Hệ thống cảnh báo sớm giúp ngăn chặn thảm họa sóng thần như thế nào?

6 giờ trướcBài gốc

Giá trị của hệ thống cảnh báo sớm

Theo The Conversation, trong vụ động đất mạnh tới 8,8 độ richter tại bán đảo Kamchatka của Nga cuối tháng 7 vừa qua, hàng triệu người dân đã kịp thời được sơ tán lên khu vực an toàn. Một trong những lý do là nhờ các hệ thống cảnh báo sớm.

Truyền hình Nhật Bản phát tin cảnh báo sóng thần sau trận động đất mạnh tại Nga. Ảnh: AFP.

Hệ thống cảnh báo sớm đầu tiên ở Thái Bình Dương được đặt tại Hawaii năm 1948, sau thảm họa sóng thần xảy ra hai năm trước đó do trận động đất 8,6 độ ở quần đảo Aleutian cướp đi sinh mạng của 146 người tại Hawaii.

Kể từ năm 1948, độ chính xác và tốc độ phản hồi của hệ thống cảnh báo sóng thần đã được cải thiện đáng kể.

Sóng thần xuất phát từ sự dịch chuyển khối lượng lớn dưới đáy biển do động đất, sạt lở hoặc phun trào núi lửa. Năng lượng này tạo ra sóng lan truyền dưới đáy biển sâu khác với sóng do gió hoặc bão gây ra gần mặt nước.

Khi sóng tiếp cận bờ, độ cao sóng tăng lên và địa hình đáy biển có thể tạo ra hiện tượng giao thoa phức tạp, dồn năng lượng sóng theo dòng chảy.

Việc lập bản đồ đáy biển toàn cầu do nhà địa chất học người Mỹ Marie Tharpe tiên phong trong giai đoạn 1957 - 1978, góp phần giúp thiết lập lý thuyết kiến tạo mảng hiện đại và cải thiện mô hình vật lý dự báo đường đi của sóng thần.

Bên cạnh đó, các trạm quan trắc đáy biển được thiết lập đã cung cấp dữ liệu về áp suất đáy biển (liên quan độ cao sóng) và những mạng lưới vệ tinh hiện nay có thể theo dõi độ cao sóng trên toàn cầu thông qua tín hiệu radar từ không gian.

Một yếu tố quan trọng khác giúp dự báo phạm vi sóng thần là hệ thống mạng lưới các trạm địa chấn tiêu chuẩn toàn cầu được thiết lập năm 1963, giúp định vị và ước tính chính xác hơn vị trí, cường độ của các trận động đất.

Đến năm 1978, mạng lưới này được thay bằng mạng lưới kỹ thuật số băng thông rộng toàn cầu, cho phép tính toán chi tiết nhanh chóng hơn về kích thước, vùng đứt gãy và hướng của nguồn động đất trong không gian ba chiều. Hệ thống còn giúp dự báo thời gian sóng cập bờ, biên độ sóng tại bờ biển và độ cao sóng tại các khu vực sâu trong đất liền mà sóng có thể xâm nhập.

Các hệ thống cảnh báo sớm hiện tại là thành quả của nhiều thập kỷ hợp tác nghiên cứu toàn cầu và chính sách dữ liệu mở.

Hiện có 46 quốc gia đóng góp dữ liệu cho Hệ thống cảnh báo Thái Bình Dương, sử dụng những mô hình vật lý và thống kê để ước tính độ cao sóng thần.

Các nhà khoa học cũng cải tiến phương pháp dự báo, gần đây còn ứng dụng các thuật toán trí tuệ nhân tạo (AI) nhằm nâng cao độ chính xác và rút ngắn thời gian phản hồi.

Với sự tiên phong của Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS), việc chia sẻ dữ liệu nhanh đã trở thành thông lệ để ước tính thông số địa chấn và công bố cho công chúng chỉ vài phút sau khi đứt gãy dừng lại và tiếp tục cập nhật khi có thêm dữ liệu.

Vẫn tiềm ẩn nhiều bất định

Tuy nhiên, việc dự báo độ cao sóng vẫn tiềm ẩn nhiều bất định, khác nhau theo từng nơi, có thể cao hoặc thấp hơn dự kiến.

Các hệ thống cảnh báo sớm cũng dựa vào khả năng truyền thông nhanh chóng tới công chúng thông qua tin nhắn di động, phối hợp liên ngành xuyên quốc gia, hướng dẫn rõ ràng, kế hoạch sơ tán và hoạt động diễn tập, thử nghiệm cảnh báo.

Một trường mầm non tại Nga bị sập tường vì sức mạnh trận động đất. Ảnh: Reuters.

Dù sóng thần chậm lại khi tiếp cận bờ, chỉ còn tốc độ tương đương xe hơi, nhưng vẫn đòi hỏi chính quyền địa phương, người dân hành động nhanh và bình tĩnh.

Tính hiệu quả của cảnh báo cũng đồng nghĩa với việc phải chấp nhận một số bất tiện từ những báo động sai khi sóng thực tế nhỏ hơn dự báo do sai số là điều không thể tránh khỏi.

Chính vì thế, các nhà chức trách có xu hướng chọn phương án thận trọng. Chẳng hạn, khi xảy ra động đất tại Nga và cảnh báo sóng thần tại Nga, Nhật, Mỹ, các nhà máy điện hạt nhân dọc bờ biển phía Đông Nhật Bản đã được yêu cầu ngừng hoạt động ngày 30/7.

Đến nay, có thể nói hệ thống cảnh báo sớm Thái Bình Dương kết hợp với mức độ sẵn sàng và hành động hiệu quả của các đơn vị chức năng đã phát huy tác dụng, góp phần giảm đáng kể số thương vong có thể đã xảy ra.

Trang Trần

Nguồn Xây Dựng : https://baoxaydung.vn/he-thong-canh-bao-som-giup-ngan-chan-tham-hoa-song-than-nhu-the-nao-192250802132520361.htm