Huy động vốn hạ tầng: Trái phiếu trở thành trụ cột mới

10 giờ trướcBài gốc

Huy động vốn hạ tầng: Trái phiếu trở thành trụ cột mới. Ảnh minh họa:TTXVN

Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển hạ tầng lớn nhất từ trước đến nay, với nhu cầu vốn ước tính hàng trăm tỷ USD trong 5 năm tới cho cao tốc, đường sắt tốc độ cao, năng lượng, viễn thông và đô thị. Ngân sách nhà nước khó đáp ứng toàn bộ nhu cầu, trong khi tín dụng ngân hàng bị giới hạn bởi các chuẩn an toàn. Trong bối cảnh đó, trái phiếu doanh nghiệp, đặc biệt là trái phiếu hạ tầng nổi lên như kênh vốn quan trọng, giúp dẫn vốn dài hạn cho nền kinh tế.

Khoảng trống vốn và vai trò trụ cột của trái phiếu

Công ty cổ phần Xếp hạng Tín nhiệm Đầu tư Việt Nam (VIS Rating) ước tính đến năm 2030, Việt Nam cần khoảng 245 tỷ USD cho cao tốc, đường sắt, năng lượng tái tạo và hạ tầng truyền tải. Nhưng nguồn vốn đầu tư công chỉ có thể đáp ứng khoảng 70% nhu cầu, trong khi hệ thống ngân hàng kênh tài trợ chủ lực đang gặp giới hạn rõ rệt. Áp lực kỳ hạn khiến ngân hàng khó theo đuổi các khoản vay dài 15 - 20 năm; chuẩn Basel III (bộ quy định quốc tế về an toàn vốn ngân hàng, yêu cầu ngân hàng duy trì vốn tự có cao hơn để giảm rủi ro) khiến tín dụng dự án ngày càng “đắt” về vốn tự có và rủi ro xây dựng luôn cao trong giai đoạn đầu.

Giám đốc, chuyên gia cao cấp VIS Rating, ông Dương Đức Hiếu cho biết, tín dụng ngân hàng từng là nguồn lực then chốt tài trợ cho các dự án hạ tầng. Tuy nhiên, 3 năm trở lại đây, dư nợ cho vay giao thông giảm trung bình 10% mỗi năm, phản ánh xu hướng thắt chặt tuân thủ các chỉ tiêu an toàn vốn, đặc biệt là hạn chế dùng vốn ngắn hạn cho vay trung - dài hạn. Khi dư địa cấp vốn bị thu hẹp, ngân hàng không thể tiếp tục “gánh” phần lớn nguồn lực cho các dự án có thời gian thu hồi kéo dài hàng chục năm.

Ngân sách nhà nước vẫn giữ vai trò trụ cột nhưng không còn khả năng bao cấp toàn bộ nhu cầu đầu tư. Nguồn ODA (nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức từ các quốc gia phát triển hoặc tổ chức quốc tế dành cho các nước đang phát triển hoặc kém phát triển) từng đóng vai trò quan trọng giai đoạn đầu đổi mới cũng suy giảm đáng kể. Trong khi đó, mục tiêu tăng trưởng GDP cao và yêu cầu phát triển hạ tầng hiện đại đòi hỏi một cấu trúc vốn dài hạn đa dạng, ổn định hơn.

Trong bối cảnh đó, trái phiếu hạ tầng được đánh giá là “trụ cột mới” bên cạnh ngân sách và tín dụng ngân hàng. Việc hoàn thiện khung pháp lý sau giai đoạn biến động 2021 - 2022 đã tạo nền tảng minh bạch hơn, giảm rủi ro hệ thống và củng cố niềm tin nhà đầu tư, đây là điều kiện quan trọng để kênh trái phiếu quay lại vai trò dẫn vốn dài hạn.

Mô hình phổ biến trên thế giới, đặc biệt tại các dự án năng lượng và giao thông là sử dụng vốn vay ngân hàng ở giai đoạn đầu, khi rủi ro xây dựng và chi phí đầu tư lớn và chuyển sang phát hành trái phiếu dài hạn sau khi dự án đi vào vận hành ổn định.

Tại Việt Nam, nhu cầu đầu tư trái phiếu hạ tầng được đánh giá là rất lớn. Tổng giá trị tài sản của các quỹ trái phiếu đã tăng gấp đôi so với đáy khủng hoảng 2023. Tuy nhiên, nhiều đơn vị quản lý quỹ cho biết họ không có đủ “hàng hóa” để mua, khi phần lớn danh mục vẫn phải đặt vào trái phiếu ngân hàng hoặc chứng chỉ tiền gửi.

Bên cạnh đó, nhóm bảo hiểm nhân thọ, quỹ hưu trí, nhà đầu tư tổ chức - vốn sở hữu nguồn vốn dài hạn 15 - 20 năm cũng đang thiếu sản phẩm phù hợp. Bộ Tài chính gần đây đã đề xuất cho phép khối bảo hiểm được mua trái phiếu tái cấp vốn, tái cơ cấu nợ, mở ra không gian lớn cho thị trường trong tương lai.

