Bụi mịn dày đặc bao phủ Busan (Hàn Quốc) vào ngày 1/12. Ảnh: Yonhap.
Mỗi mùa đông ở Hàn Quốc luôn mang theo những “vị khách quen thuộc”: gió lạnh buốt, hoàng hôn sớm và đặc biệt là lớp bụi mịn mờ mịt bao phủ nhiều khu vực.
Tuần trước, chính phủ Hàn Quốc đã hoàn tất kế hoạch cho chương trình quản lý bụi mịn mùa đông lần thứ bảy, được triển khai hàng năm kể từ 2019 nhằm siết chặt kiểm soát ô nhiễm không khí trong giai đoạn từ tháng 12 đến tháng 3.
Một trong những trọng tâm của kế hoạch là tăng cường hợp tác với Trung Quốc, quốc gia được coi là nguồn phát thải lớn ảnh hưởng đến chất lượng không khí Hàn Quốc.
Ahn Joon Young, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Nghiên cứu Môi trường Quốc gia (NIER), cho biết nhiều nghiên cứu đã chỉ ra một phần đáng kể bụi mịn ở Hàn Quốc bắt nguồn từ Trung Quốc - điều mà phía Bắc Kinh cũng được cho là thừa nhận, theo Korea Times.
Tháng 5 và 6/2016, NIER và NASA đã tiến hành một nghiên cứu chung về chất lượng không khí tại Hàn Quốc với sự tham gia của khoảng 400 chuyên gia thuộc 93 nhóm nghiên cứu, trong đó có cả Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc.
Kết quả đo đạc bụi mịn PM2.5 tại Công viên Olympic ở quận Songpa, phía đông nam Seoul - địa điểm được xem là tiêu chuẩn trong việc so sánh dữ liệu mặt đất và dữ liệu trên không - cho thấy 52% bụi mịn có nguồn gốc trong nước, 48% từ nước ngoài. Trong phần bụi mịn từ nước ngoài, 34% đến từ Trung Quốc đại lục và 9% từ Triều Tiên.
Năm 2019, Báo cáo do Viện Nghiên cứu Môi trường Quốc gia có sự đồng thuận của đại diện cả 3 nước Hàn Quốc, Nhật Bản và Trung Quốc tiếp tục khẳng định đóng góp của Trung Quốc đối với ô nhiễm bụi mịn tại Hàn Quốc.
Ô nhiễm không khí khiến trung tâm thủ đô Seoul (Hàn Quốc) như chìm trong màn sương màu xám. Ảnh: Yonhap.
Dự án nghiên cứu chung về chất ô nhiễm xuyên biên giới ở Đông Bắc Á do các nhà khoa học Hàn Quốc, Trung Quốc và Nhật Bản thực hiện từ năm 2000 cho thấy Trung Quốc là nước phát thải bụi mịn nhiều nhất trong ba quốc gia.
Một phân tích khác công bố tháng 10 năm nay, do NIER phối hợp với NASA thực hiện từ tháng 2 đến tháng 3 năm ngoái, cho thấy khoảng 55% bụi mịn PM2.5 tại Hàn Quốc có nguồn gốc từ Trung Quốc, trong khi 29% xuất phát từ Hàn Quốc.
Tuy nhiên, giới chuyên gia nhận định nỗ lực yêu cầu Trung Quốc bồi thường gần như không có khả năng thành công.
Ông cho biết việc chứng minh bụi mịn phát sinh từ hoạt động công nghiệp của Trung Quốc là một chuyện; còn việc xác lập trách nhiệm pháp lý của Bắc Kinh lại là chuyện khác. Trung Quốc có thể lập luận rằng ô nhiễm không khí tại Hàn Quốc đến từ nhiều nguồn khác nhau, và rất khó xác định chính xác tỷ lệ phần trăm trách nhiệm thuộc về họ.
“Ngay cả khi chứng minh được nguồn gốc ô nhiễm, muốn buộc Trung Quốc chịu trách nhiệm phải chỉ ra rằng Bắc Kinh biết rõ hoạt động công nghiệp gây hại đáng kể cho môi trường Hàn Quốc, có thể ngăn chặn nhưng không thực hiện”, ông Lee nói.
Ông cũng nhấn mạnh gánh nặng chứng cứ này không chỉ riêng trường hợp Hàn - Trung, mà là thách thức chung trong các tranh chấp môi trường xuyên biên giới.
Bộ Môi trường Hàn Quốc cho biết việc yêu cầu Trung Quốc bồi thường không phù hợp với lập trường hiện nay của chính phủ.
“Ưu tiên của chúng tôi là hai nước cùng hợp tác giảm ô nhiễm bụi mịn. Nếu yêu cầu bồi thường, điều đó đồng nghĩa đổ lỗi cho Trung Quốc - đi ngược với quan điểm của chính phủ”, một quan chức bộ cho biết.
“Nếu yêu cầu Trung Quốc bồi thường vì gây hại môi trường, chúng ta cũng sẽ phải đòi bồi thường tương tự từ các doanh nghiệp trong nước phát thải ô nhiễm”, bà nói thêm.
Lâm Phương