Hạn chế nhà kính sản xuất nông nghiệp trong đô thị

3 giờ trướcBài gốc

Giải quyết được hiện trạng nhà kính sau hơn 20 năm phát triển thiếu kiểm soát là hết sức phức tạp, khó khăn

“Bản sắc Đà Lạt” trước áp lực nhà kính

Sau hơn 20 năm phát triển, nhà kính đã phủ kín nhiều triền đồi Đà Lạt và vùng phụ cận, góp phần đưa Lâm Đồng trở thành trung tâm rau, hoa công nghệ cao của cả nước. Nhưng cũng chính sự bùng nổ này đang tạo áp lực lớn lên môi trường, cảnh quan đô thị.

Nhìn từ trên cao, diện mạo Đà Lạt ngày nay khác biệt rất nhiều so với hình ảnh nên thơ trong ký ức nhiều người. Thay cho những thung lũng hoa rực rỡ, những triền đồi phủ thông xanh, là hàng ngàn ha nhà kính màu trắng trải dài. Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường (NN-MT), đến nay, toàn tỉnh có hơn 5.726 ha nhà kính, trong đó riêng Đà Lạt chiếm gần 2.940 ha.

Nhà kính từng là giải pháp đột phá, giúp nông dân chủ động thời vụ, tăng năng suất, giảm rủi ro do thời tiết, nâng tầm thương hiệu rau, hoa Đà Lạt. Hệ thống nhà kính giữ vai trò trụ cột trong sản xuất nông nghiệp công nghệ cao của tỉnh. Nhưng “mặt trái” cũng ngày càng bộc lộ rõ tình trạng mất cân bằng cảnh quan, hiệu ứng “đảo nhiệt”, lũ quét cục bộ, suy giảm mực nước ngầm và ô nhiễm môi trường.

Nhằm chấn chỉnh, năm 2023, UBND tỉnh đã ban hành đề án Quản lý nhà kính, thúc đẩy sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao thích ứng biến đổi khí hậu đến năm 2030. Mục tiêu đặt ra là từng bước giảm dần, tiến tới không còn diện tích nhà kính trong các khu vực nội ô, nội thị và khu dân cư Đà Lạt; đồng thời, khuyến khích phát triển nông nghiệp sinh thái, hữu cơ, tuần hoàn, gắn với du lịch cảnh quan.

2 năm triển khai, tỉnh đã giải tỏa hơn 103 ha nhà kính xây dựng trái quy định. Nhiều diện tích lấn chiếm đất rừng, hành lang giao thông, khu vực danh lam thắng cảnh đã được tháo dỡ. Tuy nhiên, diện tích nhà kính nội ô Đà Lạt hầu như chưa giảm, còn tại các địa phương lân cận lại tiếp tục tăng thêm.

Khó khăn lớn nhất hiện nay là sinh kế của nông dân. Sở NN-MT đang từng bước tháo gỡ khó khăn này bằng các mô hình thí điểm sản xuất rau ngoài trời ứng dụng IoT, trồng hoa lay ơn, thược dược ngoài trời, kết hợp cây xanh và hạ tầng thoát nước. Kết quả bước đầu khả quan, nhưng quy mô còn nhỏ lẻ, chưa đủ sức thuyết phục nông dân đại trà. Đặc biệt, ngành hoa - “đặc sản” của Đà Lạt - vẫn phụ thuộc nhiều vào nhà kính để bảo đảm chất lượng, thời vụ và cạnh tranh trên thị trường.

Giảm dần trong nội đô, kiểm soát chặt ở ven đô

Giải pháp quản lý nhà kính không đơn giản là cấm hay tháo bỏ. Chi phí đầu tư 1 nhà kính 1.000 m² có thể lên đến hàng trăm triệu đồng. Ngoài chi phí, nông dân lo ngại mất vốn, sản xuất ngoài trời rủi ro cao. Từ thực tế này, nhiều ý kiến cho rằng cần lộ trình mềm dẻo, đi cùng chính sách hỗ trợ.

Đặc biệt, giải pháp kỹ thuật được xem là quan trọng, cụ thể, các doanh nghiệp, hộ gia đình trồng hoa, rau quả cần phải quy hoạch nhà kính của mình có khoảng cách, có cây xanh, có hệ thống dẫn nước vào ao, kênh mương cống rãnh. Tránh tình trạng có 100 m² đất thì nhà kính phủ hết 100 m².