“Cầu tiềm năng cho trái phiếu hạ tầng rất lớn. Khi chính sách mới được kích hoạt, thị trường sẽ tăng tốc mạnh mẽ”, ông Hiếu kỳ vọng.

Thị trường trái phiếu đang bước vào giai đoạn tái cấu trúc toàn diện. Các yêu cầu mới như xếp hạng tín nhiệm, minh bạch hồ sơ, kiểm toán chặt chẽ đã giúp: Giảm rủi ro hệ thống; tăng niềm tin nhà đầu tư; hướng dòng vốn trở lại các dự án có chất lượng và dòng tiền tốt.

Các chuyên gia nhận định, trái phiếu hạ tầng sẽ nổi lên như mũi nhọn, khi các dự án bất động sản, lĩnh vực từng chiếm tỷ trọng lớn đang bị siết lại, trong khi các lĩnh vực thương mại dịch vụ và hạ tầng lại cần vốn dài hạn mà ngân hàng khó đáp ứng. Trên cơ sở này, việc hình thành quỹ đầu tư trái phiếu hạ tầng được xem là bước đi cần thiết để huy động dòng vốn xã hội hóa cho các dự án quốc gia.

Quỹ này dự kiến là quỹ đóng, phát hành chứng chỉ niêm yết, giúp nhà đầu tư giao dịch linh hoạt nhưng vẫn duy trì quy mô vốn ổn định. Tối thiểu 65% giá trị tài sản ròng (NAV) của quỹ sẽ được đầu tư vào trái phiếu hạ tầng, trái phiếu Chính phủ hoặc các khoản tiền gửi an toàn.

Thống kê trong 10 tháng năm 2025 cho thấy, tổng giá trị trái phiếu doanh nghiệp phát hành đạt 482.000 tỷ đồng, nhưng 69% thuộc về ngân hàng, trong khi hạ tầng và bất động sản chỉ chiếm 23%, phản ánh rõ sự mất cân đối giữa nhu cầu vốn hạ tầng và thực tế huy động. Việc ra mắt quỹ trái phiếu hạ tầng được kỳ vọng sẽ điều tiết lại dòng vốn này, hướng nguồn lực vào các dự án trọng điểm và đáp ứng nhu cầu đầu tư dài hạn.

Yêu cầu giám sát và thẩm định chặt chẽ

Dù tiềm năng rất lớn, trái phiếu hạ tầng không đồng nghĩa với “an toàn tuyệt đối”. Luật sư Lê Thị Nhung, Giám đốc Công ty Luật TNHH L&A Legal Experts (thuộc Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội) nhận định, rủi ro chủ yếu tập trung vào chất lượng dự án, tiến độ thực hiện, phương án tài chính và khả năng đảm bảo dòng tiền.

Nhu cầu đầu tư trái phiếu được đánh giá luôn hiện hữu ở mức cao. Ảnh minh họa: Bnews/vnanet.vn

Để giảm thiểu rủi ro, bà Nhung đề xuất xây dựng bộ tiêu chí thẩm định độc lập và minh bạch, lập báo cáo rủi ro riêng cho từng dự án, công bố thông tin thường xuyên về tiến độ, thay đổi tổng mức đầu tư và việc sử dụng vốn, đồng thời áp dụng xếp hạng tín nhiệm bắt buộc đối với các đợt phát hành lớn. Nếu được thiết kế đúng, cơ chế này sẽ giúp nhà đầu tư cá nhân tiếp cận trái phiếu hạ tầng một cách an toàn hơn, đồng thời tạo cơ sở cho việc phát triển bền vững các dự án hạ tầng dài hạn.

Nếu được thiết kế hợp lý, quỹ trái phiếu hạ tầng có thể trở thành “bộ lọc” chuyên nghiệp, giúp nhà đầu tư cá nhân tiếp cận các sản phẩm dài hạn với mức rủi ro được kiểm soát.

Trong bối cảnh ngân hàng bị giới hạn khả năng cấp vốn dài hạn, ngân sách không thể mở rộng vô hạn và hàng loạt dự án hạ tầng quy mô hàng chục tỷ USD chuẩn bị triển khai, việc hình thành một thị trường trái phiếu hạ tầng chuyên biệt trở nên cấp thiết.

Một hệ sinh thái đầy đủ, bao gồm quỹ trái phiếu hạ tầng, xếp hạng tín nhiệm, cơ chế bảo lãnh và minh bạch thông tin sẽ giúp: Giảm rủi ro hệ thống; tăng tốc độ huy động vốn; thu hút dòng vốn; bổ sung trụ cột vốn dài hạn cho chiến lược phát triển quốc gia.

Với nhu cầu đầu tư hàng trăm tỷ USD đến năm 2030, Việt Nam không thể chỉ dựa vào ngân sách và tín dụng ngân hàng. Sự nổi lên của trái phiếu hạ tầng hứa hẹn tạo bước chuyển mới cho thị trường vốn, góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển hạ tầng hiện đại và tăng trưởng kinh tế bền vững.

Văn Giáp/Bnews/vnanet.vn

Nguồn Bnews : https://bnews.vn/huy-dong-von-ha-tang-trai-phieu-tro-thanh-tru-cot-moi/397676.html