Các đại biểu và Nhân dân dự lễ khai hội.
Tới dự có các đồng chí Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy: Lâm Thị Hương Thành, Phó Chủ tịch Thường trực HĐND tỉnh; Vũ Mạnh Thắng, Trưởng Ban Nội chính Tỉnh ủy; Vũ Trí Hải, Bí thư Thành ủy Bắc Giang; Trần Công Thắng. Cùng dự có đồng chí Phan Thế Tuấn, Phó Chủ tịch UBND tỉnh; đại diện lãnh đạo một số sở, ban, ngành tỉnh; Hòa thượng Thích Thiện Văn, Trưởng Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Bắc Giang, Viện chủ tổ đình Vĩnh Nghiêm; Hòa thượng Thích Thanh Phụng, Trưởng Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Bắc Ninh; các vị chức sắc, tăng ni, đông đảo khách thập phương và Nhân dân.
Sau màn trống hội, đồng chí Đặng Đình Hoan, Chủ tịch UBND thành phố Bắc Giang, Trưởng Ban tổ chức lễ hội chùa Vĩnh Nghiêm phát biểu khai mạc. Theo thư tịch, tư liệu cổ, chùa Vĩnh Nghiêm là một đại danh lam cổ tự được xây dựng từ thế kỷ thứ XI (dưới thời vua Lý Thái Tổ), có tên là Chúc Thánh tự; đến thế kỷ thứ XIII, được Đức vua - Phật hoàng Trần Nhân Tông cho mở rộng và đổi tên là chùa Vĩnh Nghiêm, với ý nghĩa “mãi mãi trường tồn, mãi mãi tôn nghiêm”.
Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, đồng chí Phan Thế Tuấn trao Bằng chứng nhận bộ tượng Tam Tổ Trúc Lâm là bảo vật quốc gia cho đại diện lãnh đạo thành phố Bắc Giang, Viện chủ tổ đình Vĩnh Nghiêm và xã Trí Yên.
Chùa Vĩnh Nghiêm tọa lạc tại xã Trí Yên có vị trí đặc biệt trong lịch sử văn hóa Phật giáo khi trở thành nơi tu hành của các bậc cao tăng. 3 vị tổ của Thiền phái Trúc Lâm: Giác hoàng Điều Ngự Trần Nhân Tông, thiền sư Pháp Loa và thiền sư Huyền Quang đều thụ giới ở chùa Vĩnh Nghiêm, lấy nơi đây làm trung tâm Phật giáo thời Trần để đào tạo tăng đồ và xếp đặt tăng chức, chỉ đạo các chùa trong cả nước.
Không chỉ có các hạng mục công trình đồ sộ, gắn kết chặt chẽ, mang tính chuẩn mực của chùa cổ Việt, chùa Vĩnh Nghiêm còn nổi tiếng bởi giá trị điêu khắc tinh tế, thể hiện rõ nét ở hệ thống tượng Phật, được các nhà nghiên cứu lịch sử - văn hóa xem như một bảo tàng văn hóa Phật giáo đại thừa tiêu biểu ở miền Bắc Việt Nam.
Tại đây lưu giữ bộ mộc bản gồm 3.050 bản ván khắc, với 9 đầu sách, chứa đựng những giá trị to lớn trường tồn với thời gian. Di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật chùa Vĩnh Nghiêm đã được xếp hạng là di tích quốc gia đặc biệt; bộ mộc bản được công nhận là di sản tư liệu ký ức thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
Gắn liền với di tích, lễ hội chùa Vĩnh Nghiêm hằng năm diễn ra từ ngày 12 đến ngày 14 tháng Hai âm lịch. Từ lâu, lễ hội trở thành sự kiện văn hóa lớn của khu vực, thu hút đông đảo cộng đồng dân cư sở tại và vùng lân cận cùng du khách. Lễ hội diễn ra với các nghi lễ cầu quốc thái, dân an, mong mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, người người, nhà nhà có cuộc sống yên vui, no đủ. Cùng đó có các hoạt động văn hóa, thể thao, trò chơi dân gian độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa vùng miền. Lễ hội đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Đồng chí Đặng Đình Hoan đánh trống khai hội.
Tại đây, đại diện lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bắc Giang công bố Quyết định số 1712/QĐ-TTg ngày 31/12/2024 của Thủ tướng Chính phủ về việc công nhận bảo vật quốc gia đối với bộ tượng Tam Tổ Trúc Lâm hiện được thờ tại chùa Vĩnh Nghiêm. Bộ tượng có niên đại thế kỷ XIX gồm 3 pho tượng: Đệ nhất Tổ Phật Hoàng Trần Nhân Tông, Đệ nhị Tổ Pháp Loa, Đệ tam Tổ Huyền Quang.
