Indonesia trong vòng xoáy bất ổn: Gốc rễ, tác động và hệ lụy khu vực

5 giờ trướcBài gốc

Bùng nổ từ một vụ việc đơn lẻ

Ngòi nổ trực tiếp cho làn sóng biểu tình bắt đầu từ một vụ tai nạn bi thảm vào ngày 28/8, khi Affan Kurniawan - một tài xế giao hàng 21 tuổi - bị xe bọc thép của đơn vị cảnh sát đặc nhiệm Brimob cán chết trong lúc đi ngang qua khu vực biểu tình. Hình ảnh từ video lan truyền trên mạng xã hội cho thấy xe đã cán qua người Affan một lần nữa trong lúc bỏ chạy, khiến dư luận vô cùng phẫn nộ.

Cảnh sát đi giữa làn hơi cay trong một cuộc biểu tình ở Surabaya, Đông Java, hôm 30/8.

Tuy nhiên, cái chết của Affan không phải là nguyên nhân duy nhất. Trước đó, dư luận đã sục sôi khi phát hiện các nghị sĩ được nhận khoản trợ cấp nhà ở lên tới 3.000 USD mỗi tháng - cao gấp nhiều lần mức lương tối thiểu ở nhiều khu vực. Những bình luận coi thường công chúng của một số chính trị gia, như “vẫn chưa đủ sống”, chỉ làm tăng thêm sự giận dữ của người dân.

Từ Jakarta, các cuộc biểu tình nhanh chóng lan sang các thành phố khác như Makassar, Surabaya và Bandung. Các đám đông phẫn nộ đã đốt phá trụ sở cảnh sát, các cơ quan chính phủ, thậm chí cướp bóc nhà riêng của các quan chức.

Tại Makassar, ba công chức thiệt mạng khi tòa nhà hội đồng thành phố bị phóng hỏa. Một người đàn ông bị đánh chết vì nghi là “tay trong” cung cấp thông tin cho lực lượng an ninh. Tại Surabaya - thành phố lớn thứ hai cả nước - Văn phòng Phó Thống đốc Đông Java và nhiều đồn cảnh sát cũng bị phóng hỏa.

Phản ứng của lực lượng an ninh cũng bị đặt dấu hỏi. Một số binh sĩ thủy quân lục chiến - lực lượng nổi tiếng kiềm chế từ sau năm 1998 - đứng yên quan sát thay vì can thiệp. Nhiều người dân cho rằng quân đội ngầm ủng hộ người biểu tình, trong khi cảnh sát đóng vai "kẻ ác".

Các nhà phân tích chính trị và xã hội đều đồng thuận rằng cơn giận dữ này xuất phát từ nhiều yếu tố chồng chéo như tham nhũng hệ thống, trong đó quốc hội Indonesia và giới chính trị gia từ lâu bị coi là xa rời thực tế, đặc quyền đặc lợi, không đại diện cho nguyện vọng người dân. Tình trạng bổ nhiệm thân hữu, lãng phí ngân sách, tham nhũng và thiếu minh bạch đã làm mất lòng tin trầm trọng.

Yếu tố thứ hai là tình trạng kinh tế yếu kém. Dù thống kê chính thức cho thấy GDP tăng trưởng 5,12% trong quý II/2025, song người dân lại cảm nhận một nền kinh tế khó khăn. Chi tiêu hộ gia đình giảm, tầng lớp trung lưu thu hẹp, thất nghiệp gia tăng. Việc chính phủ ưu tiên các chương trình đắt đỏ như bữa ăn miễn phí học đường khiến các lĩnh vực thiết yếu như giáo dục, y tế, cơ sở hạ tầng bị cắt giảm, đẩy gánh nặng thuế lên vai dân chúng.

Yếu tố thứ ba là vai trò của lực lượng an ninh. Cảnh sát Indonesia bị đánh giá là một trong những cơ quan ít được tin tưởng nhất, thường xuyên dính bê bối về bạo lực, tham nhũng và lạm quyền. Vụ Affan chết dưới bánh xe cảnh sát được xem là biểu tượng cho sự tàn bạo và thờ ơ của chính quyền trước nỗi khổ dân thường.

Bên cạnh đó là cảm giác bất công lan rộng. Sự bất bình đẳng giữa giới chính trị giàu có và người dân chật vật mưu sinh ngày càng lớn. Những phát ngôn như “phụ cấp chưa đủ sống” hay việc miễn thuế cho nghị sĩ đã tạo ra một sự phẫn nộ tập thể.

Trước áp lực dư luận, Tổng thống Prabowo Subianto đã có những động thái vừa mềm mỏng, vừa cứng rắn: Ngày 29/8, ông tới thăm gia đình nạn nhân Affan và cam kết hỗ trợ. Ngày 31/8, ông công bố các chính sách nhượng bộ: Bãi bỏ phụ cấp nhà ở cho nghị sĩ, đình chỉ một số chính trị gia phát ngôn gây phẫn nộ, hứa tổ chức đối thoại với các tổ chức xã hội. Đồng thời, ông cảnh báo sẽ xử lý mạnh tay “các thế lực đứng sau biểu tình”, ám chỉ có thể là “bàn tay nước ngoài” hoặc phe đối lập trong nước. Dù vậy, nhiều chuyên gia cho rằng các nhượng bộ này là "quá ít, quá muộn". Nhà nghiên cứu Yohanes Sulaiman nhận định: "Chúng không giải quyết được gốc rễ của vấn đề - một bộ máy công quyền tham nhũng, bộ máy hành chính cồng kềnh và chi tiêu ngân sách lãng phí".

