Khám phá vùng lõi Khu dự trữ sinh quyển Pù Huống của Nghệ An

7 phút trướcBài gốc

Trong Tiểu khu 240 giữa đại ngàn Pù Huống rất dễ bắt gặp các loài cây đặc trưng mang tính chỉ thị như trai lý, nghiến, đinh, ruối ô rô... (Ảnh: Xuân Tiến/TTXVN)

Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Huống (tỉnh Nghệ An) có diện tích gần 46.500ha, là một trong 3 khu rừng đặc dụng nằm trong vùng lõi Khu dự trữ sinh quyển thế giới, được UNESCO công nhận vào tháng 9/2007.

Đây là hành lang xanh kết nối với Vườn quốc gia Pù Mát, Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt tạo nên sự liên tục về môi trường và sinh cảnh. Đồng thời là kho tàng về đa dạng sinh học, lưu giữ nhiều nguồn gene của các loài động, thực vật quý hiếm, đặc hữu.

Cuối tháng 11/2025, phóng viên được “theo chân” lực lượng kiểm lâm Trạm quản lý, bảo vệ rừng Bình Chuẩn xuyên rừng, vào vùng lõi đại ngàn Pù Huống đặt bẫy ảnh và tận mắt chứng kiến được tiềm năng du lịch trải nghiệm độc đáo của khu bảo tồn.

Ấn tượng vẻ đẹp của vùng lõi đại ngàn

Hội đủ lực lượng quân số gần 10 người, chúng tôi nhằm hướng ngược dòng Khe Cố để vào vùng lõi rừng đặc dụng. Ngoài các vật dụng phục vụ chuyên môn, các thành viên trong đoàn phải mang theo đồ đạc, sinh hoạt cần thiết như võng, chăn màn, thuốc men, sạc pin dự phòng, dao phát, lương thực, thực phẩm, xoong nồi...

Khi di chuyển bộ qua khu vực vùng đệm được khoảng 20 phút thì “chạm” vào rừng đặc dụng. Đường di chuyển lúc này phải xác định trên hệ thống bản đồ chuyên dụng được cài đặt trên điện thoại của các cán bộ kiểm lâm.

Để tiếp cận được các vị trí đặt bẫy ảnh đã được xác định trước bằng bản đồ phải rất vất vả khi nhiều lần lội ngược suối, di chuyển hàng km dưới lòng suối cạn lổn nhổn đá và luồn dưới những tán rừng với mật độ dày đặc dây leo, tre nứa...

Ở những nơi mực nước sâu, dòng chảy mạnh phải bắc cầu khỉ để đi qua. Nhiều vị trí nước sâu gần đến ngực, nhưng dòng chảy nhẹ, muốn di chuyển phải đội túi ba lô trên đầu khỏi ướt khi lội. Không ít lần phải bám vách đá để di chuyển qua những vách đá cheo leo.

Suốt hành trình di chuyển, anh Nguyễn Tống Phi, Trạm trưởng Trạm quản lý bảo vệ rừng Bình Chuẩn, người có nhiệm vụ dẫn đường luôn phải dùng dao sắc, bút chuyên dụng khắc, đánh dấu lên thân cây, bờ đá hoặc chặt cây nhỏ bên đường cắm xuống đất để nhớ tuyến đường cho lần di chuyển khác khi vào thu hồi máy bẫy ảnh.

Đoàn điều tra đa dạng sinh học, sưu tầm mẫu và đặt bẫy ảnh bắt đầu vào vùng lõi Tiểu khu 729, Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống. (Ảnh: Xuân Tiến/TTXVN)

Cứ chừng 20 đến 30 phút, anh Phi ra hiệu lệnh cho đoàn dừng lại để xem lại tọa độ, xác định phương hướng di chuyển và tìm ra con đường ngắn nhất đến khu vực đặt bẫy ảnh. Tranh thủ thời gian này, các thành viên nghỉ ngơi lấy lại sức, tiếp nước cho cơ thể, sửa sang lại trang phục, cột lại dây giày và gỡ bỏ vô số con vắt đang bám đầy xà-cạp, ủng.

Gần 10 giờ đi bộ xuyên rừng, chúng tôi vượt qua các tiểu khu 726, 727, 730 để đến được tiểu khu 240, nơi có vị trí cần đặt 1 trong 3 bẫy ảnh trong chuyến đi dài 3 ngày. Anh Nguyễn Tống Phi cho biết, vị trí đặt bẫy ảnh tại vị trí này giáp ranh giữa 3 xã Bình Chuẩn, Xiêng My và Diên Lãm (tỉnh Nghệ An).

Nơi đây có độ cao 969m so với mực nước biển, địa hình núi dốc, đường hiểm trở và thường xuyên phải bò sát mặt đất ẩm ướt để di chuyển dưới những tán rừng dày đặc tre, nứa, vầu.

