Hà Nội bao giờ mới thoát cảnh 'mưa là ngập'?

3 giờ trướcBài gốc

Ngày 30/9, hoàn lưu bão số 10 đã gây mưa lớn trên diện rộng, kéo dài gần như cả ngày, khiến nhiều tuyến phố ở Hà Nội chìm trong biển nước. Có nơi ngập sâu cả mét, giao thông hỗn loạn, cuộc sống của người dân đảo lộn.

Theo thống kê, trận mưa lớn đã khiến toàn thành phố xuất hiện 82 điểm úng ngập. Đến nay, dù đã 5 ngày trôi qua và trời đã có nắng, Hà Nội vẫn còn 8 điểm ngập nặng như hầm chui số 5, 6 trên Đại lộ Thăng Long (Km9+656), khu vực Cầu Bươu, ngã tư Dương Đình Nghệ - Nam Trung Yên, đường Phan Văn Trường, khu đô thị Resco, đoạn Võ Chí Công gần tòa nhà UDIC, khu vực Phú Xá. Ngoài ra, nhiều khu dân cư như Miêu Nha (phường Xuân Phương), xã Trần Phú, xã Quảng Bị… vẫn trong tình trạng ngập nước. Không ít hộ dân bị cắt điện, mất nước, phải tạm thời rời nhà đi tá túc.

Cơn mưa lớn ngày 30/10 vừa qua đã "biến" nhiều đường phố Hà Nội thành "sông"

Sở Xây dựng Hà Nội cho biết, nguyên nhân chính là lượng mưa vượt quá khả năng thiết kế của hệ thống thoát nước đô thị (310 mm/2 ngày). Tại Ô Chợ Dừa, lượng mưa đo được lên tới 527,2 mm, vượt 170% công suất; tại quận Hai Bà Trưng là 407,7 mm, vượt 131,5%. Khi hệ thống thoát nước quá tải, nước mưa dồn về các điểm trũng thấp, gây ngập sâu, kéo dài.

Ngoài ra, hệ thống thoát nước của thành phố vẫn đang trong quá trình đầu tư, nhiều công trình đầu mối, hồ điều hòa theo quy hoạch chậm triển khai, khiến năng lực điều tiết chưa được phát huy. Bên cạnh đó, mực nước sông Hồng, sông Đuống, sông Nhuệ dâng cao kết hợp với việc một số hồ thủy điện xả lũ cũng khiến nước không thể thoát tự nhiên. Dù các trạm bơm đã hoạt động hết công suất, nhưng vẫn không đủ để giải tỏa tình trạng ngập úng kéo dài.

“Hà Nội cần gần 200.000 tỷ đồng để thoát cảnh ngập úng”

TS. KTS. Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam cho rằng, để khắc phục tình trạng ách tắc thoát lũ và ngập úng đô thị, cần nhìn nhận toàn diện hệ thống thoát nước mưa, xem xét sự đồng bộ của các hạng mục hiện có và có giải pháp từ trước mắt đến lâu dài. Theo ông, nếu chỉ xử lý cục bộ từng điểm ngập thì sẽ không thể giải quyết triệt để, bởi thoát nước là một hệ thống liên hoàn, có sự gắn kết giữa nhiều yếu tố hạ tầng và cả yếu tố tự nhiên.

Ông Nghiêm phân tích, Hà Nội từ trước thời kỳ đổi mới đã được phân chia thành 3 khu vực thoát nước, đây là cơ sở khoa học để xây dựng các dự án. Tuy nhiên, việc phân vùng này chưa được triển khai song song với hệ thống kỹ thuật đồng bộ, dẫn đến hiệu quả thấp. Hệ thống cống nổi và cống ngầm nhiều tuyến đã tồn tại từ thời Pháp thuộc, đến nay đã xuống cấp nặng nề. Dù thành phố đã bổ sung thêm một số hạng mục mới, nhưng vẫn còn thiếu, chưa đáp ứng được yêu cầu thoát nước trong bối cảnh tốc độ đô thị hóa và dân số tăng nhanh. Các tuyến cống ngầm cũ ít được cải tạo, nạo vét định kỳ, khiến khả năng dẫn nước hạn chế, gây ùn tắc khi xảy ra mưa lớn.

Đã 5-6 ngày trôi qua, tình trạng úng ngập vẫn diễn ra ở các vùng ngoại thành Hà Nội

Một yếu tố quan trọng khác là hồ điều hòa. Đây là “túi chứa” tự nhiên, có vai trò điều tiết dòng chảy, giảm áp lực cho cống rãnh khi mưa xuống. Theo tính toán, để thích ứng với biến đổi khí hậu, Hà Nội cần khoảng 1.200 ha diện tích mặt nước. Nhưng trên thực tế, con số này thiếu hụt lớn, bởi nhiều hồ trong nội đô đã bị san lấp, thay thế bằng các dự án xây dựng. Dù thành phố đã có quy định nghiêm cấm lấp hồ, đặc biệt là 260 hồ ở khu dân cư, nhưng việc khôi phục lại diện tích mặt nước đã mất là điều gần như bất khả thi. Sự thiếu hụt hồ điều hòa chính là một trong những nguyên nhân gây ngập úng ngày càng nghiêm trọng.

