Bác sĩ tư vấn và khám tiền hôn nhân cho nữ giới. Ảnh: Nguyễn Thuận.
Ngày 27/12, Chi cục Dân số TP.HCM tổ chức hội nghị kỷ niệm 64 năm Ngày Dân số Việt Nam (26/12/1961 - 26/12/2025) với chủ đề “Đầu tư cho công tác dân số là đầu tư cho sự phát triển bền vững”. Một trong những nội dung thu hút sự quan tâm đặc biệt tại hội nghị là báo cáo về mô hình bệnh tật thông qua khám sức khỏe trước khi kết hôn, lĩnh vực được xem là “cửa ngõ” của chất lượng dân số.
"Bức tranh sức khỏe" đáng suy nghĩ
Báo cáo tham luận do bác sĩ chuyên khoa II Huỳnh Xuân Nghiêm, Phó giám đốc Bệnh viện Hùng Vương (TP.HCM), trình bày dựa trên kết quả tư vấn, khám sức khỏe tiền hôn nhân cho 121 cặp đôi trong gần một tháng đầu tháng 12.
Dù chưa thể đại diện cho toàn bộ dân số TP.HCM hay cả nước, kết quả này vẫn phản ánh khá rõ những bệnh lý phổ biến mà người trẻ đang mang theo trước khi bước vào hôn nhân.
Theo bác sĩ Nghiêm, đây là hồi chuông cảnh báo cho thấy sức khỏe tiền hôn nhân vẫn chưa được quan tâm đúng mức, trong khi đây lại là giai đoạn then chốt quyết định chất lượng sinh sản và sức khỏe thế hệ tương lai.
Tuổi trung bình của nam giới tham gia khám là 28 tuổi, nữ giới là 26,9 tuổi. Đây là nhóm tuổi được xem là phù hợp nhất về mặt sinh lý, sinh sản theo nhiều nghiên cứu khoa học.
TP.HCM đang nỗ lực nâng tỷ suất sinh, ứng phó viễn cảnh già hóa dân số. Ảnh minh họa: Việt Linh.
Tuy nhiên, ngay trong độ tuổi “lý tưởng” này, nhiều bệnh lý vẫn được phát hiện, từ các bệnh truyền nhiễm mạn tính đến rối loạn sinh sản, bệnh lý huyết học và các bất thường phụ khoa tiềm ẩn. Bác sĩ Nghiêm cho biết một trong những bệnh được phát hiện với tỷ lệ đáng kể là viêm gan B. Trong số 121 nam giới được khám, có 7 trường hợp (5,8%) mắc viêm gan B. Ở nữ giới, số trường hợp nhiễm viêm gan B lên tới 48 người.
"Đây là bệnh lý cần đặc biệt quan tâm trong bối cảnh chuẩn bị kết hôn và mang thai", bác sĩ Nghiêm nói.
Người mắc viêm gan B cần được theo dõi chức năng gan lâu dài để phòng ngừa nguy cơ xơ gan, ung thư gan. Đối với phụ nữ mang thai, việc kiểm soát viêm gan B còn có ý nghĩa quyết định trong dự phòng lây truyền từ mẹ sang con, một trong ba bệnh lây truyền được ngành y tế đặc biệt quan tâm cùng với HIV và giang mai.
Kết quả xét nghiệm máu cho thấy 8 nam giới (khoảng 7%) có chỉ số MCH thấp. Đây là dấu hiệu gợi ý các bệnh lý huyết học mang tính di truyền, phổ biến nhất là thalassemia, bệnh thiếu máu tan máu bẩm sinh.
Theo bác sĩ Huỳnh Xuân Nghiêm, nếu cả nam và nữ đều mang gene bệnh, đặc biệt ở thể nặng, con sinh ra có thể phải truyền máu suốt đời. Đây không chỉ là gánh nặng cho gia đình mà còn cho hệ thống y tế và xã hội, cho thấy ý nghĩa lâu dài của việc tầm soát bệnh di truyền trước hôn nhân.
