Kẻ thua, người thắng trong ván bài thuế quan của Tổng thống Donald Trump

8 giờ trướcBài gốc

Thuế quan Mỹ giáng đòn mạnh lên nhiều nền kinh tế

Chỉ sáu tháng sau khi trở lại Nhà Trắng, Tổng thống Donald Trump đã phá hủy trật tự kinh tế toàn cầu cũ. Hệ thống dựa trên các quy tắc đã thống nhất trước đây nay đã biến mất. Thay vào đó là một hệ thống do chính Tổng thống Donald Trump đặt ra luật chơi, sử dụng sức mạnh kinh tế khổng lồ để buộc các nước phải ký những hiệp định thương mại có lợi cho Mỹ, đồng thời trừng phạt mạnh tay những nền kinh tế không chịu nhượng bộ.

Trong ván bài khốc liệt đó, nhiều quốc gia đang phải đối mặt với áp lực lớn hơn cả. Các mức thuế nhập khẩu nghiêm ngặt đã được áp lên Syria (41%), Lào và Myanmar (cùng 40%) - ba quốc gia nghèo, có quan hệ thương mại hạn chế với Washington. Ngoài ra, Iraq, Serbia (cùng 35%) và Algeria (30%) cũng chịu mức thuế rất nặng.

Ông Thomas Rupf, Giám đốc đầu tư khu vực châu Á của VP Bank, Singapore, đánh giá: “Không có bên nào thực sự hưởng lợi trong các cuộc xung đột thương mại. Mặc dù một số quốc gia đạt được các điều khoản tốt hơn, nhưng tác động chung vẫn là tiêu cực. Chúng ta đang bước vào kỷ nguyên của các rào cản thương mại cao hơn, điều này sẽ tác động và gây tổn hại đến tăng trưởng”.

Với một số nền kinh tế nhỏ, tình trạng “thua cuộc” vẫn diễn ra ngay cả khi thuế quan đã được hạ thấp so với hồi đầu tháng 4-2025. Tại Lesotho - quốc gia vừa được Mỹ hạ thuế quan từ 50% xuống 15%, nhiều khách hàng Mỹ đã tạm ngưng đặt hàng, khiến hàng ngàn người mất việc làm và chính phủ nước này phải tuyên bố tình trạng thảm họa.

Không chỉ các quốc gia đang phát triển hoặc ít tên tuổi cảm nhận được sức nóng từ các mức thuế của chính quyền Tổng thống Donald Trump. Thụy Sỹ, một trong những quốc gia giàu nhất thế giới tính theo GDP bình quân đầu người, cũng đang bị sốc với mức thuế quan 39% - cao hơn mức 31% mà ông Trump công bố hôm 2-4.

Mức thuế quan này được dự báo sẽ gây khó khăn cho hoạt động xuất khẩu chocolate và đồng hồ sang Mỹ, thị trường lớn nhất của Thụy Sỹ. Chính phủ Thụy Sỹ cho biết “lấy làm tiếc” về quyết định của Washington, trong khi cổ phiếu của Watches of Switzerland Group PLC đã giảm 8,5% sau thông tin này.

Ấn Độ cũng là tâm điểm chú ý khi nền kinh tế từng được kỳ vọng sẽ sớm đạt thỏa thuận với Mỹ, rốt cuộc đã bị áp mức thuế quan 25%. Tuy nhiên, New Delhi vẫn phủ nhận việc có mâu thuẫn với Washington. Phát ngôn viên Bộ Hàng hóa Randhir Jaiswal cho biết Ấn Độ “tự tin rằng quan hệ thương mại với Mỹ sẽ tiếp tục phát triển”.

Bên cạnh các quốc gia không chịu nhượng bộ trong đàm phán, những nước làm phật ý ông Trump theo cách này hay cách khác cũng phải “trả giá”. Canada đã bị áp mức thuế quan 35% sau khi nước này tuyên bố công nhận Nhà nước Palestine - một quyết định làm phật lòng Tổng thống Donald Trump - người ủng hộ mạnh mẽ Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu.

Một nền kinh tế lớn khác là Brazil, dù đang liên tục chịu thâm hụt thương mại với Mỹ kể từ năm 2007, nhưng vẫn phải gánh mức thuế nhập khẩu lên tới 50%. Mâu thuẫn gia tăng giữa hai nền kinh tế, chủ yếu là bởi ông Trump không hài lòng về cách Brazil đối xử với đồng minh chính trị của mình - cựu Tổng thống Jair Bolsonaro.

