Hàng loạt trung tâm dữ liệu AI tại Trung quốc bị bỏ hoang vì vận hành quá tốn kém

3 ngày trướcBài gốc

Cách tiếp cận kiểu “cơn sốt vàng” khiến trung tâm dữ liệu được xây dựng ào ạt, mà không tính đến nhu cầu thực tế hay tính kỹ thuật

Cách đây vài tháng, cơn sốt xây dựng trung tâm dữ liệu tại Trung Quốc đạt đến đỉnh cao, được thúc đẩy bởi cả chính phủ lẫn các nhà đầu tư tư nhân. Tuy nhiên, giờ đây, nhiều cơ sở mới xây dựng lại rơi vào cảnh “đắp chiếu.” Theo MIT Technology Review, phần lớn các công ty vận hành trung tâm dữ liệu đang gặp khó khăn duy trì hoạt động.

Báo chí Trung Quốc đưa tin có đến 80% nguồn lực tính toán mới xây dựng tại Trung Quốc hiện không được sử dụng. Việc cho thuê GPU cho các công ty cần huấn luyện mô hình AI – mô hình kinh doanh chính của làn sóng trung tâm dữ liệu mới – từng được xem là “con gà đẻ trứng vàng”. Nhưng với sự trỗi dậy của DeepSeek và sự thay đổi đột ngột trong kinh tế AI, ngành công nghiệp này đang lao đao.

Jimmy Goodrich, cố vấn công nghệ cấp cao tại RAND Corporation, cho rằng “nạn nhân” của tình trạng này là các tập đoàn và chính quyền địa phương thiếu kinh nghiệm nhảy vào cơn sốt mà không tính toán kỹ lưỡng, xây dựng những cơ sở không phù hợp với nhu cầu hiện tại.

Hậu quả là các dự án thất bại, năng lượng bị lãng phí, và các trung tâm dữ liệu trở thành “tài sản rủi ro” mà nhà đầu tư muốn bán tháo dưới giá thị trường. Ông Goodrich cho rằng tình hình này có thể buộc chính phủ phải can thiệp. Chính phủ Trung Quốc có khả năng sẽ tiếp quản, sắp xếp lại và chuyển giao chúng cho các nhà vận hành có năng lực hơn.

CƠN SỐT XÂY DỰNG TRUNG TÂM DỮ LIỆU AI

Khi ChatGPT bùng nổ vào cuối năm 2022, phản ứng từ Trung Quốc diễn ra rất nhanh chóng. Chính phủ trung ương chỉ định hạ tầng AI là ưu tiên quốc gia, kêu gọi các địa phương đẩy nhanh xây dựng các “trung tâm tính toán thông minh” – thuật ngữ dùng để chỉ các trung tâm dữ liệu tập trung vào AI. Trong năm 2023 và 2024, hơn 500 dự án trung tâm dữ liệu mới được công bố khắp nơi, từ Nội Mông Cổ đến Quảng Đông, theo KZ Consulting, một công ty nghiên cứu thị trường.

Hiệp hội Trung tâm Dữ liệu thuộc Hiệp hội Công nghiệp Truyền thông Trung Quốc, một tổ chức liên kết với nhà nước, cho biết ít nhất 150 trung tâm dữ liệu mới đã hoàn thành và đi vào hoạt động cuối năm 2024. Các doanh nghiệp nhà nước, công ty niêm yết và quỹ liên kết nhà nước đều đổ xô đầu tư, hy vọng trở thành tiên phong trong lĩnh vực AI. Chính quyền địa phương cũng tích cực quảng bá, mong muốn kích thích kinh tế và biến khu vực của họ thành trung tâm AI quan trọng.

Tuy nhiên, trong khi các dự án xây dựng tốn kém này tiếp diễn, cơn sốt mô hình ngôn ngữ lớn tại Trung Quốc mất dần động lực. Chỉ riêng năm 2024, hơn 144 công ty đã đăng ký với Cục Quản lý Không gian mạng Trung Quốc để phát triển mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) của riêng mình. Nhưng theo Economic Observer, một tờ báo Trung Quốc, đến cuối năm, chỉ khoảng 10% trong số đó còn duy trì đầu tư mạnh vào việc huấn luyện mô hình quy mô lớn.

