Israel hụt hơi trong cuộc đua AI toàn cầu

3 giờ trướcBài gốc

Toàn cảnh thành phố Tel Aviv, Israel. Ảnh: AFP/TTXVN

Trong nhiều năm qua, nền kinh tế Israel đã hưởng lợi lớn từ các khoản đầu tư vào công nghệ mạng cả trong lĩnh vực phòng thủ lẫn tấn công. Thành công này nổi bật đến mức những năm gần đây, khoảng 40% tổng đầu tư mạng toàn cầu đến từ Israel, chỉ xếp sau Mỹ – quốc gia dẫn đầu thế giới. Cứ ba công ty công nghệ trị giá trên 1 tỷ USD (kỳ lân) thì có một là của Israel. Trong năm vừa qua, xuất khẩu của các công ty an ninh mạng Israel đạt 11 tỷ USD.

Các công ty mạng của Israel đã trở thành động lực tăng trưởng chính của nền kinh tế vốn phụ thuộc nặng vào hệ thống kinh tế toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh Israel là một quốc gia nhỏ và không có nhiều đường kết nối trực tiếp ra thị trường quốc tế. Sự phụ thuộc này mang theo những thách thức riêng. Theo Cơ quan Thống kê Trung ương Israel (CBS), ngay cả trong bối cảnh xung đột kéo dài, lao động ngành công nghệ cao (hi-tech) vẫn chiếm khoảng 10% lực lượng lao động, và đóng vai trò trụ cột của nền kinh tế.

Số lượng lao động hi-tech đã tăng 0,8% trong năm qua (tính đến tháng 8/2025), lên 400.900 người, chiếm 16% tổng số lao động khu vực doanh nghiệp. Năm 2023, bình quân có 397.300 lao động hi-tech; năm 2024 con số này gần như giữ nguyên, ở mức 397.400.

Tiền lương trong ngành hi-tech tăng 6,7% trong năm qua (tính đến tháng 8), lên 29.650 shekel/tháng (1 USD tương đương 3,2 shekel). Trong lĩnh vực dịch vụ hi-tech, mức tăng đạt 7,3%, lên 33.242 shekel/tháng. Xuất khẩu dịch vụ hi-tech năm qua đạt 59,9 tỷ USD, so với 55,1 tỷ USD năm trước và 49 tỷ USD hai năm trước – tức tăng 22,2% trong hai năm, bất chấp chiến tranh.

Xuất khẩu dịch vụ hi-tech nằm trong nhóm xuất khẩu dịch vụ kinh doanh, vốn phụ thuộc vào nền kinh tế số. Nhìn chung, xuất khẩu dịch vụ kinh doanh (bao gồm hi-tech) tăng 19,2% trong hai năm qua, đạt 75 tỷ USD/năm (tính đến tháng 8). Tổng doanh thu từ lĩnh vực hi-tech – cả công nghiệp lẫn dịch vụ, phục vụ thị trường nội địa và xuất khẩu – tăng 9,8% trong hai năm qua.

Hi-tech đóng góp khoảng 18% GDP của Israel, và thuế thu nhập từ lao động hi-tech chiếm một phần ba nguồn thu từ thuế lao động của nhà nước. Theo Cơ quan Đổi mới Sáng tạo, tỷ trọng xuất khẩu hi-tech trong tổng xuất khẩu dự kiến đạt 57,2% trong năm nay, tăng từ 52,9% năm 2023.

Trong khi xuất khẩu dịch vụ hi-tech tăng mạnh và ít chịu tác động từ thuế quan quốc tế (như các mức thuế của Tổng thống Donald Trump), tỷ trọng xuất khẩu hàng hóa công nghệ cao lại giảm: hi-tech hữu hình chỉ còn chiếm 28% xuất khẩu hi-tech năm 2024, so với 60% năm 2013. Điều này phản ánh việc Israel đang xuất khẩu ngày càng nhiều sản phẩm vô hình.