Nhiều quốc gia chấp nhận thỏa hiệp để bảo vệ xuất khẩu

Trong khi đó, nhiều nền kinh tế khác đồng ý nhượng bộ trong đàm phán với Washington có thể tạm thở phào, vì đã nhận được mức thuế quan nhẹ nhàng hơn, từ đó duy trì khả năng cạnh tranh của hàng xuất khẩu sang thị trường Mỹ rộng lớn.

Anh - quốc gia đầu tiên đạt được thỏa thuận với Chính phủ Mỹ, đã thành công trong việc giảm thuế ô tô từ 25% xuống 10%, mặc dù chỉ giới hạn ở mức trần 100.000 xe/năm. Bên cạnh đó, Anh cũng đồng ý chịu mức thuế 10% đối với hàng xuất khẩu sang Mỹ - tăng vọt từ mức 1,3% trước khi Tổng thống Donald Trump quay trở lại Nhà Trắng, nhưng vẫn thấp hơn nhiều so với các nền kinh tế khác.

Chia sẻ với Nikkei Asia, bà Wendy Cutler, Phó chủ tịch Viện Chính sách xã hội châu Á, đánh giá Vương quốc Anh là một trong những bên thắng cuộc trong ván bài thuế quan.

Liên minh châu Âu (EU) và Nhật Bản chấp nhận mức thuế quan 15% của Mỹ. Con số này cao hơn nhiều so với mức thuế thấp mà họ phải chịu năm ngoái - nhưng là một sự cải thiện đáng kể so với các mức thuế mà Tổng thống Donald Trump từng cảnh báo áp đặt lên các đồng minh thân cận này (30% đối với EU và 25% đối với Nhật Bản).

Tại Đông Nam Á, nhiều nền kinh tế phụ thuộc xuất khẩu cũng đạt được kết quả tương đối tích cực. Singapore là trường hợp duy nhất nhập siêu từ Mỹ nên chịu thuế 10%, trong khi sáu nước duy trì thặng dư thương mại lớn với Mỹ là Indonesia, Thái Lan, Việt Nam, Malaysia, Philippines và Campuchia chịu mức thuế quan từ 19-20%.

Đài Loan (Trung Quốc), trung tâm công nghệ có thặng dư thương mại lớn với Mỹ, đã được hạ mức thuế quan từ 32% xuống 20%.

Nước Mỹ được lợi hay chịu thiệt từ thuế quan?

Theo những người có quan điểm ủng hộ chính sách thuế quan của Tổng thống Donald Trump, những gì đang diễn ra có thể được coi là một chiến thắng cho nước Mỹ, bởi thị trường tài chính và nền kinh tế vẫn vững vàng, trong khi các đối tác thương mại đang phải gánh mức thuế quan cao hơn, giúp Hải quan Mỹ thu về gần 30 tỉ đô la mỗi tháng.

Tuy nhiên, theo The Economist, cách nghĩ này là sai lầm nghiêm trọng, bởi lịch sử thương mại cho thấy thuế quan thường gây thiệt hại cho người mua nhiều hơn là cho người bán hàng hóa. Càng tăng thuế, Washington càng khiến chính người dân Mỹ mất đi cơ hội mua hàng với mức giá thấp.

Chỉ trong quí 2 năm nay, các nhà sản xuất ô tô là Ford và GM đã phải bỏ ra lần lượt 800 triệu đô la và 1,1 tỉ đô la cho các khoản thuế quan, trong khi các thương hiệu bán lẻ như Walmart, Procter & Gamble, Best Buy, Adidas, Nike, Mattel và Stanley Black & Decker lần lượt phải tăng giá, chuyển bớt áp lực sang phía người tiêu dùng.

Theo Phòng thí nghiệm ngân sách, Đại học Yale, cuộc chiến thương mại của Tổng thống Donald Trump đã đẩy mức thuế quan trung bình của Mỹ từ 2,5% vào đầu năm 2025 lên 18,3%, mức cao nhất kể từ năm 1934. Điều này sẽ khiến mỗi hộ gia đình Mỹ tiêu tốn thêm 2.400 đô la - biến họ trở thành “người thua cuộc” trong ván bài thuế quan.

