nông nghiệp sạch không chỉ vì sức khỏe người tiêu dùng, mà còn là con đường nâng cao thu nhập bền vững. Nếu trước đây, chè chỉ bán được 70.000-80.000 đồng/kg theo phương pháp truyền thống, thì nay, nhờ tuân thủ quy trình VietGAP nghiêm ngặt, giá chè đã tăng vọt lên 150.000-400.000 đồng/kg. Dù việc canh tác theo tiêu chuẩn VietGAP đòi hỏi nhiều công sức và kỹ thuật hơn, nhưng hiệu quả kinh tế lại tăng đáng kể. Với 2ha chè, mỗi năm, gia đình ông Huy bán được hơn 2 tấn chè sạch, thu lợi nhuận trên 400 triệu đồng. So với trước đây, giá trị kinh tế đã tăng gấp 3-4 lần, qua đó khẳng định tiềm năng to lớn của nông nghiệp sạch, chất lượng cao.
Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, hiện toàn thành phố có hơn 1.800ha diện tích trồng chè, trong đó khoảng 356ha đã ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất. Cây chè của Hà Nội chủ yếu được canh tác tại các vùng đồi núi, nơi có điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng lý tưởng để cây phát triển khỏe mạnh, cho chất lượng cao.
Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Mạnh Phương cho biết, nhằm nâng cao giá trị kinh tế và xây dựng thương hiệu nông sản địa phương, Hà Nội tập trung phát triển vùng trồng chè theo hướng chất lượng cao, an toàn và bền vững. Thay vì chạy theo số lượng, các vùng chè tại Hà Nội như Bắc Sơn (Trung Giã), Ba Trại (Suối Hai)… đang chuyển dịch mạnh mẽ sang mô hình sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ. Việc áp dụng kỹ thuật tiên tiến giúp nâng cao chất lượng, năng suất, đáp ứng tiêu chuẩn nghiêm ngặt của thị trường xuất khẩu. Nhờ đó, một số sản phẩm chè Hà Nội đã được xuất khẩu sang thị trường khó tính như: Nga, Trung Quốc, Trung Đông... Bên cạnh mục tiêu kinh tế, định hướng phát triển chè chất lượng cao còn góp phần thay đổi tập quán canh tác truyền thống, nâng cao ý thức sản xuất an toàn của nông dân, bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm và giảm tác động đến môi trường. Một số vùng còn kết hợp mô hình sản xuất với du lịch sinh thái, góp phần quảng bá thương hiệu chè Hà Nội đến với du khách trong và ngoài nước.
Tiếp tục gia tăng giá trị sản phẩm
Hiệu quả đã rõ, song sản xuất chè còn khó khăn do quy mô manh mún, phân tán, chưa hình thành vùng sản xuất tập trung lớn. Nhiều nương chè sử dụng giống cũ, năng suất thấp, chất lượng không đồng đều. Các vùng chè chưa sản xuất đồng bộ theo tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ, điều này ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh và mở rộng thị trường. Chế biến sâu, truy xuất nguồn gốc, thương hiệu chưa được phát triển mạnh, chưa quảng bá rộng rãi.
Để tiếp tục nâng cao giá trị sản xuất và xây dựng thương hiệu chè Thủ đô, Hà Nội sẽ tập trung mở rộng diện tích chè chất lượng cao, khuyến khích các vùng chè mở rộng diện tích sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ và ứng dụng công nghệ cao, phấn đấu nâng tỷ lệ vùng sản xuất chè an toàn đạt 20-30% tổng diện tích vào những năm tới.
Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Mạnh Phương cho biết, Sở sẽ tiếp tục phối hợp với các địa phương hỗ trợ đầu tư hạ tầng và kỹ thuật, như: Tăng cường đầu tư hệ thống tưới tiêu, nhà sơ chế, máy móc hiện đại phục vụ sản xuất; tổ chức tập huấn, chuyển giao khoa học kỹ thuật... cho nông dân và hợp tác xã; đẩy mạnh liên kết giữa nông dân, hợp tác xã với doanh nghiệp chế biến, phân phối, hình thành chuỗi giá trị khép kín, ổn định đầu ra cho sản phẩm; hỗ trợ các vùng chè xây dựng thương hiệu, phát triển sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên; chú trọng bao bì, nhãn mác, truy xuất nguồn gốc để nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường.
Về phần mình, các địa phương cần tận dụng lợi thế cảnh quan và văn hóa bản địa để phát triển mô hình du lịch nông nghiệp tại các vùng chè, tạo sinh kế bền vững, gia tăng giá trị sản phẩm; thúc đẩy xúc tiến thương mại và mở rộng thị trường xuất khẩu; tăng cường tham gia hội chợ, triển lãm, kết nối giao thương trong và ngoài nước để mở rộng thị trường tiêu thụ, đặc biệt là các thị trường tiềm năng, như: Châu Âu, Nhật Bản, Trung Đông...
Với định hướng rõ ràng, cùng sự vào cuộc hiệu quả của ngành Nông nghiệp, chính quyền địa phương, doanh nghiệp, hợp tác xã và người trồng, cây chè Hà Nội hứa hẹn sẽ phát triển theo hướng hiện đại, hiệu quả, bền vững, hội nhập sâu rộng với thị trường quốc tế.
Ngọc Quỳnh