Huy động nguồn lực xây dựng nông thôn mới: Cơ chế thông, dòng vốn chảy

16 giờ trướcBài gốc

Nhờ nguồn “vốn mồi” của Nhà nước, Hợp tác xã Rau sạch Yên Dũng đã huy động vốn từ hội viên và doanh nghiệp đối tác tài trợ để đầu tư hệ thống nhà màng, hiện hợp tác xã đang cung cấp hàng trăm tấn rau sạch mỗi năm cho các chuỗi siêu thị.

Cơ chế tài chính linh hoạt, minh bạch

Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025 đặt mục tiêu huy động tổng nguồn lực khoảng 2,5 triệu tỷ đồng. Trong đó, nguồn vốn từ xã hội hóa – bao gồm đóng góp của người dân, doanh nghiệp, hợp tác xã và các tổ chức xã hội – chiếm tỷ lệ đáng kể 22%, tương đương hơn 550.000 tỷ đồng. Đây không phải con số ngẫu nhiên mà là kết quả của chiến lược đa dạng hóa nguồn lực, giảm áp lực lên ngân sách nhà nước.

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường), đến hết năm 2024, cả nước đã huy động được hơn 400.000 tỷ đồng từ xã hội hóa, vượt 15% kế hoạch giai đoạn. Điển hình, tại Đồng bằng sông Cửu Long, người dân tự nguyện hiến hơn 12 triệu m² đất để làm đường giao thông nông thôn; tại Tây Nguyên, các doanh nghiệp cà phê lớn đóng góp hàng trăm tỷ đồng xây dựng hệ thống thủy lợi nhỏ.

Cơ cấu này thể hiện sự chuyển dịch rõ rệt từ mô hình “Nhà nước bao cấp” sang “Nhà nước và nhân dân cùng làm”. Nếu giai đoạn 2016-2020, tỷ lệ xã hội hóa chỉ đạt 18%, thì con số 22% hiện nay phản ánh niềm tin của cộng đồng vào hiệu quả chương trình. Đặc biệt, nguồn lực từ doanh nghiệp chiếm tới 45% trong tổng xã hội hóa, cho thấy khu vực tư nhân không chỉ nhìn thấy cơ hội kinh doanh mà còn trách nhiệm với quê hương. Đây là những con số minh chứng cho bước chuyển quan trọng trong tư duy phát triển từ Nhà nước “làm thay” sang Nhà nước “kiến tạo”, hỗ trợ và khuyến khích toàn xã hội cùng tham gia.

Để đạt được mục tiêu trên, ngành Tài chính đã đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng cơ chế tài chính linh hoạt, minh bạch và khuyến khích đầu tư vào khu vực nông thôn. Cụ thể, ngành Tài chính đã phối hợp với các bộ, ngành xây dựng và triển khai nhiều chính sách ưu đãi cụ thể để khơi thông nguồn lực xã hội. Các doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn được hưởng ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế sử dụng đất, giảm phí hạ tầng, cũng như được hỗ trợ tiếp cận tín dụng ưu đãi.

Bên canh đó, nhiều địa phương chủ động ban hành cơ chế “một cửa”, tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp tiếp cận đất đai, thủ tục đầu tư. Các chính sách khuyến khích phát triển hợp tác xã, liên kết sản xuất – tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi giá trị đã mở ra cơ hội cho khu vực kinh tế tập thể.

Một số tỉnh còn áp dụng mô hình “đồng hành cùng doanh nghiệp” trong xây dựng nông thôn mới.Chính quyền cam kết hỗ trợ hạ tầng, thủ tục, còn doanh nghiệp đảm nhận phần đầu tư sản xuất, tạo việc làm và tiêu thụ sản phẩm cho nông dân. Những chính sách này không chỉ giúp dòng vốn tư nhân “chảy” về nông thôn mà còn tạo niềm tin, động lực để cộng đồng doanh nghiệp gắn bó lâu dài với quê hương.

Thực tế cho thấy, khi người dân và doanh nghiệp cùng tham gia, hiệu quả sử dụng vốn tăng lên rõ rệt. Ở nhiều địa phương, chỉ với một phần hỗ trợ nhỏ từ ngân sách, cộng đồng đã tự nguyện đóng góp thêm gấp nhiều lần để xây dựng hạ tầng, chỉnh trang cảnh quan, phát triển sản xuất. Mô hình “Nhà nước và nhân dân cùng làm” đang được cụ thể hóa bằng nhiều cách thức sáng tạo, người dân góp công, góp đất, doanh nghiệp hỗ trợ vật liệu, hoặc đầu tư trực tiếp vào các mô hình sản xuất nông nghiệp công nghệ cao.