Những số liệu việc làm mới nhất càng khiến thị trường cảm thấy lo ngại. Tăng trưởng việc làm trong tháng 7-2025 chỉ bằng khoảng hai phần ba mức dự báo của giới chuyên gia, trong khi sự điều chỉnh số liệu trong tháng 5 và tháng 6-2025 đã thổi bay 256.000 việc làm - dấu hiệu cho thấy thị trường lao động Mỹ đang suy yếu.

Ông Mark Hamrick, chuyên gia phân tích cấp cao tại Bankrate, nhận định: “Có vẻ như chính sách thuế quan và những yếu tố bất ổn mà nó mang lại đang thực sự khiến các doanh nghiệp phải tạm dừng các kế hoạch tuyển dụng. Đó là những gì đã thực sự xảy ra trong vài tháng qua”.

Không có ai là người thực sự chiến thắng

Theo các chuyên gia, các mức thuế quan mới của Mỹ đã mang lại những thông tin rõ ràng hơn ở mức độ bề mặt, nhưng ẩn sâu bên trong vẫn là màn sương mù bất ổn. Bởi trên thực tế, hiện vẫn chưa có nước nào thực sự hoàn tất một thỏa thuận chi tiết với Mỹ, và tiến trình đàm phán sẽ dẫn tới nhiều thay đổi lớn.

Hiện vẫn chưa rõ liệu có quốc gia nào có thể tuyên bố chiến thắng về lâu dài hay không. Ông Barry Appleton, đồng Giám đốc Trung tâm Luật quốc tế tại trường Luật New York, nhận định: “Xét trên nhiều phương diện, ai cũng là kẻ thua trong cuộc chơi này”.

Chia sẻ quan điểm trên, ông Thomas Rupf, Giám đốc đầu tư khu vực châu Á của VP Bank, Singapore, đánh giá: “Không có bên nào thực sự hưởng lợi trong các cuộc xung đột thương mại. Mặc dù một số quốc gia đạt được các điều khoản tốt hơn, nhưng tác động chung vẫn là tiêu cực. Chúng ta đang bước vào kỷ nguyên của các rào cản thương mại cao hơn, điều này sẽ tác động và gây tổn hại đến tăng trưởng”.

Đối với Mỹ, quốc gia được hưởng lợi từ các chính sách bảo hộ của chính quyền Tổng thống Donald Trump, nghiên cứu viên cao cấp Zongyuan Zoe Liu tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, cho biết câu trả lời sẽ phụ thuộc nhiều vào cách định nghĩa chiến thắng. “Nếu chúng ta định nghĩa chiến thắng là việc xoa dịu tình trạng hỗn loạn mà Mỹ tự gây ra trên thị trường thương mại và tài chính, thì việc vội vàng ký kết các thỏa thuận thương mại và hoãn thuế quan đối với Trung Quốc có thể được coi là chiến thắng”.

“Nhưng nếu chúng ta định nghĩa chiến thắng là việc đạt được các thỏa thuận để có thể dịch chuyển việc làm trong lĩnh vực sản xuất quay trở lại Mỹ, và thông qua các thỏa thuận thương mại, các cam kết đầu tư sẽ được thực hiện trong bốn năm nhiệm kỳ của Tổng thống Donald Trump, thì lập luận đó là chưa có cơ sở”, chuyên gia Zoe Liu kết luận.

Theo một ước tính của Ngân hàng Goldman Sachs, cho đến nay, các nhà xuất khẩu hàng hóa trên thực tế chỉ gánh chịu một phần năm chi phí gia tăng do thuế quan. Phần lớn chi phí còn lại đang đổ lên vai doanh nghiệp và người tiêu dùng Mỹ. Chỉ trong quí 2-2025, các nhà sản xuất ô tô của Mỹ là Ford và GM đã phải bỏ ra lần lượt 800 triệu đô la và 1,1 tỉ đô la cho các khoản thuế quan, trong khi các thương hiệu bán lẻ như Walmart, Procter & Gamble, Best Buy, Adidas, Nike, Mattel và Stanley Black & Decker lần lượt phải tăng giá, chuyển bớt áp lực sang phía người tiêu dùng.

Nguồn: AP, NBC, Reuters, Economist, Nikkei Asia, Finance Yahoo

Lạc Diệp

Nguồn Saigon Times : https://thesaigontimes.vn/ke-thua-nguoi-thang-trong-van-bai-thue-quan-cua-tong-thong-donald-trump/