Khám phá hành trình 'tam giác di sản' Biên Hòa, Đồng Nai

2 giờ trướcBài gốc

Văn Miếu Trấn Biên - biểu tượng hiếu học phương Nam

Nằm bên bờ sông Đồng Nai, Văn Miếu Trấn Biên được dựng năm 1715 dưới thời chúa Nguyễn Phúc Chu, là Văn miếu đầu tiên của Đàng Trong và là một trong ba Văn miếu cổ nhất nước ta. Di tích từng bị phá hủy năm 1861 và được phục dựng năm 2002 với kiến trúc mô phỏng Văn Miếu - Quốc Tử Giám nhưng hài hòa trong cảnh quan sông nước phương Nam.

Văn Miếu môn trong khu Văn Miếu Trấn Biên.

Ngôi miếu này được lập lên để tôn vinh Khổng Tử và các danh nhân văn hóa nước Việt. Văn miếu Trấn Biên ra đời được xem như là một "Văn Miếu Quốc Tử Giám" của vùng Nam Bộ. Một trong những biểu trưng cho truyền thống học tập, hào khí và văn hóa của người Việt phương Nam.

Theo lịch sử ghi lại, năm 1715 (năm Ất Mùi), chúa Nguyễn Phúc Chu đã sai Ký lục Phạm Khánh Đức và Trấn thủ Nguyễn Phan Long tiến hành xây dựng Văn miếu Trấn Biên tại thôn Tân Lại, tổng Phước Dinh, huyện Phước Chánh.

Đến năm 1861, Văn miếu Trấn Biên bị thực dân Pháp tới đốt phá khi chiếm đánh vùng Biên Hòa. Sau hơn 137 năm từ lúc thực dân Pháp tàn tàn phá thì công trình này mới được khôi phục trên nền văn miếu cũ theo kiến trúc Văn Miếu - Quốc Tử Giám ở miền Bắc. Bao gồm rất nhiều hạng mục khác nhau như: Nhà thờ chính, sân hành lễ,... Điểm nổi bật nhất trong lối kiến trúc của Văn miếu Trấn Biên đó chính là những vòm mái cong, lợp ngói lưu ly màu xanh ngọc (gốm tráng men) vô cùng bắt mắt và thu hút.

Sau khi tham quan Văn miếu môn, du khách lần lượt chiêm ngưỡng những công trình khác như: nhà bia truyền thống Trấn Biên - Đồng Nai, hồ Tịnh Quang, cổng Tam quan, Khuê Văn Các, nhà bia thứ hai thờ Khổng Tử và cuối cùng là nhà thờ chính rộng lớn.

Khu nhà thờ chính được xây dựng theo lối kiến trúc cổ kiểu nhà ba gian hai chái, nền lát gạch tàu, sơn son thếp vàng, trên các cột nhà treo đôi liễn đối. Trước nhà thờ chính có một tấm bia lớn có khắc dòng chữ to: "Hiền tài là nguyên khí của quốc gia". Ở gian giữa có bàn thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh, trên tường thì có biểu tượng trống đồng - biểu tượng đặc trưng cho nền văn hóa Quốc Tổ Hùng Vương. Phía bên trái nhà là nơi thờ các danh nhân văn hóa Việt Nam còn bên phải thì thờ các danh nhân đất Nam Bộ.

Ngoài ra, ở khu di tích Văn miếu Trấn Biên còn có các công trình khác như: nhà truyền thống, bia truyền thống và các công trình phụ cận nhằm phục vụ các du khách tới tham quan.

Đoàn cán bộ, viên chức Báo Cao Bằng và Báo và Phát thanh - Truyền hình Đồng Nai tham quan khu di tích.

Với không gian thoáng đãng và kiến trúc đặc sắc, đậm truyền thống văn hóa, hiếu học, nơi đây là điểm tổ chức nhiều sự kiện của địa phương như: lễ Tết thầy cho học sinh, lễ hội hoa xuân, lễ hội báo xuân, lễ hội thơ, lễ báo công, lễ viếng tiền nhân... Văn Miếu Trấn Biên là một địa chỉ văn hóa đặc biệt ở Biên Hòa (Đồng Nai). Đây không chỉ là nơi bảo tồn, gìn giữ và tôn vinh các giá trị truyền thống mà còn là nơi tưởng nhớ tổ tiên của người Việt ở phương Nam.

Chị Đinh Nguyễn Thanh Thủy, hướng dẫn viên của Khu di tích, chia sẻ: Văn Miếu Trấn Biên không chỉ là điểm tham quan mà còn là nơi giáo dục truyền thống hiếu học cho thế hệ trẻ. Mỗi năm có hàng trăm đoàn học sinh, sinh viên đến dâng hương, tham gia lễ tuyên dương học sinh giỏi. Người dân Đồng Nai xem đây là không gian gìn giữ minh triết Á Đông.