Sau đại dịch, khi kinh tế suy thoái và thị trường bất động sản – vốn là trụ cột của các nền kinh tế địa phương – lần đầu tiên lao dốc trong nhiều thập kỷ, các quan chức vội vã tìm kiếm động lực tăng trưởng mới. Ngành internet từng phát triển mạnh mẽ của Trung Quốc cũng bước vào giai đoạn trì trệ. Trong bối cảnh đó, hạ tầng AI trở thành lựa chọn kích thích kinh tế mới.

“AI giống như một liều thuốc mới”, ông Goodrich nói. “Rất nhiều tiền từng chảy vào bất động sản giờ đang đổ vào trung tâm dữ liệu AI”. Đến năm 2023, các tập đoàn lớn – nhiều trong số đó không có kinh nghiệm về AI – bắt đầu hợp tác với chính quyền địa phương để tận dụng xu hướng. Một số công ty xem hạ tầng AI như cách để biện minh cho việc mở rộng kinh doanh hoặc tăng giá cổ phiếu, theo Fang Cunbao, một quản lý dự án trung tâm dữ liệu tại Bắc Kinh. Trong số đó có những cái tên như Lotus, một nhà sản xuất MSG, hay Jinlun Technology, một công ty dệt may – khó có thể liên tưởng đến công nghệ AI tiên tiến.

Cách tiếp cận kiểu “cơn sốt vàng” này khiến việc xây dựng trung tâm dữ liệu chủ yếu được thúc đẩy từ trên xuống, thường không quan tâm đến nhu cầu thực tế hay tính khả thi kỹ thuật, theo các chuyên gia Fang, Goodrich và nhiều nhà nghiên cứu. Nhiều dự án do các giám đốc điều hành và nhà đầu tư thiếu chuyên môn về hạ tầng AI dẫn dắt.

Nhiều trung tâm dữ liệu bỏ không. Ảnh minh họa

Nhiều trung tâm được xây dựng không đạt tiêu chuẩn ngành. Ông Goodrich giải thích: “Việc kết hợp các cụm chip lớn là một bài toán rất khó, và rất ít công ty hay cá nhân biết cách thực hiện ở quy mô lớn. Đây là kỹ thuật máy tính tiên tiến. Tôi sẽ ngạc nhiên nếu phần lớn các "tay chơi" nhỏ này biết cách làm. Nhiều trung tâm dữ liệu mới xây dựng được lắp ráp vội vã, không đủ độ ổn định mà một công ty như DeepSeek mong muốn”.

Đến cuối năm 2024, sự hào hứng từng bao quanh cơn sốt trung tâm dữ liệu tại Trung Quốc đã chuyển thành nỗi thất vọng. Lý do rất đơn giản: việc cho thuê GPU không còn là một ngành kinh doanh béo bở.

CÚ SỐC DEEPSEEK

Mô hình kinh doanh của trung tâm dữ liệu về lý thuyết rất đơn giản: họ kiếm tiền bằng cách cho thuê các cụm GPU cho các công ty cần sức mạnh tính toán để huấn luyện AI. Tuy nhiên, trên thực tế, việc tìm kiếm khách hàng đang trở nên khó khăn. Chỉ một vài công ty công nghệ hàng đầu tại Trung Quốc hiện đang sử dụng mạnh mẽ sức mạnh tính toán để huấn luyện mô hình AI. Nhiều công ty nhỏ đã từ bỏ việc huấn luyện trước mô hình hoặc thay đổi chiến lược kể từ khi DeepSeek nổi lên, với mô hình suy luận mã nguồn mở R1 của họ – một sản phẩm ngang tầm ChatGPT o1 nhưng được xây dựng với chi phí thấp hơn rất nhiều, đã làm chấn động mạng internet.

Hancheng Cao, trợ lý giáo sư hệ thống thông tin tại Đại học Emory, nhận định: “DeepSeek là thời điểm thức tỉnh của ngành AI Trung Quốc. Câu hỏi then chốt đã chuyển từ ‘Ai có thể tạo ra mô hình ngôn ngữ lớn tốt nhất?’ sang ‘Ai có thể sử dụng chúng hiệu quả hơn?’” Sự xuất hiện của các mô hình suy luận như R1 của DeepSeek hay ChatGPT o1 và o3 của OpenAI cũng thay đổi nhu cầu của doanh nghiệp đối với trung tâm dữ liệu.

