Nhiều loại mũ kém chất lượng dùng cho người đi mô-tô, xe máy vẫn được bày bán trên thị trường.
Tuy nhiên, một bộ phận người dân vẫn bất chấp hậu quả, khi sử dụng mũ bảo hiểm không bảo đảm chất lượng như một cách để đối phó quy định của pháp luật.
Đội mũ chỉ để đối phó
Năm 2007, quy định bắt buộc đội mũ bảo hiểm khi đi mô-tô, xe máy được áp dụng đã giúp số ca tử vong do chấn thương sọ não giảm đáng kể. Nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới khẳng định: Việc đội mũ bảo hiểm đạt chuẩn có thể giảm tới 42% nguy cơ tử vong, 69% nguy cơ chấn thương sọ não. Thực tế đó cho thấy, tác dụng rất lớn của mũ bảo hiểm trong việc bảo vệ tính mạng đối với người dân.
Tuy nhiên, những năm qua, hành vi nêu trên bị xem nhẹ đang để lại những hậu quả rất lớn đối với bản thân, gia đình và xã hội qua mỗi vụ tai nạn giao thông. Theo Thượng tá Nguyễn Văn Bình, Phó Trưởng phòng Cảnh sát giao thông Công an Thành phố Hồ Chí Minh dẫn một thống kê của Bệnh viện Nhân Dân 115: Có đến 80% số ca chấn thương sọ não cấp cứu tại bệnh viện này có liên quan việc nạn nhân sử dụng mũ giả, mũ kém chất lượng. Nhiều loại mũ làm giả kiểu dáng rất tinh vi đòi hỏi quy trình kiểm tra rất kỹ mới phát hiện được. Trong khi đó, mức phạt đối với hành vi đội mũ giả, kém chất lượng chỉ từ 400 đến 600 nghìn đồng chưa đủ sức răn đe đối với nhiều người.
Thậm chí, nhiều người đội mũ chỉ để đối phó lực lượng chức năng. Về tác hại của hành vi này, Bác sĩ Nguyễn Văn Tuấn, Trưởng khoa Ngoại thần kinh, Bệnh viện Nhân dân 115 cho rằng: Khi đội mũ không đạt chuẩn và gặp tai nạn giao thông, mũ kém chất lượng sẽ truyền lực va đập trực tiếp vào sọ, gây lún sọ, tổn thương não, có thể dẫn đến tử vong, liệt nửa người. Một chiếc mũ đạt chuẩn có thể giảm được từ 70-80% các nguy cơ biến chứng nặng. Theo Ban An toàn giao thông Thành phố Hồ Chí Minh, từ đầu năm đến nay, toàn thành phố xảy ra 1.328 vụ tai nạn giao thông (bao gồm cả vụ va chạm), làm 666 người chết, 771 người bị thương. Trong đó, các vụ tai nạn giao thông đường bộ vẫn chiếm tỷ lệ lớn với 1.326 vụ, làm 664 người chết và 771 người bị thương.
Trong số này, không ít vụ tai nạn liên quan chấn thương sọ não đã cướp đi nhiều sinh mạng. Việc sử dụng mũ bảo hiểm kém chất lượng, mũ giả đang trở nên báo động khi mà mặt hàng này đang xuất hiện tràn lan tại các sạp hàng ngoài đường phố. Trừ những cửa hàng uy tín của các thương hiệu, còn hầu hết các cửa hàng bán lẻ trên địa bàn thành phố đều trưng bày và bán các loại mũ giả, mũ kém chất lượng, mũ không phải là mũ bảo hiểm. Khi được hỏi vì sao cửa hàng vừa bán các loại mũ có thương hiệu, hợp quy, vừa bán các loại mũ kém chất lượng, một chủ cửa hàng bán mũ bảo hiểm trên đường Đỗ Xuân Hợp, phường Phước Long cho biết: Chúng tôi buộc phải bán kiểu “nửa này nửa kia” để “chiều” lòng khách hàng khi mà giá của một chiếc mũ đạt chuẩn phải từ 300 nghìn đồng trở lên, trong khi nhiều loại mũ chỉ có giá 30-40 nghìn đồng. Tương tự, thị trường mũ bảo hiểm trên mạng xã hội, sàn thương mại điện tử cũng “thượng vàng hạ cám”. Theo thống kê, trên thị trường thương mại điện tử, từ tháng 7/2024 đến 6/2025 đã có hơn 5 triệu mũ bảo hiểm được bán ra. Thậm chí, nhiều cơ sở gia công mũ với số lượng hàng trăm nghìn cái cũng liên tục tuồn ra thị trường hàng loạt loại mũ với nhiều kiểu dáng nhưng chất lượng thì không bảo đảm.