Một đề xuất khác là xây dựng ao, hồ nội vườn. Ao, hồ ấy, vào mùa mưa chứa nước, góp phần làm nhỏ dòng chảy, tránh ngập lụt; vào mùa nắng có nước tưới cho hoa, rau, quả, cây trồng.

Hiện nay, tỉnh đang tiếp tục điều chỉnh lộ trình, ưu tiên tháo dỡ các diện tích nhà kính lấn chiếm đất rừng, hành lang công trình, khu vực danh lam thắng cảnh; đồng thời, hỗ trợ người dân chuyển đổi sang mô hình canh tác xanh, sinh thái, ít phụ thuộc nhà kính.

Trồng cúc mẫu đơn trong nhà kính. Ảnh tư liệu

Ngoài sản xuất, giải pháp quan trọng là quy hoạch. Nhiều ý kiến chuyên gia cho rằng, cần đưa chỉ tiêu về diện tích nhà kính vào quy hoạch đô thị, quy hoạch nông thôn, xác định rõ vùng được phép phát triển nhà kính. Việc quản lý theo vùng, lưu vực sẽ giúp giảm rủi ro thiên tai và góp phần thực hiện mục tiêu tăng trưởng xanh, thích ứng biến đổi khí hậu.

Từ góc độ phát triển bền vững, việc hạn chế nhà kính không đồng nghĩa với việc từ bỏ nông nghiệp công nghệ cao. Trái lại, đây là cơ hội để Lâm Đồng chuyển hướng mạnh mẽ sang nông nghiệp xanh, tuần hoàn, hữu cơ.

Theo lãnh đạo Sở NN-MT, sở đang chủ trì, phối hợp với các đơn vị và địa phương (sau sáp nhập) để tiến hành rà soát lại toàn bộ hiện trạng nhằm xây dựng giải pháp triển khai đề án, bảo đảm tính khả thi, phù hợp với định hướng của tỉnh và điều kiện thực tế địa phương.

Sở NN-MT tỉnh đánh giá, đề án được hầu hết các địa phương quan tâm xây dựng kế hoạch cụ thể để triển khai, người sản xuất hiểu được các tác hại của việc sử dụng nhà kính quá mức tại khu vực Đà Lạt. Tuy nhiên, việc giải quyết được hiện trạng nhà kính sau hơn 20 năm phát triển thiếu kiểm soát là hết sức phức tạp, khó khăn.

Nguyên nhân chính là do nhà kính sản xuất nông nghiệp hiện nay có giá trị tương đối cao, đồng thời, hầu hết người dân sản xuất tại Đà Lạt đều có diện tích tương đối nhỏ nên việc chuyển đổi diện tích sản xuất không dùng nhà kính ảnh hưởng lớn đến sản xuất, sinh kế của người dân.

Tại Quyết định số 178, tỉnh Lâm Đồng đã quy định cụ thể một số tiêu chí khi xây dựng mới, cải tạo nhà kính sản xuất nông nghiệp và diện tích đất dành cho đường nội bộ, ao, hồ chứa nước, mương thoát nước, diện tích cây xanh và diện tích đất sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, hiện nay chưa có các quy chuẩn hoặc mẫu nhà kính hiện đại để các tổ chức, cá nhân tham khảo xây dựng nhà kính.

Thời gian qua, các diện tích nhà kính xây dựng mới của một số doanh nghiệp, hợp tác xã đã từng bước đáp ứng các quy định về đường nội bộ, ao chứa nước, mương thoát nước. Tuy nhiên, tỷ lệ diện tích dành cho trồng cây xanh, sản xuất ngoài trời chưa bảo đảm do người sản xuất vẫn còn tâm lý tận dụng diện tích để phục vụ sản xuất trong bối cảnh diện tích đất ngày càng giảm, giá trị đất ngày càng cao.

Tỉnh Lâm Đồng đang giảm dần, giãn lộ trình, song song với việc hỗ trợ nông dân chuyển đổi. Mục tiêu cuối cùng là giữ Đà Lạt vừa là trung tâm rau, hoa công nghệ cao, vừa là thành phố xanh, du lịch hấp dẫn.

Đức Hùng .

Nguồn Lâm Đồng : https://baolamdong.vn/han-che-nha-kinh-san-xuat-nong-nghiep-trong-do-thi-394430.html