Tượng Đệ nhất Tổ Trần Nhân Tông cao 0,85 m, nặng khoảng 60 kg được tạc liền khối thiền tọa trên bệ gỗ vuông trong thế buông thư, thân khoác y cửu điều. Tượng có thân hình, khuôn mặt cân đối, hài hòa, sống mũi thẳng, mắt hơi nhắm, miệng mỉm cười, tai to dài, đầu cạo tóc. Tượng được đặt trong khám thờ hình chữ nhật.
Tượng Đệ nhị Tổ Pháp Loa và tượng Đệ tam Tổ Huyền Quang cao 0,83-0,85 m; nặng khoảng 65 kg được tạc liền khối, gồm tượng và bệ. Tượng Đệ nhị Tổ Pháp Loa mang dáng vẻ của một nhà sư, dáng người thon cao, đầu cạo tóc, khuôn mặt cân đối, mũi cao, tai dài, thần thái từ bi, phúc hậu. Tượng ngồi trong tư thế thiền, 2 chân xếp bằng, 2 tay kết ấn để trong lòng; thân khoác áo nhà Phật với những đường nét mềm mại. Tượng Đệ tam Tổ Huyền Quang được tạc trong tư thế ngồi ngay ngắn trên bệ, gương mặt góc cạnh, mũi cao, tai to; hai chân xếp bằng, tay trái đặt trên đùi trái, tay phải cầm cuốn sách.
Theo các chuyên gia nghiên cứu, bộ tượng Tam Tổ Trúc Lâm tại chùa Vĩnh Nghiêm được tạc bằng gỗ mít hiện còn nguyên vẹn, không trùng lặp với bất kỳ pho tượng nào khác về cả tư thế, pháp phục, họa tiết trang trí và hình tướng, được sơn màu nâu đỏ thẫm và màu vàng. Đây là hiện vật gốc độc bản và còn nguyên vẹn.
Bộ tượng Tam Tổ Trúc Lâm chùa Vĩnh Nghiêm có nguồn gốc xuất xứ, niên đại rõ ràng, gắn với Phật giáo Trúc Lâm do Phật Hoàng Trần Nhân Tông sáng lập và Đệ nhị Tổ, Đệ tam Tổ kế tục, phát triển. Bộ tượng là tác phẩm nghệ thuật nổi tiếng về giá trị thẩm mỹ tiêu biểu cho một khuynh hướng, phong cách, một thời kỳ lịch sử.
Chương trình nghệ thuật tại lễ khai hội.
Bộ tượng Tam Tổ Trúc Lâm được công nhận bảo vật quốc gia có ý nghĩa to lớn, góp phần khẳng định giá trị Phật giáo Trúc Lâm, vị thế của di tích quốc gia đặc biệt chùa Vĩnh Nghiêm trên con đường hoằng dương Phật pháp của Phật hoàng Trần Nhân Tông bên sườn Tây Yên Tử. Đây là cơ sở pháp lý để ngành văn hóa, thành phố Bắc Giang và xã Trí Yên, Ban quản lý di tích chùa Vĩnh Nghiêm tăng cường thực hiện các giải pháp bảo vệ, phát huy giá trị di sản.
Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, đồng chí Phan Thế Tuấn trao Bằng chứng nhận bộ tượng Tam Tổ Trúc Lâm là bảo vật quốc gia cho đại diện lãnh đạo thành phố Bắc Giang, Viện chủ tổ đình Vĩnh Nghiêm và xã Trí Yên.
Sau màn đánh trống khai hội, các đại biểu và đông đảo tăng ni, phật tử, Nhân dân thưởng thức chương trình nghệ thuật đặc sắc với chủ đề “Vĩnh Nghiêm đất thiêng tỏa sáng” gồm 3 chương: Tam Tổ Trúc Lâm, Vĩnh Nghiêm thời kỳ kháng chiến, Bắc Giang khát vọng vươn xa.
Lễ hội năm nay diễn ra đến hết ngày 13/3 với nhiều hoạt động như: Lễ rước; giải kéo co và đẩy gậy; các trò chơi dân gian; giao lưu văn hóa, văn nghệ; trưng bày, giới thiệu sản phẩm đặc trưng, tái hiện không gian văn hóa chợ quê và giới thiệu mộc bản.
Tin, ảnh: Lệ Thanh - Thu Thủy