Bên cạnh giá trị lịch sử, Văn Miếu Trấn Biên còn là “điểm check-in văn hóa” của khách trẻ. Những tấm hình trước Khuê Văn Các, hồ Thiên Quang hay dãy hành lang đỏ đặc trưng trở thành dấu ấn khó quên trong các hành trình khám phá Biên Hòa. Với du khách yêu văn hóa, Văn Miếu là điểm khởi đầu lý tưởng để hiểu về truyền thống học hành, thi cử và tinh thần trọng tri thức của cư dân Nam Bộ thời khai phá.

Đền thờ Nguyễn Hữu Cảnh - dấu ấn người mở cõi

Từ Văn Miếu Trấn Biên xuôi theo đường Nguyễn Ái Quốc chừng 4 km, du khách sẽ gặp Đền thờ Nguyễn Hữu Cảnh - công trình tưởng niệm người có công lớn trong việc xác lập chủ quyền và đặt nền hành chính đầu tiên cho vùng đất Nam Bộ.

Đền thờ Nguyễn Hữu Cảnh còn gọi là đình Bình Kính tọa lạc bên tả ngạn sông Đồng Nai, xưa kia thuộc ấp Bình Kính, thôn Bình Hoành, tổng Trấn Biên, nay là phường Hiệp Hòa, đã được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch xếp hạng là di tích lịch sử cấp quốc gia (Quyết định số 457-QĐ ngày 25/3/1991).

Đền thờ Nguyễn Hữu Cảnh được xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ XVIII, ban đầu ngôi đền có qui mô nhỏ, vách làm bằng ván, mái ngói âm dương, cách ngôi đền hiện tại khoảng 400 m về hướng Nam. Ngôi đền được xây dựng lại lần đầu tiên vào năm Tự Đức thứ tư (1851); đến năm 1923, đền được tái thiết lại ở địa điểm hiện nay.

Nguyễn Hữu Cảnh sinh vào năm 1650 tại Gia Miêu, huyện Tống Sơn, tỉnh Thanh Hóa trong một gia đình có nhiều bậc danh tướng đương triều. Ông là người văn võ song toàn, lập được nhiều chiến công lớn và được chúa Nguyễn tin yêu, trọng vọng. Mùa Xuân năm Mậu Dần (1698), ông vâng lệnh chúa Nguyễn vào kinh lược xứ Đàng Trong khi ấy còn rất hoang vu. Đến đất Đồng Nai, ông đặt Đại bản doanh ở Cù lao Phố (nay là phường Hiệp Hòa); lấy đất Đồng Nai làm huyện Phước Long, dựng dinh Trấn Biên, lấy xứ Sài Gòn làm huyện Tân Bình, dựng dinh Phiên Trấn, đất đai mở mang ngàn dặm. Ông chiêu mộ lưu dân đến lập nghiệp, tổ chức bộ máy hành chính từng bước có qui củ, khuyến khích khai hoang, thúc đẩy Cù lao Phố phát triển thành một trong những cảng thị sầm uất, năng động nhất đàng Trong suốt thế kỷ XVIII và chính thức sáp nhập vùng đất mới phương Nam vào bản đồ Đại Việt. Sau khi kinh lược phương Nam trở về, năm sau ông lại phụng mệnh chúa Nguyễn Phúc Chu thống lĩnh đại binh dẹp vua Chân Lạp giữ vững miền biên ải phương Nam. Tháng 4 năm Canh Thìn (1700), sau khi hoàn thành sứ mệnh, trên đường trở về đến Rạch Gầm (Tiền Giang) thì ông thọ bệnh qua đời nhằm ngày 16 tháng 5 âm lịch, thọ 51 tuổi. Trên đường di quan ông về quê an táng, quan tài của ông được đình lại khu đất khi xưa ông đặt Đại bản doanh ở Cù lao Phố để cho nhân dân địa phương có dịp bái biệt ông lần cuối. Nơi đình quan đã được nhân dân địa phương xây một ngôi mộ vọng để ghi nhớ sự kiện này.

Tượng danh tướng Nguyễn Hữu Cảnh được đúc bằng đồng.

Đền thờ Nguyễn Hữu Cảnh có kiến trúc uy nghi, mô phỏng đền đài truyền thống Huế, kết hợp các mảng trang trí đặc trưng Nam Bộ. Không gian gồm nghi môn, sân tế, nhà bia và chính điện thờ Lễ thành hầu Nguyễn Hữu Cảnh.

Bước vào chính điện, du khách sẽ thấy tượng danh tướng được đúc bằng đồng, oai phong nhưng hiền hòa, phản ánh tầm vóc một người vừa thao lược quân sự, vừa có tư duy tổ chức bộ máy hành chính. Cùng với đó là nhiều hoành phi, câu đối ca ngợi công lao mở cõi.

Chị Nguyễn Hoàng Anh Thư, Di sản viên của khu di tích cho biết: Du khách đến đây rất xúc động khi hiểu rằng chính từ vùng đất này, việc mở mang bờ cõi phương Nam được đặt nền tảng. Mỗi năm dịp giỗ Lễ thành hầu, hàng nghìn người dân và du khách về dâng hương, tạo thành nét sinh hoạt văn hóa đặc biệt của Biên Hòa.