Với công nghệ này, phần lớn nhu cầu tính toán đến từ việc thực hiện các suy luận logic từng bước để trả lời truy vấn của người dùng, chứ không phải từ quá trình huấn luyện và tạo ra mô hình ban đầu. Quá trình suy luận này thường cho kết quả tốt hơn nhưng tốn nhiều thời gian hơn. Do đó, phần cứng với độ trễ thấp – thời gian dữ liệu truyền từ điểm này đến điểm khác trên mạng – trở thành yếu tố tối quan trọng. Các trung tâm dữ liệu cần nằm gần các trung tâm công nghệ lớn để giảm thiểu độ trễ truyền tải và đảm bảo có đội ngũ vận hành, bảo trì trình độ cao.

Sự thay đổi này khiến nhiều trung tâm dữ liệu xây dựng ở miền trung, miền tây và vùng nông thôn Trung Quốc – nơi điện và đất rẻ hơn – mất dần sức hút với các công ty AI. Tại Trịnh Châu, một trung tâm dữ liệu mới xây thậm chí “phát voucher tính toán miễn phí” cho các công ty công nghệ địa phương nhưng vẫn khó thu hút khách hàng.

Ngoài ra, nhiều trung tâm dữ liệu mới mọc lên trong những năm gần đây được tối ưu cho các khối lượng công việc huấn luyện trước – những phép tính lớn, liên tục trên tập dữ liệu khổng lồ – thay vì suy luận, quá trình chạy các mô hình suy luận đã huấn luyện để trả lời người dùng theo thời gian thực. Phần cứng thân thiện với suy luận khác với phần cứng truyền thống dùng cho huấn luyện AI quy mô lớn.

Các GPU như Nvidia H100 và A100 được thiết kế cho xử lý dữ liệu lớn, ưu tiên tốc độ và dung lượng bộ nhớ. Nhưng khi AI chuyển sang suy luận thời gian thực, ngành công nghiệp tìm kiếm các chip hiệu quả hơn, phản hồi nhanh hơn và tiết kiệm chi phí hơn. Chỉ một tính toán sai nhỏ trong nhu cầu hạ tầng cũng có thể khiến trung tâm dữ liệu không còn phù hợp với nhiệm vụ mà khách hàng yêu cầu.

Trong bối cảnh đó, giá thuê GPU giảm xuống mức thấp kỷ lục. Theo báo cáo gần đây từ Zhineng Yongxian, một máy chủ Nvidia H100 cấu hình tám GPU hiện chỉ thuê được 75.000 nhân dân tệ mỗi tháng, giảm từ mức cao khoảng 180.000 tệ. Một số trung tâm dữ liệu bị bỏ không, còn hơn vận hành sẽ có nguy cơ lỗ thêm, vì chi phí vận hành quá cao. Doanh thu từ việc sử dụng một phần nhỏ của trung tâm dữ liệu không đủ bù đắp chi phí điện và bảo trì.

NỖ LỰC CỦA CHÍNH PHỦ TRUNG QUỐC

Tuy nhiên, chính phủ trung ương Trung Quốc vẫn đặt trọng tâm vào việc thúc đẩy hạ tầng AI. Đầu năm 2025, Trung Quốc tổ chức một hội thảo về ngành AI, nhấn mạnh tầm quan trọng của tự lực trong công nghệ này.

Các công ty công nghệ lớn của Trung Quốc đang chú ý ưu tiên quốc gia này. Alibaba Group công bố kế hoạch đầu tư hơn 50 tỷ USD vào điện toán đám mây và hạ tầng phần cứng AI trong ba năm tới, trong khi ByteDance dự kiến chi khoảng 20 tỷ USD cho GPU và trung tâm dữ liệu.

Trong khi đó, các công ty Mỹ cũng không đứng yên. Các tập đoàn công nghệ lớn như OpenAI, Softbank và Oracle đã hợp tác trong sáng kiến Stargate, cam kết đầu tư tới 500 tỷ USD trong bốn năm tới để xây dựng trung tâm dữ liệu và hạ tầng tính toán tiên tiến.

Với cuộc cạnh tranh AI giữa hai quốc gia, các chuyên gia cho rằng Trung Quốc khó có thể giảm nỗ lực. Chuyên gia Goodrich nhận định: “Nếu AI sáng tạo là công nghệ then chốt, hạ tầng sẽ quyết định thành công. Chính phủ trung ương Trung Quốc có thể xem việc trung tâm dữ liệu không được sử dụng là cái giá phải trả để phát triển một năng lực quan trọng”.

Thanh Minh

Nguồn VnEconomy : https://vneconomy.vn/hang-loat-trung-tam-du-lieu-ai-tai-trung-quoc-bi-bo-hoang-vi-van-hanh-qua-ton-kem.htm