Vất vả là vậy, nhưng đổi lại chúng tôi cũng được tận mắt chứng kiến được vẻ đẹp và sức hút hấp dẫn từ đại ngàn. Trên những bãi bồi dọc thượng nguồn khe Cố, chúng tôi bắt gặp nhiều những dấu chân của từng đàn lợn rừng đi kiếm ăn, uống nước. Đặc biệt, sâu trong đại ngàn thâm u, chúng tôi tiếp cận được những hang trú ngụ của từng đàn lợn rừng.

Đó là những hố khoét sâu xuống lòng đất rộng từ 1,2m đến 1,5m và được mở khoảng trống thành những “hàm ếch” ra xung quanh. Trên miệng hang, lợn rừng đã kỳ công tha về vô số cành cây bắc ngang và phủ đầy các loại lá rừng. Nếu không nhìn kỹ và không có kinh nghiệm, rất dễ nhầm tưởng miệng hang chỉ là một lớp thực bì lâu năm được lá rừng phủ dày.

Trên đường di chuyển, chúng tôi cũng bắt gặp vô số loài lan rừng mọc trên những thân cây cổ thụ có chu vi vành thân hai, ba người ôm không xuể. Những khóm cây dương xỉ có tán cao người trưởng thành cũng hiện diện tại nhiều địa điểm chúng tôi đi qua. Đặc biệt loài lan kim tuyến có trong Sách Đỏ cũng xuất hiện, mọc thành vạt rộng dưới thảm thực bì tại nhiều vùng.

Một loại lan rừng mọc ký sinh trên thân cây cổ thụ trong đại ngàn Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống. (Ảnh: Xuân Tiến/TTXVN)

Tại vùng lõi cách xa vùng đệm từ 30km đến 40km, ở độ cao từ 650m trở lên, chúng tôi dễ dàng bắt gặp các loài cây đặc hữu trong quần hệ rừng á nhiệt đới núi thấp như táu xanh, sến mật, lim xanh, bách xanh, trai lý, nghiến, đinh, ruối ô rô, mạy tèo...

Nhiều cây có kích thước cao hàng chục mét, chu vi vành thân vài người ôm. Nhiều loài thực vật, quả rừng có hình dáng lạ kỳ, bắt mắt chúng tôi cũng bắt gặp. Mỗi một lần gió ngàn thổi đến, cây cối trong rừng như di chuyển, những đàn sóc, chuột rừng, kỳ đà... thi nhau hối hả chuyền cành.

Đặc biệt, tại nhiều đoạn suối nước trong vắt, chúng tôi cũng dễ dàng nhận ra những đàn cá Mát quý hiếm có kích thước gần bằng cổ tay đang bơi ngược dòng dưới tầng đáy để ăn rêu đá. Màn đêm giữa đại ngàn đặc quánh, ánh sáng đèn pin bị hạn chế tầm chiếu bởi hơi sương.

Ngủ trong những võng bạt được mắc gần nhau, chúng tôi nghe thật rõ âm thanh nước đổ của 2 thác nước Canh Lình và Canh Mò nằm ở thượng nguồn ngọn khe Cố. Đây là 2 dải nước từ vách đá cao hàng chục mét đổ xuống, quanh năm bung như tuyết trắng.

Bám rừng để bảo vệ khu dự trữ sinh quyển

Lực lượng kiểm lâm các Trạm quản lý, bảo vệ rừng của Ban quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống và người dân Tổ bảo vệ rừng của bản lội khe Cố (xã Bình Chuẩn, tỉnh Nghệ An) vào vùng lõi của khu dự trữ sinh quyển Pù Huống. (Ảnh: Xuân Tiến/TTXVN)

Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống là 1 trong hệ thống hơn 160 rừng đặc dụng của cả nước, đây là một trong ba vùng lõi của khu dự trữ sinh quyển phía Tây, tỉnh Nghệ An, địa hình đa phần là đồi núi, dốc và hiểm trở. Độ cao trong khu bảo tồn dao động từ 200 đến gần 1.500m so với mực nước biển.

Tuy nhiên có nhiều đỉnh núi cao hơn 1.000m như đỉnh Pa Hồng (cao 1.022 m), đỉnh Pù Huống (cao 1.200 m), đỉnh Pù Pâng (cao 1.302 m) và đỉnh cao nhất là đỉnh Pù Lòn (cao 1.447 m). Trong khu bảo tồn có hàng trăm khe, suối chảy theo các hướng từ các dãy núi xuống. Hiện nay, Khu bảo tồn có độ che phủ đạt hơn 98%, trữ lượng gỗ hiện có gần 390 triệu m3 (chưa tính đến tre, nứa, trúc, vầu…).

