Hé lộ kế hoạch mặc cả của Mỹ với Iran: 30 tỷ USD đổi lấy chương trình hạt nhân không làm giàu

6 giờ trướcBài gốc

Các hãng truyền thông Mỹ cho hay nước này đã có đề xuất hòa bình với Iran, trong đó bao gồm gói hỗ trợ 30 tỷ USD để xây dựng chương trình hạt nhân dân sự. Ảnh: NYPost.

Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đã thảo luận về khả năng giúp Iran tiếp cận nguồn vốn 30 tỷ USD để xây dựng chương trình hạt nhân dân sự, nới lỏng trừng phạt và giải phóng hàng tỷ USD trong các tài khoản bị phong tỏa – như một phần trong nỗ lực nhằm đưa Tehran quay lại bàn đàm phán, theo bốn nguồn thạo tin.

Các bên quan trọng từ Mỹ và Trung Đông đã tiến hành đối thoại hậu trường với Iran, ngay cả khi các cuộc không kích giữa Iran và Israel diễn ra trong hai tuần qua. Các cuộc thảo luận này vẫn tiếp tục trong tuần này, sau khi đạt được thỏa thuận ngừng bắn.

Các quan chức chính quyền Trump nhấn mạnh rằng nhiều đề xuất khác nhau đã được đưa ra. Tất cả vẫn ở giai đoạn sơ bộ và có thể thay đổi, nhưng có một điểm không thể thương lượng: Iran không được phép làm giàu uranium. Tuy nhiên, ít nhất một bản dự thảo sơ bộ đưa ra nhiều ưu đãi dành cho Iran, theo hai nguồn tin tiết lộ với CNN.

Một số chi tiết trong đề xuất đã được thảo luận trong cuộc họp bí mật kéo dài hàng giờ giữa Đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff và các đối tác vùng Vịnh tại Nhà Trắng vào thứ Sáu tuần trước, một ngày trước khi Mỹ tiến hành các cuộc không kích vào Iran, hai nguồn tin cho biết.

Theo các quan chức và nguồn tin, trong số các điều khoản đang được bàn thảo (chưa từng được công bố trước đây) là khoản đầu tư ước tính từ 20 đến 30 tỷ USD vào một chương trình hạt nhân mới tại Iran – không làm giàu uranium – chỉ phục vụ mục đích năng lượng dân sự. Một quan chức khẳng định số tiền này không đến từ Mỹ, mà Mỹ kỳ vọng các đối tác Arab sẽ chi trả.

“Mỹ sẵn sàng dẫn dắt các cuộc đàm phán này”, một quan chức Mỹ nói với CNN. “Nhưng ai đó sẽ phải trả tiền để xây dựng chương trình hạt nhân, còn chúng tôi sẽ không cam kết tài trợ”.

Bức ảnh do Nhà Trắng cung cấp cho thấy Đặc phái viên Mỹ tại Trung Đông Steve Witkoff tại Phòng Tình huống ở Nhà Trắng vào ngày 21/6. Ảnh: Nhà Trắng.

Các ưu đãi khác bao gồm khả năng nới lỏng một số lệnh trừng phạt và cho phép Tehran tiếp cận khoản tiền 6 tỷ USD đang bị phong tỏa tại các ngân hàng nước ngoài.

Một ý tưởng khác được đưa ra vào tuần trước là các đồng minh vùng Vịnh có thể tài trợ để thay thế cơ sở hạt nhân Fordow – mục tiêu bị Mỹ không kích mới đây – bằng chương trình hạt nhân dân sự mới. Chưa rõ Iran có được phép sử dụng địa điểm này hay không, cũng như mức độ nghiêm túc của đề xuất này.

“Có rất nhiều ý tưởng đang được đưa ra bởi nhiều người, và một số đang cố gắng sáng tạo”, một nguồn thạo tin chia sẻ.

Một nguồn tin khác, từng tham gia 5 vòng đàm phán trước giữa Mỹ và Iran, nói rằng: “Chẳng có gì chắc chắn cả”.

Ông Witkoff nói với CNBC hôm thứ Tư rằng Mỹ đang theo đuổi một “thỏa thuận hòa bình toàn diện”, và một quan chức trong chính quyền nhấn mạnh các đề xuất đều nhằm mục tiêu ngăn Iran phát triển vũ khí hạt nhân.

Mỹ chấp nhận Iran sở hữu chương trình hạt nhân dân sự, nhưng không được phép làm giàu uranium. Thay vào đó, Mỹ đề xuất Iran có thể nhập khẩu uranium đã được làm giàu từ nước ngoài. Ông Witkoff so sánh chương trình này với mô hình của Các Tiểu Vương quốc Arab Thống nhất (UAE).