Cần chế tài nghiêm khắc hơn
Theo các chuyên gia, mũ bảo hiểm kém chất lượng đang len lỏi khắp thị trường dưới nhiều hình thức tinh vi. Ông Nguyễn Tiến Đạt, Phó Chi cục trưởng Quản lý thị trường Thành phố Hồ Chí Minh cho biết: Mũ bảo hiểm giả được gia công tinh vi, dán tem CR, in mã QR trà trộn vào trong hàng thật để qua mặt các cơ quan chức năng. Các cơ sở gia công này cũng thường nằm ở các khu vực ngoại thành, quá trình hoạt động, các cơ sở cũng “cao cổng kín tường” để tránh bị phát hiện, kiểm tra của lực lượng chức năng. Ở góc độ tâm lý người dùng, ông Nguyễn Viết Hồng, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng: Rất nhiều người dân vẫn giữ tâm lý ham rẻ, tiện lợi trước mắt mà không quan tâm lợi ích lâu dài. Đó là một thói quen rất đáng phê phán. Đối với doanh nghiệp, khi phát hiện sản phẩm của mình bị giả mạo cũng thường chọn cách im lặng cho qua, như thế càng tiếp tay cho các đối tượng gia công hàng giả, hàng kém chất lượng.
Ông Mai Văn Thuận, Tổng Giám đốc Tập đoàn Quốc tế Á Châu cho biết: “Với kinh nghiệm nhiều năm trong ngành cho thấy, chi phí thấp nhất để sản xuất một chiếc mũ bảo hiểm đạt chuẩn QCVN 02 vào khoảng 75 nghìn đồng, bao gồm: Vỏ nón, lớp xốp đều sử dụng các nguyên liệu nguyên sinh, lót nón và dây quai sử dụng nguyên liệu vải và sợi dệt tổng hợp cho nên với những sản phẩm chỉ 30-40 nghìn đồng/cái, người tiêu dùng cần hết sức cẩn trọng vì khi va đập mạnh sẽ gây ra hậu quả đối với sức khỏe, tính mạng. Khi các sản phẩm kém chất lượng tràn ngập thị trường cũng gây khó khăn cho các doanh nghiệp làm ăn chân chính”.
Ông Nguyễn Minh Đức, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam cho rằng: Để quản lý chất lượng mặt hàng này, các cơ quan chức năng cần siết chặt quản lý của các sàn, đề xuất xây dựng bộ tiêu chí hoặc nhãn xác thực cho sản phẩm đạt chuẩn. Đối với mũ bảo hiểm, cần xem đây là hàng hóa có điều kiện về quy chuẩn, công bố các thông số sản phẩm để được công nhận lưu thông ra thị trường.
Song song đó, với thị trường truyền thống, lực lượng quản lý thị trường cần tăng cường kiểm tra và xem xét công bố danh sách các cơ sở sản xuất, kinh doanh vi phạm để tăng tính răn đe. Các cơ quan chức năng cần chú trọng các giải pháp nhằm nâng cao ý thức người tiêu dùng. Việc trang bị những kiến thức nhận biết mũ đạt chuẩn qua các dấu hiệu đơn giản và ứng dụng công nghệ như mã QR để truy xuất nguồn gốc cần được thực hiện thường xuyên. Ngoài ra, cần triển khai cơ chế hợp tác chặt chẽ giữa doanh nghiệp chân chính, cơ quan quản lý và các hiệp hội, cùng một lộ trình truyền thông chính sách dài hạn để biến việc đội mũ đạt chuẩn thành văn hóa tự giác.
QUANG QUÝ