Ngoài hồ điều hòa, hệ thống kênh mương đóng vai trò quan trọng trong việc dẫn và thoát nước. Tuy nhiên, hiện trạng lại cho thấy, các kênh mương không có sự liên kết chặt chẽ, thiếu tính đồng bộ. Một số nơi được nạo vét, cải tạo, nước thoát nhanh, nhưng nhiều khu vực khác lại để ứ đọng, gây ngập cục bộ. Rác thải sinh hoạt, bùn đất lâu ngày không được khơi thông đã làm giảm khả năng dẫn nước, thậm chí có những đoạn mương trở thành nơi chứa rác.

Một mắt xích quan trọng khác là các hồ đầu mối. Về nguyên tắc, sau khi nước mưa dồn về đây sẽ được bơm ra các sông lớn. Hà Nội có 6 con sông chính tham gia thoát nước, trong đó có sông Hồng, sông Nhuệ, sông Tô Lịch, sông Cà Lồ... Các trạm bơm như Yên Sở, Yên Nghĩa đã được xây dựng từ lâu, song công suất hiện nay yếu, không đáp ứng được thực tế lượng mưa ngày càng tăng. Việc kết nối từ trạm bơm đến các dòng sông chính cũng chưa đảm bảo thông suốt, gây chậm trễ trong thoát nước.

TS. KTS. Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam

TS. Đào Ngọc Nghiêm nhấn mạnh, hệ thống thoát nước chỉ phát huy tác dụng khi đồng bộ, liên thông và vận hành hiệu quả. Trong khi đó, thực tế hiện nay các tiêu chí chưa được đáp ứng. Biến đổi khí hậu là thách thức lớn, lượng mưa trung bình đã tăng từ 200 mm lên 350 mm, thậm chí vượt ngưỡng 400 mm trong nhiều trận mưa lớn. Điều này vượt xa năng lực thiết kế của các dự án thoát nước trước đây, vốn chỉ dự tính ở mức thấp hơn. Dù dự án thoát nước đã hai lần được điều chỉnh, nhưng vẫn không theo kịp tình hình thời tiết cực đoan.

“Ngoài biến đổi khí hậu, công tác quản lý và duy tu hệ thống cũng là nguyên nhân lớn. Các cống rãnh, hồ điều hòa, kênh mương chưa được bảo dưỡng thường xuyên, nhiều nơi bồi lắng cát và rác, dẫn đến tắc nghẽn. Các trạm bơm đầu mối, vốn là “xương sống” của hệ thống, lại đã xây dựng từ lâu, nay công suất không còn phù hợp. Nguyên nhân ngập úng do vậy vừa có yếu tố khách quan, vừa có yếu tố chủ quan”. TS. Đào Ngọc Nghiêm cho hay.

Hà Nội đã có nhiều nghiên cứu và dự án chống ngập, trong đó có những dự án trọng điểm được kỳ vọng giải quyết cơ bản tình trạng này. Tuy nhiên, do thiếu vốn, nhiều dự án không triển khai được hoặc bị chậm tiến độ. Theo TS. Nghiêm, ngoài đầu tư lâu dài, thành phố phải có giải pháp ứng cứu ngắn hạn, xử lý kịp thời những điểm úng ngập nặng để giảm thiệt hại cho người dân.

Tình trạng ngập úng dài ngày, ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của người dân

Ông chỉ ra rằng, trong ngắn hạn, Hà Nội cần nhanh chóng điều chỉnh quy hoạch thoát nước phù hợp với tốc độ tăng dân số và biến đổi khí hậu. Theo dự kiến, đến năm 2030, dân số Hà Nội đạt 9,2 triệu người, nhưng đến năm 2024 đã gần 9 triệu. Tốc độ tăng nhanh này đặt ra áp lực lớn cho hệ thống hạ tầng. Nếu không kịp thời điều chỉnh, tình trạng ngập úng sẽ ngày càng nghiêm trọng.

Ông cũng nhấn mạnh vai trò của người dân trong giải pháp chống ngập. Việc tuân thủ quy hoạch, không xây dựng lấn chiếm, không nâng nền cục bộ phá vỡ mặt bằng chung là rất cần thiết. Nhiều khu đô thị mới hiện nay dù cao hơn xung quanh nhưng lại không kết nối với hạ tầng chung, gây úng ngập cho chính khu vực đó và lân cận. Người dân cũng cần nâng cao ý thức, không xả rác xuống cống rãnh, kênh mương để giảm áp lực cho hệ thống.

Để giải quyết căn bản tình trạng ngập úng, Hà Nội cần một nguồn lực tài chính lớn, ước tính khoảng gần 200.000 tỷ đồng. Đây là con số khổng lồ, vượt quá khả năng ngân sách nhà nước, vì vậy, cần cơ chế huy động xã hội hóa, thu hút doanh nghiệp cùng tham gia đầu tư hạ tầng. Ông Nghiêm cho rằng, việc xây dựng hệ thống thoát nước không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà còn là bài toán về quản lý, tài chính, quy hoạch và cả sự đồng thuận của cộng đồng.

Theo ông, chống ngập là nhiệm vụ cấp bách nhưng cũng là mục tiêu lâu dài. Hà Nội phải có cả giải pháp tạm thời lẫn chiến lược căn cơ, vừa ứng phó với thực trạng, vừa chuẩn bị cho tương lai. Khi các tiêu chí hạ tầng được liên kết đồng bộ, khi công tác quản lý và ý thức cộng đồng được nâng cao, Hà Nội mới có thể thoát khỏi tình trạng “mưa là ngập” vốn đã trở thành nỗi ám ảnh kéo dài nhiều năm.

Chung Thủy/VOV.VN

Nguồn VOV : https://vov.vn/xa-hoi/ha-noi-bao-gio-moi-thoat-canh-mua-la-ngap-post1235074.vov