Dự trữ buồng trứng kém ngay từ tuổi 20
Một trong những con số gây chú ý nhất là kết quả tinh dịch đồ. Trong số 121 nam giới được tầm soát, có tới 63 trường hợp (52%) ghi nhận tinh dịch đồ bất thường. Cụ thể, 22,3% bất thường về khả năng di động và hình dạng tinh trùng, 58% tinh trùng yếu và dị dạng. Đặc biệt, có 1 trường hợp không có tinh trùng.
Như vậy, gần 50% nam giới tham gia tầm soát có vấn đề liên quan đến tinh trùng, yếu tố trực tiếp ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. Bác sĩ Nghiêm cho hay con số này phản ánh rõ tác động của lối sống hiện đại, áp lực công việc, môi trường sống và thói quen sinh hoạt chưa lành mạnh.
Ở nữ giới, ngoài viêm gan B, thiếu máu là bệnh lý được phát hiện với tỷ lệ đáng kể. Có 10 trường hợp (8%) bị thiếu máu.
"Nếu không được điều trị đúng, tình trạng này có thể dẫn đến sảy thai, sinh non và ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi", bác sĩ Nghiêm nhấn mạnh.
Theo khuyến cáo y tế, phụ nữ nên bổ sung sắt ít nhất 2 tháng trước khi mang thai để phòng ngừa dị tật ống thần kinh.
Khám tiền hôn nhân giúp vợ chồng chuẩn bị sức khỏe tốt nhất để bước vào hành trình làm cha mẹ. Ảnh: Nguyễn Thuận.
Bên cạnh đó, nhiều bệnh lý phụ khoa cũng được ghi nhận như 9 trường hợp u xơ tử cung (7,2%), 1 trường hợp lạc nội mạc tử cung cần điều trị trước khi mang thai, 9 trường hợp u nang buồng trứng lành tính và 9 trường hợp đa nang buồng trứng, có thể ảnh hưởng đến khả năng thụ thai.
Một trường hợp u bì buồng trứng cũng được phát hiện trong đợt khám. Theo bác sĩ Nghiêm, dù 90% u bì là lành tính, vẫn tiềm ẩn nguy cơ biến chứng nghiêm trọng.
Đáng chú ý, trong năm 2025, Bệnh viện Hùng Vương và Bệnh viện Chợ Rẫy đã ghi nhận 10 ca u bì buồng trứng kèm rối loạn tâm thần, trong đó có 2 trường hợp tử vong ở độ tuổi 28. Nguyên nhân được cho là u bì tiết ra chất gây gián đoạn dẫn truyền thần kinh, dẫn đến hôn mê.
Ngoài ra, có 3 trường hợp ghi nhận chỉ số AMH dưới 1,1, cho thấy dự trữ buồng trứng kém, tiềm ẩn nguy cơ hiếm muộn trong tương lai. Đây là vấn đề ngày càng được quan tâm trong bối cảnh phụ nữ đô thị có xu hướng kết hôn và sinh con muộn.
Phát biểu tại hội nghị, TS.BS Huỳnh Minh Chín, Phó giám đốc Sở Y tế TP.HCM, cho biết năm 2025, công tác dân số thành phố đạt nhiều kết quả tích cực như mức sinh ước đạt 1,5 con/phụ nữ, tỷ lệ sàng lọc trước sinh đạt 82,18%, sàng lọc sơ sinh đạt 85,15% và hoàn thành chỉ tiêu khám sức khỏe trước khi kết hôn.
Tuy nhiên, TP.HCM vẫn đối mặt với thách thức lớn về mức sinh thấp, già hóa dân số nhanh và yêu cầu nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Trong bối cảnh đó, khám sức khỏe tiền hôn nhân được xem là một mắt xích quan trọng, góp phần bảo vệ sức khỏe cá nhân, gia đình và cả cộng đồng.
Với việc Luật Dân số chính thức có hiệu lực từ 1/7/2026, TP.HCM được kỳ vọng sẽ có thêm nền tảng pháp lý để đầu tư mạnh mẽ hơn cho công tác dân số, bắt đầu từ việc phát hiện sớm những bệnh mắc nhiều nhất ngay trước ngưỡng cửa hôn nhân.
Nguyễn Thuận