Dù hiện tại bức tranh rất tích cực, một mối đe dọa lớn đang đến gần – cuộc cách mạng trí tuệ nhân tạo (AI), khi Israel tụt lại phía sau Mỹ và Trung Quốc.

AI yêu cầu các trung tâm dữ liệu quy mô lớn, đồng nghĩa nhu cầu đầu tư khổng lồ vào hạ tầng điện. Trong khi đó, công suất sản xuất điện của Israel tăng chậm: từ 63,5 TWh (2012) lên 74 TWh (2022), dự kiến 78 TWh năm nay – tức tăng 23% trong hơn một thập kỷ, không đủ đáp ứng nhu cầu mới từ AI.

Khoảng cách giữa công suất và nhu cầu điện sẽ tiếp tục thu hẹp, đặc biệt vào giờ cao điểm. Việc sử dụng trung tâm dữ liệu ở nước ngoài có thể hỗ trợ phần nào, nhưng khả năng đáp ứng của cáp biển và vệ tinh vẫn là câu hỏi mở.

Google mới đây đã công bố xây dựng trung tâm AI tại đảo Giáng sinh (Christmas) của Australia, và đầu tư hàng tỷ USD vào cơ sở hạ tầng thông tin tại Đức, Ấn Độ và Bỉ. Trong khi đó, khoảng cách hạ tầng máy tính trong nước của Israel đang cản trở doanh nghiệp và viện nghiên cứu phát triển AI. Đầu tư vào hạ tầng điện toán của Israel chỉ bằng 2,4% GDP, thấp hơn mức bình quân OECD là 3,7%.

Các tập đoàn lớn – Microsoft, Amazon và Nvidia – đang xây dựng hạ tầng điện toán tại Israel, nhưng câu hỏi lớn vẫn là: Israel có đủ điện để vận hành chúng hay không?

Theo ước tính, một trung tâm AI công suất 1 gigawatt có giá từ 15–20 tỷ USD, thậm chí tới 35 tỷ USD. Doanh nghiệp Israel không đủ khả năng tự đầu tư, nhưng buộc phải huy động vốn, liên doanh, hoặc bắt đầu từ các trung tâm dữ liệu nhỏ hơn.

Việc sở hữu hạ tầng AI không chỉ phục vụ kinh tế mà còn sống còn đối với nhu cầu quân sự và quốc phòng, trong bối cảnh tác chiến hiện đại phụ thuộc nhiều vào AI và hệ thống tự động hóa.

Bộ Tài chính Israel thừa nhận thách thức và công bố kế hoạch cải cách thuế nhằm thu hút đầu tư và tăng sức cạnh tranh của Israel trong lĩnh vực công nghệ cao. Gói cải cách nhằm: giảm rào cản thuế, thu hút doanh nghiệp đa quốc gia, thúc đẩy M&A, hỗ trợ IPO, khuyến khích người Israel tài năng ở nước ngoài quay về.

Tuy nhiên, tài liệu hợp tác giữa Bộ Tài chính và Cơ quan Đổi mới lại không đề cập đầu tư vào AI, không đề cập hạ tầng điện, không đề cập nâng cấp hệ thống giáo dục về toán – khoa học – công nghệ thông tin, cũng không nhắc đến việc mở rộng cáp biển hoặc hạ tầng vệ tinh.

Điều đáng chú ý là Israel có tỷ lệ nhân lực AI cao nhất thế giới, theo AI Index Report 2025, nhưng mức độ ứng dụng và nghiên cứu AI lại thấp hơn nhiều nước phát triển. Israel không thể chỉ dựa mãi vào thành công của an ninh mạng. Sự thịnh vượng của nền kinh tế Israel – và sức mạnh quốc phòng của nước này – phụ thuộc vào việc nhanh chóng thích ứng với kỷ nguyên AI.

Thanh Bình/vnanet.vn

Nguồn Bnews : https://bnews.vn/israel-hut-hoi-trong-cuoc-dua-ai-toan-cau/396330.html