Hệ sinh thái thảm thực vật rừng đặc trưng điển hình với 2 kiểu rừng là rừng á nhiệt đới núi thấp và rừng kín thường xanh mưa mùa nhiệt đới. Trong rừng rất đa dạng về sinh cảnh, có giá trị đa dạng sinh học cao, phong phú về loài động, thực vật, trong đó nhiều loài thực vật quý, hiếm, điển hình như lim xanh, pơ mu, sa mu dầu, chò chỉ, mun, gõ đỏ, trầm hương, kim giao, gụ, sa mộc, sến mật, táu mật, giổi…

Các loài động vật quý hiếm đã xác định hiện diện trong vùng lõi như khỉ mặt đỏ, rùa núi viền, gà lôi trắng, Cu li, vượn đen tuyền, vượn đen bạc má, voọc xám, trĩ sao…

Đến nay, qua điều tra, khảo sát xác định được hệ thực vật có hơn 1.800 loài, dưới loài thuộc hơn 770 chi, 194 họ của 6 ngành thực vật bậc cao có mạch, trong đó có 130 loài có nguy cơ tuyệt chủng, gồm 76 loài trong Sách đỏ Việt Nam, 39 loài trong Nghị định 06/2019/NĐ-CP của Chính Phủ và 15 loài trong IUCN năm 2020. Hệ động vật với gần 570 loài được, trong đó có 69 loài nằm trong Sách đỏ Việt Nam.

Giữa đại ngàn Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống có nhiều loài thực vật có hình dáng lạ kỳ, bắt mắt. (Ảnh: Xuân Tiến/TTXVN)

Hiện nay, trực tiếp “giữ nhịp thở” của đại ngàn Pù Huống là 7 Trạm quản lý, bảo vệ rừng với gần 30 kiểm lâm. Ngoài quản lý, bảo vệ rừng, lực lượng kiểm lâm tại các trạm cũng trực tiếp tham gia các hoạt động điều tra đa dạng sinh học, sưu tầm mẫu, phối hợp triển khai các dự án sinh kế, chương trình phát triển lâm nghiệp bền vững hỗ trợ người dân các bản làng vùng đệm...

Những năm qua, lực lượng kiểm lâm tại các trạm đã nỗ lực bám rừng, bám địa bàn, bám dân bản để giữ vững an ninh rừng, không để xảy ra tình trạng người dân vào rừng khai thác lâm sản; săn, bắt bẫy thú rừng.

Anh Nguyễn Tống Phi, Trạm trưởng Trạm quản lý, bảo vệ rừng Bình Chuẩn cho biết, đơn vị có 4 kiểm lâm, quản lý bảo vệ hơn 6.880 ha rừng đặc dụng với 5 tiểu khu. Mỗi tháng, trạm phối hợp với các tổ quản lý, bảo vệ rừng các bản tổ chức từ 3 đến 5 chuyến tuần tra, kiểm tra, bảo vệ rừng tại gốc. Mỗi chuyến đi kéo dài từ 3 ngày trở lên. Các chuyến tuần tra phải mang theo gạo, xoong nồi, cá khô... để mọi người sinh hoạt trong rừng. Nhiều chuyến đi do đường sạt lở, gặp mưa lớn, suối dâng cao, chảy xiết nên kéo dài thêm nhiều ngày so với dự kiến. Trong vùng lõi đại ngàn không có sóng điện thoại nên cũng rất hạn chế trong việc nắm bắt thông tin, liên lạc với gia đình.

Ông Võ Minh Sơn, Giám đốc Ban quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống cho biết, để thực hiện tốt nhiệm vụ bảo vệ khu dự trữ sinh quyển, nhóm giải pháp trọng tâm cần thực hiện trong những tới là đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật để nâng cao ý thức về bảo vệ rừng cho người dân; triển khai thực hiện tốt các chính sách lâm nghiệp để tạo các sinh kế bền vững cho người dân như chương trình dịch vụ môi trường rừng, chương trình quản lý, bảo vệ rừng bền vững...

Đồng thời, tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát, giám sát tài nguyên rừng, biến động rừng, đặc biệt là ứng dụng các công nghệ vào trong quản lý, bảo vệ rừng để từ đó bảo vệ rừng tốt hơn; phát hiện, công bố được tính đa dạng sinh học của rừng, đưa ra các giải pháp tối ưu trong công tác bảo vệ rừng, bảo vệ đa dạng sinh học./.

(TTXVN/Vietnam+)

Nguồn VietnamPlus : https://www.vietnamplus.vn/kham-pha-vung-loi-khu-du-tru-sinh-quyen-pu-huong-cua-nghe-an-post1079338.vnp