Điển hình như tại Bắc Giang (nay là Bắc Ninh), Hợp tác xã Rau sạch Yên Dũng là điển hình trong việc huy động vốn từ hội viên để đầu tư hệ thống nhà màng hiện đại, với lưới cắt nắng, quạt thông gió, rèm chắn gió, hệ thống tưới nhỏ giọt và bón phân tự động theo công nghệ Israel.. Với sự hỗ trợ ban đầu từ ngân sách địa phương chỉ chiếm 20%, phần lớn kinh phí còn lại do xã viên đóng góp và doanh nghiệp đối tác tài trợ. Hiện nay, hợp tác xã cung cấp hàng trăm tấn rau sạch mỗi năm cho các chuỗi siêu thị, trường học, bệnh viện, tạo việc làm ổn định cho hàng chục lao động nông thôn.

Ở miền Trung, nhiều doanh nghiệp OCOP (Chương trình Mỗi xã một sản phẩm) đã trở thành hạt nhân kinh tế nông thôn. Chẳng hạn, Công ty TNHH Nông sản Dũng Hà (Quảng Nam) đầu tư chế biến tinh bột nghệ, sản phẩm được xếp hạng 4 sao OCOP. Doanh nghiệp không chỉ tạo việc làm cho người dân mà còn giúp nông dân chuyển đổi cây trồng hiệu quả, tăng thu nhập gấp 2–3 lần so với trước.

Kiến tạo, dẫn dắt và kết nối nguồn lực

Trong thời gian tới, để huy động nguồn lực xã hội hiệu quả hơn, các chuyên gia nhấn mạnh ngành Tài chính cần phát huy vai trò trung tâm trong kiến tạo, dẫn dắt và kết nối nguồn lực. Theo đó, không chỉ làm nhiệm vụ “cầm cân nảy mực” trong quản lý ngân sách, ngành Tài chính còn giữ vai trò nhạc trưởng trong việc kết nối, dẫn dắt các nguồn lực xã hội. Thông qua cơ chế phân cấp, phân bổ vốn hợp lý, ngành giúp địa phương chủ động hơn trong việc lựa chọn công trình ưu tiên, tạo động lực phát triển nội sinh. Đồng thời, ngành Tài chính cũng cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý vốn đầu tư công, đảm bảo dòng tiền được sử dụng minh bạch, đúng mục đích, hiệu quả. Việc hoàn thiện thể chế tài chính nông thôn được coi là chìa khóa để hiện thực hóa mục tiêu đến năm 2025, Việt Nam có ít nhất 80% số xã đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó nhiều xã đạt chuẩn nâng cao, kiểu mẫu.

Song song đó, ngành Tài chính và các địa phương cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách theo hướng, đa dạng hóa hình thức huy động vốn: ngoài đóng góp bằng tiền, cần khuyến khích người dân, tổ chức tham gia bằng đất đai, công lao động, trí tuệ, sáng kiến. Đồng thời, tăng cường minh bạch tài chính, công khai kế hoạch, nguồn vốn, kết quả đầu tư để tạo niềm tin và khuyến khích sự tham gia tự nguyện của cộng đồng.

Bên cạnh đẩy mạnh xã hội hóa dịch vụ công ở nông thôn, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực giáo dục, y tế, môi trường, văn hóa, thể thao, cần xây dựng cơ chế tín dụng nông thôn linh hoạt thông qua việc mở rộng các quỹ bảo lãnh tín dụng, hỗ trợ hợp tác xã và doanh nghiệp nhỏ dễ dàng vay vốn. Đặc biệt, cần có chính sách tôn vinh, nhân rộng điển hình tiên tiến: khen thưởng các cá nhân, tổ chức có đóng góp tích cực, tạo sức lan tỏa trong cộng đồng.

Hồng Hải

Nguồn TCDN : https://taichinhdoanhnghiep.net.vn/huy-dong-nguon-luc-xay-dung-nong-thon-moi-co-che-thong-dong-von-chay-d62390.html