Kháng kháng sinh - Hiểu đúng, hành động đúng

3 giờ trướcBài gốc

Ths.BS nội trú Hoàng Sỹ Quý khám và tư vấn điều trị cho bệnh nhân. Ảnh: H.T

Theo cách hiểu đơn giản, các bệnh viêm nhiễm trong cơ thể con người thường do 2 nguyên nhân chính gây ra, đó là vi khuẩn và virus. Kháng sinh là các hợp chất quan trọng có khả năng tiêu diệt hoặc ức chế sự phát triển của vi khuẩn, được sử dụng rộng rãi trong điều trị nhiễm trùng. Kể từ khi xuất hiện, kháng sinh đã cứu sống hàng triệu người khỏi viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa, nhiễm trùng nặng... Tuy nhiên, kháng sinh không có tác dụng tiêu diệt virus.

Do vậy, những người bị ho, sốt, mệt do virus... (các bệnh có nguyên nhân từ virus nói chung), khi dùng kháng sinh sẽ không có tác dụng. Ngược lại, nếu sử dụng, lạm dụng kháng sinh một cách tùy tiện, dễ dãi, thiếu hiểu biết sẽ có nguy cơ dẫn đến những tác dụng phụ, hậu quả không mong muốn.

CDC (Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh) Mỹ gọi tình trạng kháng kháng sinh là “một trong những vấn đề sức khỏe cộng đồng cấp bách nhất thế giới”.

Trong bài phát biểu khai mạc tại Tọa đàm “Bước tiến trong phát hiện, chẩn đoán và điều trị bệnh” thuộc Tuần lễ VinFuture 2025 diễn ra vào đầu tháng 12, ở Hà Nội, ông Nguyễn Ngô Quang, Cục trưởng Cục Khoa học Công nghệ và Đào tạo (Bộ Y tế) đã thẳng thắn nhận định: “Năm 2025, đánh dấu một thời điểm đầy biến động của y tế thế giới. Nhân loại tiếp tục đối mặt với những gánh nặng sức khỏe toàn cầu ngày càng gia tăng và phức tạp”. Theo ông Quang, nguy cơ kháng kháng sinh đang tiến gần mức báo động toàn cầu, đe dọa đảo ngược nhiều thành quả của ngành y trong hàng thập kỷ qua.

Tham khảo các tài liệu y khoa, con số thống kê về tiêu thụ kháng sinh ở 76 nước từ năm 2000 đến năm 2015, Việt Nam đứng thứ 11 thế giới (với 32 liều/1000 dân/ngày, thấp nhất ở Hà Lan là 11 liều/1000 dân/ngày). Điều này có nghĩa, một người Việt Nam tiêu thụ kháng sinh cao gấp 3 lần người Hà Lan. Tổng lượng kháng sinh sử dụng ở Việt Nam là 261,7 mg/kg, trong khi đó con số này ở Châu Âu là 122,0 mg/kg. Như vậy, Việt Nam là một trong những nước lạm dụng kháng sinh cao hơn rất nhiều nước trên thế giới. Các nghiên cứu chỉ ra rằng, ở vùng nông thôn Việt Nam, tình trạng kháng thuốc của phế cầu khuẩn ở trẻ mẫu giáo tăng từ 31% lên 80% trong thời gian 15 năm từ năm 1999 đến năm 2014.

Trong thực tế cuộc sống, chúng ta dễ dàng bắt gặp các trường hợp bệnh nhân và người nhà bệnh nhân tấp nhanh vào một hiệu thuốc bất kỳ, kể đại khái các triệu chứng mà cơ thể đang gặp phải và nhận về rất nhiều các loại thuốc, trong đó có không ít thuốc kháng sinh mà không cần theo đơn thuốc, chỉ định của bác sĩ có chuyên môn. Việc thăm, khám lâm sàng được thay thế bằng việc bệnh nhân kể, tả lại. Các khuyến cáo về tác dụng phụ của thuốc rất ít khi được quan tâm...