Không chỉ mang tính tưởng niệm, Đền thờ Nguyễn Hữu Cảnh còn là nơi diễn ra nhiều hoạt động giáo dục truyền thống: kể chuyện lịch sử, thi tìm hiểu về danh nhân, tọa đàm nghiên cứu Nam Bộ học… Nhiều nhóm du lịch trải nghiệm chọn điểm dừng này như một “lớp học lịch sử ngoài trời”.

Anh Ngô Tấn Đức, du khách từ thành phố Hồ Chí Minh chia sẻ: Đến đây tôi cảm nhận rõ chiều sâu lịch sử của miền Đông Nam Bộ. So với những điểm du lịch hiện đại, nơi này cho tôi cảm giác lắng đọng và biết ơn những người đã dựng nền đất phương Nam.

Chùa Ông - không gian tín ngưỡng của cộng đồng người Hoa Biên Hòa

Kết thúc hành trình văn hóa là Chùa Ông (Thất Phủ Cổ Miếu), nằm ngay trung tâm thành phố Biên Hòa, được cộng đồng người Hoa lập vào năm 1684, sau 6 năm tướng Trần Thượng Xuyên, người Hoa xin thuần phục chúa Nguyễn, đưa lưu dân người Hoa đến vùng đất Cù Lao Phố khai hoang, lập nghiệp. Ngôi chùa thờ Quan Công - biểu tượng của nghĩa khí, trung trực, sự thịnh vượng trong kinh doanh, đồng thời gìn giữ nhiều giá trị kiến trúc và nghệ thuật truyền thống Hoa Nam.

Chùa Ông nổi bật với tường đỏ, mái ngói âm dương, phù điêu, lưỡng long chầu nguyệt, phúc - lộc - thọ, cùng các bức hoành khắc gỗ được chạm trổ tinh xảo. Không gian nhỏ nhưng ấm cúng, đậm phong vị văn hóa người Hoa, tạo nên sự đối lập thú vị với nhịp sống hiện đại của phố xá Biên Hòa.

Chùa Ông nổi bật với tường đỏ, mái ngói âm dương, phù điêu, lưỡng long chầu nguyệt, phúc - lộc - thọ.

Người Hoa ở Biên Hòa xem chùa như nơi gắn kết cộng đồng. Những ngày Tết Nguyên tiêu, rằm tháng Bảy hay vía Quan Công, khách thập phương đến rất đông. Nhiều du khách quốc tế thích tìm hiểu văn hóa Hoa kiều thường chọn nơi đây để trải nghiệm.

Hương trầm phảng phất, tiếng chuông gõ nhẹ, sắc đỏ chủ đạo tạo nên không khí linh thiêng nhưng gần gũi. Du khách có thể thưởng thức nghệ thuật thư pháp, ngắm kiến trúc truyền thống, hoặc tìm hiểu vai trò của cộng đồng người Hoa trong lịch sử thương nghiệp Biên Hòa, Đồng Nai.

Chị Thu Hương, du khách đến từ Hà Nội nói: Chùa Ông mang lại cảm giác rất khác. Kiến trúc hoàn toàn không giống chùa Bắc hay Nam Bộ thông thường. Đến đây mới thấy Biên Hòa là vùng giao thoa văn hóa rất thú vị.

Văn Miếu Trấn Biên, Đền thờ Nguyễn Hữu Cảnh và Chùa Ông không chỉ là những địa danh mang tính biểu tượng của Đồng Nai, mà còn là minh chứng sống động cho hành trình hơn ba thế kỷ của vùng đất phương Nam: từ nếp học hành, công lao mở cõi đến sự giao thoa văn hóa trong cộng đồng đa tộc người.

Du khách tìm hiểu vai trò của cộng đồng người Hoa trong lịch sử thương nghiệp Biên Hòa, Đồng Nai tại Chùa Ông.

Việc bảo tồn, khai thác các di tích này theo hướng du lịch văn hóa – lịch sử đã và đang tạo điểm nhấn cho Biên Hòa, giúp du khách hiểu hơn về bản sắc vùng đất. Những câu chuyện được truyền qua từng nếp tường cổ, bia đá, bức hoành, hay qua lời kể của người dân, người quản tự… chính là giá trị làm nên sức hút bền vững.

Trong xu thế phát triển du lịch trải nghiệm, hành trình “tam giác di sản” Biên Hòa hứa hẹn trở thành sản phẩm mang tính đặc trưng của Đồng Nai - nơi để mỗi du khách tìm lại căn cội văn hóa phía Nam, đồng thời cảm nhận nhịp sống hiện đại hòa quyện trong dòng chảy truyền thống.

Ngoài ra, tuyến di sản này có thể kết hợp với các điểm du lịch sinh thái khác như Khu du lịch Bửu Long, Làng bưởi Tân Triều, tạo thành chuỗi sản phẩm văn hóa - sinh thái hấp dẫn.

Minh Hòa

Nguồn Cao Bằng : https://baocaobang.vn/kham-pha-hanh-trinh-tam-giac-di-san-bien-hoa-dong-nai-3182317.html