“Giờ vấn đề là: Làm thế nào để xây dựng một chương trình hạt nhân dân sự tốt hơn, nhưng không làm giàu uranium?”, ông nói với CNBC.

Chính quyền Trump có thể sẽ trình bày bản đề xuất chính thức với Iran trong thời gian tới. Tổng thống Trump hôm thứ Tư nói rằng Mỹ và Iran sẽ gặp nhau vào tuần sau, mặc dù người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran Esmail Baghaei nói ông chưa được thông báo, và các bên liên quan vẫn đang hoàn thiện chi tiết.

Dù hoạt động ngoại giao đang được ông Witkoff thúc đẩy một cách âm thầm, ông Trump tuần này lại tỏ ra dửng dưng khi nói về thỏa thuận hạt nhân. “Tôi không quan tâm có ký thỏa thuận hay không”, ông nói hôm thứ Tư.

Dù vậy, nhiều cố vấn tin rằng một thỏa thuận dài hạn là cần thiết để đảm bảo lệnh ngừng bắn được duy trì.

Các điều khoản trong cuộc họp bí mật của ông Witkoff tiếp tục được thảo luận qua các kênh trung gian khu vực, chủ yếu là Qatar, nước đã đóng vai trò then chốt trong việc môi giới thỏa thuận ngừng bắn giữa Iran và Israel tuần này.

Trong khung hình được chụp từ video này, tên lửa và hệ thống phòng không chiếu sáng bầu trời đêm ở Doha sau khi Iran phát động một cuộc tấn công vào Căn cứ Không quân Al Udeid vào ngày 23/6. Ảnh: Getty.

Kỳ vọng sau đòn không kích: Thỏa thuận sẽ đến gần hơn

Chính quyền Trump kỳ vọng các cuộc không kích vừa qua sẽ khiến Iran chấp nhận điều kiện của Mỹ và từ bỏ chương trình vũ khí hạt nhân.

Tuy nhiên, giới chuyên gia Iran cho rằng những diễn biến gần đây có thể khiến Tehran quyết định rằng họ càng cần vũ khí hạt nhân để tự vệ.

Đầu tuần này, quốc hội Iran đã thông qua luật chấm dứt hợp tác với Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), cho thấy họ muốn giấu giếm hơn nữa chương trình hạt nhân.

Trước chiến dịch quân sự của Israel khoảng hai tuần, Mỹ và Iran đã tổ chức 5 vòng đàm phán. Mỹ đã trình bản đề xuất cho Tehran, và vòng đàm phán thứ 6 dự kiến tổ chức tại Oman, nhưng bị hủy vì Israel tấn công.

Ngay trước cuộc không kích hôm 21/6 vào ba cơ sở hạt nhân của Iran, chính quyền Trump đã gửi thông điệp qua trung gian: các đòn tấn công sẽ có giới hạn, nhưng điều kiện đàm phán của Mỹ rất rõ ràng, đó là không được làm giàu uranium.

Hình ảnh vệ tinh ngày 24 /6 cho thấy thiệt hại tại cơ sở làm giàu Fordow sau cuộc tấn công của Mỹ vào ngày 22/6. Ảnh: Maxar Technologies.

Tổng thống Trump tỏ ra thận trọng. “Có thể chúng tôi sẽ ký một thỏa thuận, có thể không. Tôi không chắc”, ông nói tại hội nghị NATO. “Có thể họ chỉ cần ra tuyên bố rằng họ sẽ không theo đuổi vũ khí hạt nhân, có lẽ chúng tôi sẽ yêu cầu điều đó”.

Ngoại trưởng Mỹ kiêm cố vấn an ninh quốc gia Marco Rubio cho biết thỏa thuận chỉ khả thi nếu Iran sẵn sàng đàm phán trực tiếp với Mỹ, không qua trung gian.

“Chúng tôi luôn mong có quan hệ hòa bình với mọi quốc gia. Nhưng điều đó sẽ phụ thuộc vào Iran có sẵn sàng đàm phán trực tiếp với Mỹ hay không”, ông nói tại The Hague.

Ông Witkoff cho biết có “dấu hiệu” khả quan. “Chúng tôi đang đối thoại với Iran. Có nhiều bên trung gian đang liên hệ với chúng tôi,” ông nói. “Tôi nghĩ họ đã sẵn sàng”.

Huyền Chi

Nguồn VietTimes : https://viettimes.vn/he-lo-ke-hoach-mac-ca-cua-my-voi-iran-30-ty-usd-doi-lay-chuong-trinh-hat-nhan-khong-lam-giau-post186972.html