Việc lạm dụng kháng sinh sẽ gây ra nhiều hậu quả khôn lường, không chỉ ở hiện tại mà đặc biệt là cho tương lai sau này. Sau nhiều lần sử dụng kháng sinh sai cách, lạm dụng kháng sinh trong điều trị bệnh, vô hình chung, chúng ta “trao” cho vi khuẩn quanh ta thêm một “bài học phòng thủ”. Và chúng tiến hóa rất nhanh, dần dần sẽ hình thành vi khuẩn có khả năng kháng thuốc kháng sinh.

Vi khuẩn vẫn sẽ “sống khỏe” và nhân lên dù chúng ta có sử dụng các loại kháng sinh mạnh nhất. Dự báo, trong vòng 30 năm tới, kháng kháng sinh sẽ là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong trên toàn cầu. Vì những sai lầm hiện tại của chúng ta, mà trong tương lai gần, nhân loại có thể đối mặt với những dịch bệnh “vô phương cứu chữa”. Do đó, 2 sai lầm thường gặp khi sử dụng kháng sinh mà chúng ta cần phải lưu ý.

Sai lầm thứ nhất, sử dụng kháng sinh khi nguyên nhân gây bệnh không phải do vi khuẩn. Nhiều gia đình thấy con ốm, ho sốt, chảy mũi,... vì quá lo lắng, sốt ruột, thương con mà tự ý mua thuốc kháng sinh về sử dụng theo “kinh nghiệm” cá nhân, theo tư vấn của chị hàng xóm, các bác sĩ online, “bác sĩ ChatGPT”... Thậm chí, nhiều người mua thuốc theo đơn thuốc cũ vì “thấy các triệu chứng giống nhau”. Trong khi đó, theo thống kê, khoảng 70% số đợt nhiễm trùng hô hấp của trẻ là do virus gây ra và không cần sử dụng kháng sinh.

Sai lầm thứ hai, sử dụng kháng sinh không theo liều lượng quy định và các khuyến cáo đi kèm. Có nhiều trường hợp, gia đình sử dụng không đủ liều lượng tương ứng với mức độ bệnh của con, dẫn tới điều trị không dứt điểm bệnh. Cũng có nhiều trường hợp, sau vài ngày sử dụng thấy bệnh con đã đỡ mà tự ý dừng thuốc không sử dụng đủ liệu trình, điều này khiến vi khuẩn sống lại mạnh mẽ hơn.

Để hạn chế tình trạng kháng kháng sinh, mỗi người cần nâng cao ý thức sử dụng thuốc đúng cách cho con mình, người thân mình, chính bản thân mình và cho cả xã hội. Không tự ý mua kháng sinh khi chưa đi khám bệnh và chưa có chỉ định của bác sĩ. Luôn để bác sĩ - người có chuyên môn là người quyết định. Uống thuốc đúng liều, đúng giờ, đủ ngày dù đã thấy đỡ, dùng thuốc theo đúng y lệnh của bác sĩ.

Không dùng lại đơn thuốc cũ cho các đợt ốm khác nhau. Mỗi cá thể, mỗi đợt ốm, mỗi mức độ bệnh, mỗi giai đoạn bệnh lại có thuốc tương ứng khác nhau. Không chia sẻ thuốc cho người khác.

Kháng sinh là “vũ khí” mạnh mẽ mà con người tạo ra để chống lại các bệnh do nhiễm vi khuẩn. Vì vậy, hãy dùng kháng sinh có trách nhiệm, không chỉ để chữa bệnh hôm nay, mà còn bảo vệ ngày mai.

Ths.BS nội trú Hoàng Sỹ Quý

(giảng viên Phân hiệu Trường Đại học Y Hà Nội tại Thanh Hóa)

Nguồn Thanh Hóa : http://baothanhhoa.vn/khang-khang-sinh-hieu-dung-hanh-dong-dung-272364.htm