Ai đứng sau làn sóng biểu tình?

Một câu hỏi lớn đặt ra: Liệu có thế lực nào kích động biểu tình để phục vụ mục tiêu chính trị? Tổng thống Prabowo và một số nhân vật thân cận cho rằng có "bàn tay ngầm" thao túng phong trào. Một số thuyết âm mưu cho rằng đây là chiêu bài của ông Prabowo nhằm làm suy yếu cựu Tổng thống Joko Widodo - người vẫn duy trì ảnh hưởng lớn trong Quốc hội và được cho là hậu thuẫn lực lượng cảnh sát. Ngược lại, ông Prabowo được quân đội ủng hộ, và có thể đang lợi dụng tình hình để tái định hình lại vị thế của quân đội trong bộ máy nhà nước, thậm chí cân nhắc tái hợp nhất cảnh sát vào quân đội như dưới thời Suharto.

Những người biểu tình giật đổ hàng rào văn phòng Hội đồng tỉnh Tây Nusa Tenggara ở Mataram, trên đảo Lombok, hôm 30/8.

Tuy nhiên, hầu hết các nhà quan sát độc lập đều cho rằng phong trào biểu tình lần này mang tính tự phát, không có lực lượng trung tâm lãnh đạo rõ ràng. Các hội sinh viên khởi xướng ban đầu, nhưng làn sóng phản ứng của dân chúng - đặc biệt là tầng lớp lao động và trung lưu - đã vượt ra khỏi mọi khuôn khổ truyền thống.

Nhiều người Indonesia lớn tuổi không thể không liên tưởng tình hình hiện nay đến biến cố năm 1998 - thời điểm chế độ Suharto bị lật đổ sau 3 thập kỷ cầm quyền. Khi đó, ông Prabowo Subianto từng bị cáo buộc thao túng các cuộc biểu tình và bị loại khỏi quân đội.

Tuy nhiên, khác biệt lớn nhất là hiện nay Indonesia là một nền dân chủ hiến định. Nhưng liệu cơ chế dân chủ có đủ sức chịu đựng áp lực đến từ khủng hoảng chính trị, kinh tế và bất mãn xã hội sâu rộng hay không?

Ảnh hưởng đến ASEAN

Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đã dựa vào sự ổn định nội bộ của các quốc gia thành viên để đạt được sự thống nhất khu vực, và Indonesia, quốc gia lớn nhất và đông dân nhất của khối, đã đóng vai trò là nhân tố duy trì ổn định chính. Tuy nhiên, những bất ổn nội bộ gần đây của Indonesia đã đặt ra câu hỏi về khả năng duy trì vai trò then chốt này.

Cuộc khủng hoảng hiện nay đang đe dọa vị thế của ASEAN với tư cách là trung tâm kinh tế của Đông Nam Á. Là nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á, Indonesia là động lực tăng trưởng quan trọng của khu vực và là điểm đến hấp dẫn đối với đầu tư nước ngoài. Sự ổn định nội bộ của một quốc gia đóng vai trò là chỉ số quan trọng, giúp các nhà đầu tư toàn cầu xác định liệu họ có thể hoạt động trong một môi trường kinh doanh ổn định hay không. Sự xuất hiện của các cuộc bạo loạn dân sự mới sẽ gây ra tình trạng rút vốn, gây tổn hại đến sự ổn định kinh tế và phá vỡ các mạng lưới cung ứng trên toàn khu vực. Theo các quan chức Indonesia, tác động kinh tế ngắn hạn sẽ không ảnh hưởng đến sự ổn định, nhưng về dài hạn, nhận thức về Indonesia như một đối tác kinh tế có thể bị tổn hại.

Tình hình bất ổn ở Indonesia cũng cản trở ASEAN duy trì khuôn khổ an ninh tập thể cũng như vai trò lãnh đạo ngoại giao. Indonesia tiếp tục đóng vai trò trung gian hòa giải và bảo vệ an ninh thiết yếu cho các vấn đề khu vực, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến Biển Đông. Chính phủ nước này không thể xử lý các mối quan hệ ngoại giao quốc tế phức tạp do phải dùng phần lớn nguồn lực để giải quyết các tình huống khẩn cấp trong nước. Sự suy yếu của Indonesia, cùng với sự phân tán quyền lực, tạo cơ hội để các thế lực nước ngoài mở rộng ảnh hưởng, khiến những thách thức an ninh khu vực trở nên phức tạp hơn.

Tình hình bất ổn ở Indonesia rõ ràng gây ra mối nguy hiểm đáng kể cho các quốc gia thành viên ASEAN vì nó tạo ra bất ổn khu vực, đe dọa tiến trình phát triển của toàn khối.

Thanh Bình

Nguồn Bắc Ninh : https://baobacninhtv.vn/indonesia-trong-vong-xoay-bat-on-goc-re-tac-dong-va-he-luy-khu-vuc-postid427257.bbg